Kędzierzyn(Kędzierzyn-Koźle)

Niem.Kandrzin dawne miasto,od 1975 r.część Miasta Kędzierzyn-Koźle(województwo opolskie).W latach 1945–51 siedziba wiejskiej gminy Kędzierzyn,a w latach 1951–1975 samodzielne miasto.

Historia
Średniowiecze
W 1283 r.wydano zezwolenie na lokowanie wsi Kędzierzyn na prawie niemieckim.W latach 1283–1355 znajdowała się w granicach księstwa kozielsko-bytomskiego(Piastowie śląscy).10 stycznia 1289 książę Kazimierz bytomski jako pierwszy z książąt śląskich złożył w Pradze hołd lenny królowi czeskiemu Wacławowi II.
Nowożytność
W 1526 r.powiat kozielski przeszedł pod zwierzchnictwem Habsburgów.W 1741 r.podczas wojny o sukcesję austriacką powiat kozielski został zdobyty przez wojsko Królestwa Prus.W 1783 r.Kędzierzyn liczył 166 mieszkańców.
Rozwój gospodarczy
W latach 1792–1821 wybudowano Kanał Kłodnicki,który pobudził rozwój gospodarczy okolic Koźla.W 1845 r.uruchomiono linię kolejową Opole Gliwice(stacja kolejowa w Kędzierzynie nazywała się wówczas Koźle-Kędzierzyn).Przyśpieszyło to rozwój gospodarczy całego regionu.W 1846 r.uruchomiono połączenie kolejowe z Raciborzem,a w latach 1875–1876 połączenie kolejowe z Nysą.W ten sposób Kędzierzyn bardzo szybko rozwinął się z wioski w osiedle dla pracowników kolei i transportu wodnego.

Liczba ludności w miejscowości	1845	1855	1861

Pogorzelec(Pogorzelletz)365 621 810

W latach 1880–1890 wybudowano most nadziemny nad torami.
Wzrost znaczenia Kędzierzyna
W 1902 r.rozrastający się Kędzierzyn wchłonął wioskę Pogorzelec.W 1910 r.w Kędzierzynie żyło już 3552 mieszkańców.W 1915 r.w Kędzierzynie wybudowano nowy dworzec kolejowy.8 grudnia 1918 Górnoślązacy przedstawili w Kędzierzynie pomysł utworzenia śląskiej autonomii w ramach państwa pruskiego.9 listopada 1919 władze niemieckie przeprowadziły na Górnym Śląsku wybory komunalne.W powiecie kozielskim strona polska zdobyła w Kędzierzynie 2 z 12 mandatów.
III powstanie śląskie
Na samym początku III powstania śląskiego 3 maja 1921 polscy powstańcy zajęli na kilka godzin miasto i dworzec kolejowy w Kędzierzynie,nie zdołali jednak utrzymać swoich pozycji.6 maja 1921 Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych rozkazała dwóm pułkom rozpocząć natarcie z zadaniem zajęcia Kędzierzyna.Z Sośnicowic wyruszył 2 pułk piechoty wojsk powstańczych im.T.Kościuszki dowodzony przez kpt.Pawła Cymsa.Rozpoczął on ciężkie walki usiłując przedrzeć się do Kędzierzyna od strony Bierawy,Starego Koźla i Pogorzelca.Równocześnie z Łabęd wyruszył 1 katowicki pułk piechoty im.J.Piłsudskiego dowodzony przez ppor.W.Fojkisa.9 maja 1921 nacierające od wschodu siły ppor.W.Fojkisa zdobyły wieczorem Kędzierzyn.Do szczególnie ciężkich walk doszło w Lenartowicach i Brzeźcach.4 czerwca 1921 niemieckie oddziały przeszły do kontrofensywy, zdobywając Koźle-Port,Kłodnicę i Kędzierzyn.W lipcu 1922 r.powiat kozielski został oficjalnie przekazany administracji niemieckiej i włączony do Niemiec.

