Stanisław Hadyna

Ur.25 września 1919 w Karpętnej(obecnie dzielnica Trzyńca),zm.1 stycznia 1999 w Krakowie polski kompozytor,dyrygent,muzykolog i pisarz.Założyciel i wieloletni kierownik artystyczny Zespołu Pieśni i Tańca„Śląsk”.

Biografia
Był synem Jerzego Hadyny,nauczyciela muzyki,kompozytora oraz zbieracza pieśni ludowych i Emilii z d.Pilch.Urodził się wprawdzie na Zaolziu,lecz jego przodkowie pochodzili z Wisły.Ukończył Gimnazjum Klasyczne im.A.Osuchowskiego w Cieszynie.W 1938 r.ukończył Instytut Muzyczny im.Ignacego Paderewskiego w Cieszynie(filia konserwatorium w Katowicach)w klasie fortepianu Aleksandra Brachockiego.W latach 1938-1939 studiował psychologię i socjologię na Uniwersytecie Warszawskim;w latach 1942-1944 kontynuował studia konspiracyjnie,był także wykładowcą na tajnych kursach gimnazjalnych.Po wojnie podjął studia u Ludomira Różyckiego(kompozycja) i Artura Malawskiego(dyrygentura)w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej(obecnie Akademia Muzyczna)w Katowicach.W latach 1945-1947 pracował jako nauczyciel gimnazjum i kierownik wydziału kultury rady narodowej w Wiśle.W latach 1947-1952 był kolejno dyrektorem biura Okręgu Związku Zawodowego Muzyków PRL oraz dyrektorem Biura Koncertowego i Wojewódzkiej Delegatury„Artosu”w Katowicach.W 1952 r.zorganizował Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca„Śląsk”,którego był kierownikiem artystycznym,dyrygentem i reżyserem.Zmuszony w 1968 r.do ustąpienia ze stanowiska dyrektora naczelnego zespołu(formalnie pełnił w nim funkcję kierownika artystycznego do 1973 r.)przeniósł się do Krakowa,gdzie 1977 r.został kierownikiem muzycznym Teatru im.Juliusza Słowackiego.1 marca 1990 ponownie objął kierownictwo zespołu„Śląsk”jako jego dyrektor artystyczny.Zespołem kierował aż do swojej śmierci.Od lat 60 zajmował się z dużym powodzeniem twórczością literacką:w 1948 r.otrzymał I nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Filmowym w Warszawie za powieść o Chopinie"Niezatarte ślady"
,w 1969 r.II nagrodę na konkursie UNESCO za Blessed Are the Peacemakers(dramat o M.Gandhim),1972 r.Award of Merit i II nagrodę na ogłoszonym w Stanach Zjednoczonych konkursie na sztukę o Martinie Lutherze Kingu za Shattered Dreams;1977 r.jego Declaration 76 uzyskała American Revolution Bicentennial Medal.Na stoku góry Bukowej w Wiśle miał dom,do którego chętnie wracał po trudach artystycznych wojaży.Został pochowany w Wiśle,na starym cmentarzu ewangelickim na Groniczku.Pośmiertnie otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Wisły.Obecnie Zespół Pieśni i Tańca„Śląsk”nosi imię Stanisława Hadyny.1 lipca 2006 roku przed siedzibą zespołu kompozytorowi postawiony został pomnik.
Kompozycje
Komponował m.in.utwory skrzypcowe,fortepianowe;wśród ważniejszych kompozycji znajdują się kantaty,poemat symfoniczno-baletowy Wiosna,250 pieśni chóralnych i solowych,14 kolęd,13 pieśni pasyjnych,a poza tym muzyka baletowa,teatralna i filmowa.
Najbardziej znane pieśni Stanisława Hadyny

• Helokanie
• Ondraszek
• Karolinka
• Starzyk
• Szła dzieweczka
• Hej tam w dolinie
• Gdybym to ja miała

Dzieła literackie

• Niezatarte ślady(Wydawnictwo„Śląsk”,1960 r.)powieść
• Na podbój kontynentu(Iskry,1964 r.)seria:„Naokoło świata”,zbiór reportaży
• W słońcu Hellady(PAX,1968 r.)zbiór reportaży
• Pod niebem Allacha(„Śląsk”,1969 r.)zbiór reportaży
• Błogosławieni pokój czyniący(„Blessed Are the Peacemakers”,1969 r.)dramat o życiu Mahatmy Gandhiego
• Zdruzgotane sny(1972 r.)dramat o życiu Martina Luthera Kinga
• Droga do hymnu(PAX,1976 r.)literacko-naukowe studium o Mazurku Dąbrowskiego
• Deklaracja 76(1977 r.)dramat z okazji 200 lecia Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych
• Gdzie niebo z ziemią graniczy(PAX,1981 r.)szkic literacko-filozoficzny
• W pogoni za wiosną(„Śląsk”1983 r.reedycja 2009 r.)pamiętnik(kronika narodzin zespołu„Śląsk”)
• „Dwa ognie”(PIW,1988 r.)powieść oparta na historii Rewolucji francuskiej
• O Ludomirze Różyckim(WBP Katowice,1990 r.)wspomnienia
• Przez okna czasu:jasnowidząca z Wisły(Inst.Ekologii i Zdrowia,Kraków 1993 r.)biografia Agnieszki Pilchowej
• O czwartym Mędrcu ze Wschodu:opowieść(Koszęcin,2008 r.)opowiadanie

Dramat o Gandhim„Blessed Are the Peacemakers”otrzymał II Nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Teatralnym UNESCO(1969 r.)inny dramat,„Zdruzgotane sny”,zdobył II nagrodę Międzynarodowego Biennale Teatralnego w USA(1972 r.)Pełny tytuł debiutu literackiego Hadyny brzmi Niezatarte ślady:opowieść z życia Szopena nagrodzona na Międzynarodowym Konkursie Filmowym 1949 r.(m.in.na podstawie tej książki Aleksander Ford zrealizował w 1951 r.film"Młodość Chopina").
Odznaczenia i wyróżnienia
Hadyna odznaczony został m.in.Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski(1954 r.)Orderem Sztandaru Pracy I klasy(1964 r.)otrzymał też Dyplom Honorowy Prezydenta Stanów Zjednoczonych(1959 r.)oraz Medal Komisji Edukacji Narodowej(1988 r.)w 1987 r.uhonorowany został tytułem Zasłużony dla Kultury Narodowej.W uznaniu wybitnych osiągnięć artystycznych,ze szczególnym uwzględnieniem pracy z Państwowym Zespołem Ludowym Pieśni i Tańca„Śląsk”w 1994 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.