Liczba ludności w miejscowości	1910	1925

Kędzierzyn/Pogorzelec(Kandrzin/Pogorzelletz)4.024 5.471

III Rzesza
W latach 1933–1937 naziści przeprowadzili na Śląsku akcję usuwania nazw geograficznych posiadających niegermańską(zwykle słowiańską)etymologię.Z tego powodu w 1934 r.słowiańsko brzmiący Kandrzin zmienił nazwę na Heydebreck,upamiętniając w ten sposób dowódcę oddziału Freikorpsu z okresu powstań śląskich.W ramach rozpoczętej przez nazistów walki z bezrobociem podjęto budowę Kanału Gliwickiego(lata 1934–1938),który połączył Gliwice z Koźlem-Port.W latach 1934–1936 wybudowano linię kolejową Kędzierzyn-Strzelce Opolskie.Rozwój gospodarczy sprzyjał wzrostowi liczebności mieszkańców.

Liczba ludności w miejscowości	1929	1935	1939	1941

Kędzierzyn(Kandrzin,od 1934 r.Heydebreck)5.003 6.372 6.308 6.125

W Polsce Ludowej
W dniu 31 stycznia 1945 Armia Czerwona zajęła Kędzierzyn.21 marca 1945 rozpoczęło się przejmowanie od Armii Czerwonej obiektów gospodarczych w powiecie kozielskim.Na początku 1946 r.w Kędzierzynie mieszkało 4866 osób.
Rozbudowa przemysłu
W 1948 r.rząd podjął decyzję o wybudowaniu w Kędzierzynie trzeciej w kraju obok Chorzowa i Tarnowa fabryki nawozów sztucznych.Fabryka otrzymała nazwę:Zakłady Przemysłu Azotowego„Kędzierzyn”.Pierwszą produkcję chemikaliów uruchomiono w październiku 1949 r.Kędzierzyn przestał być„miastem kolejarzy”na rzecz„miasta chemików”.2 marca 1951 Kędzierzyn otrzymał prawa miejskie.

Ludność miejscowości według spisu powszechnego	1950	1960	1970

Kędzierzyn 9.824 20.446 32.400

Dla potrzeb nowych pracowników rozbudowywanych zakładów chemicznych w 1953 r.rozpoczęto budowę nowych domów mieszkalnych na wznoszonym osiedlu im.M.Buczka(na południe od Śródmieścia).1 stycznia 1973 do Kędzierzyna przyłączono Blachownię.
Kędzierzyn-Koźle
30 października 1975 nastąpiło połączenie miast Koźla,Kędzierzyna,Kłodnicy i Sławięcice oraz 3 wsi(Lenartowic,Miejsca Kłodnickiego i Cisowej)wchodzących w skład gminy Sławięcice początek dzisiejszego miasta Kędzierzyn-Koźle.
Gospodarka
Największe przedsiębiorstwa

• Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A.przedsiębiorstwo chemiczne
• Brenntag Polska Sp.z o.o. dystrybutor surowców chemicznych dla przemysłu

Handel
W Kędzierzynie znajdują się sklepy sieci:Biedronka,Lidl,Żabka,E.Leclerc i Lewiatan,a także Carrefour,Kaufland oraz Castorama.
Transport
Układ drogowy
Przez Kędzierzyn przebiega ważna droga krajowa: 40.Omija ona centrum miasta obwodnicą.
Komunikacja miejska
Miejski Zakład Komunikacyjny w Kędzierzynie-Koźlu posiada w dzielnicy Kędzierzyn 16 przystanków autobusowych:Kędzierzyn Dworzec PKP,K.Miarki,Bank PKO,Ratusz,Pionierów,W.Polskiego Hala Sportowa,W.Polskiego„Arka”,W.Polskiego,Komenda Policji,Szkoła podstawowa 6,1 Maja I,Restauracja„Kosmos”,Gazownia,Grunwaldzka I,Spółdzielnia Inparco,Stalmacha.Zbiegają się tutaj i krzyżują wszystkie linie autobusowe z całego miasta.
Transport kolejowy
Kędzierzyn-Koźle leży na trasie ważnych linii o znaczeniu krajowym i międzynarodowym.
W Kędzierzynie znajduje się główny dworzec kolejowy miasta:

• Dworzec Główny jest to jedna z największych stacji kolejowych w województwie opolskim

Kultura

• W Kędzierzynie działają domy kultury
  
  • RSM„Chemik”(ul.9 Maja 6).Działa tutaj Klub Tańca Towarzyskiego„Czar Par”,Klub Tańca Współczesnego oraz klub szachowy.Oferuje dostęp do licznych seminariów,spotkań,zajęć ruchowych dla kobiet oraz siłowni
  • Dom Kultury„Chemik”(al.Jana Pawła II 27)
• W Śródmieściu znajdują się:
  
  • Filia nr 5(ul.Damrota 32)Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kędzierzynie-Koźlu
  • Filia nr 12(Al.Jana Pawła II 27)Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kędzierzynie-Koźlu

Kina

• Kino„Chemik”posiada nowoczesny system dźwiękowy Dolby Digital Surround Ex.Obiekt przystosowany jest do obsługi osób niepełnosprawnych

Kino Lokalizacja Liczba miejsc www  Kino"Chemik"Aleja Jana Pawła II nr 27 300 http://www.mok.com.pl

Oświata

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im.Powstańców Śląskich,ul.Kościelna 19
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 im.Marii Skłodowskiej-Curie,ul.Stalmacha 20
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4,ul.Kozielska
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 11,os.Pogorzelec Płd.
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 19 im.Bronisława Malinowskiego,ul.Mieszka I 4
• Publiczna Sportowa Szkoła Podstawowa nr 9 im.Jurija Gagarina,ul.Gagarina 3
• Publiczne Gimnazjum nr 4,ul.1 Maja 3
• Publiczne Sportowe Gimnazjum nr 5 im.Polskich Olimpijczyków,ul.Mieszka I 4
• II Liceum Ogólnokształcące,ul.Matejki 19
• I Liceum Ogólnokształcące,ul.Piramowicza 36

Kościoły i związki wyznaniowe
Kościół rzymskokatolicki:

• Parafia św.Mikołaja,ul.dr.Judyma 1
• Parafia Ducha Św. i NMP,ul.Krzywoustego/al.Lisa

Inne:

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny:
  
  • Parafia Ikony Bogurodzicy„Wszystkich Strapionych Radości”,ul.Kościelna 11
• Kościół Ewangelicko-Augsburski,ul.Głowackiego 17 jest to filia zboru w Zabrzu
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego Dom Modlitwy,ul.Grunwaldzka 29

Sport
W Kędzierzynie znajdują się następujące obiekty sportowe:

• Hala widowiskowo-sportowa(al.Jana Pawła II 29)wykorzystywany do szkolenia w piłce siatkowej oraz do przeprowadzenia imprez sportowych,rekreacyjnych,kulturalnych i innych
• Kryta pływalnia(al.Jana Pawła II 31)wykorzystywany jest do zajęć objętych programem nauczania w szkołach,treningów i organizacji zawodów o randze do poziomu Mistrzostw Polski,indywidualnej i grupowej nauki pływania,rekreacji,rehabilitacji,szkoleń WOPR
• Hala widowiskowo-sportowa na Azotach

Zabytki

• Cmentarz wojenny Armii Radzieckiej(ul.Jana Pawła II)
• Kościół ewangelicko-augsburski(ul.Głowackiego 17)
• Kościół pw.św.Mikołaja(ul.Judyma)
• Syfon w Lenartowicach(ul.Nowowiejska),gdzie rzeka Kłodnica przepływa pod Kanałem Gliwickim

Władze miasta
Przewodniczący prezydium miejskiej rady narodowej,od 1972 r.naczelnicy miasta:

• Józef Ogiński
• Franciszek Dejnega
• Ryszard Sadłucki
• Eugeniusz Apostolski
• Stanisław Biernat

Samorząd Osiedla Śródmieście Kadencji 2008-2012

• Przewodniczący Zarządu Osiedla Śródmieście:Jakub Gładysz
• Wiceprzewodniczący:Marek Fuchs
• Sekretarz:Dariusz Kosakowski
• Skarbnik:Marek Niemiec
• Członek Zarządu:Bogumił Rapacz

Poprzedni przewodniczący:

• Grzegorz Chudomięt
• Krystyna Ciemniak
• Jerzy Kroker

Służba zdrowia

• Szpital(ul.Judyma)pulmonologia,geriatria,neurologia,dermatologia

Służby mundurowe
Policja
Komenda Powiatowa Policji w Kędzierzynie-Koźlu.