Serock

Miasto w woj.mazowieckim,w powiecie legionowskim,nad Jeziorem Zegrzyńskim,położone naprzeciw ujścia Bugu do Narwi.Leży ono na pograniczu Kotliny Warszawskiej i Wysoczyzny Ciechanowskiej.Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Serock.Odległość od centrum Warszawy wynosi ok.40 km.Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.Według danych z 31 grudnia 2014 r.miasto liczyło 4175 mieszkańców.W mieście został zachowany średniowieczny układ urbanistyczny z rynkiem i ratuszem w centrum.Dominuje tu zabudowa jednorodzinna i małomiasteczkowa.Do 1954 r.siedziba gminy Zegrze.


Położenie
Serock położony jest wzdłuż wysokiego brzegu Narwi.W pasie nadbrzeżnym jeziora,z Serockiem sąsiadują od strony Warszawy Jadwisin i od strony Pułtuska Wierzbica.Według danych z 1 stycznia 2011 r.powierzchnia miasta wynosiła 13,43 km².W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj.warszawskiego.

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1065 r.z tzw.falsyfikatu mogileńskiego czyli dokumentu dla opactwa benedyktynów w Mogilnie(opactwu przekazywano jedną dziewiątą dochodów z grodu i połowę cła z komory celnej na rzece Bug).Miasto położone wówczas było na trasie szlaku handlowego wiodącego z Gdańska i Truso na Ruś.Znajdowało się w nim także podgrodzie targowe.Serock widniał też w wykazie z lat 1113-1124,gdzie wymieniano go jako jeden z ważniejszych książęcych grodów mazowieckich,w którym funkcjonuje przeprawa przez rzekę z komorą celną.Serock od 1417 r.posiada prawa miejskie chełmińskie,które nadał mu książę Janusz I.Stanowił on wówczas ośrodek rzemieślniczo-handlowy.Z tego okresu zachował się również układ urbanistyczny w postaci m.in.kwadratowego rynku i późnogotyckiego kościoła parafialnego.W XV-XVII wieku odbywały się w miejscowości sądy miejskie i grodzkie.Od XVI wieku do 1795 r.Serock był miastem powiatowym.W latach 1655-1660 podczas najazdu szwedzkiego miasto uległo znacznemu zniszczeniu.Od 1795 r.znajdowało się w zaborze pruskim,od 1807 r.przeszło pod władanie Księstwa Warszawskiego,a od 1815 r.znalazło się pod zaborem rosyjskim.Serock wielokrotnie znajdował się na linii walk stanowiących przedpole Warszawy,m.in.w 1794,1809 i 1831 r.W roku 1806 z rozkazu Napoleona I w Serocku rozpoczęto wznoszenie fortyfikacji,z których pozostały m.in.wały ziemne.Od 1807 r.stanowił twierdzę.Podczas wojny polsko-austriackiej w 1809 r.stanowiła ona miejsce działań wojsk gen.Józefa Niemojewskiego.Następnie rozbudowywano twierdzę(z inicjatywy marszałka Francji Davouta)do 1811 r.kiedy to większe znaczenie zyskała twierdza Modlin.W 1831 r.formowały się w Serocku wojska polskie(podczas powstania listopadowego).W 1870 r.miejscowość pozbawiono praw miejskich.Ponownie je odzyskał 1 stycznia 1923 r.Przy ulicy Pułtuskiej 13 i 15 znajduje się Zajazd Pocztowy Napoleoński zbudowany w stylu klasycystycznym w I połowie XIX wieku.W jego skład wchodzą parterowe zabudowania połączone bramą w kształcie łuku.Zajazd kilka razy przebudowywano,m.in.w II połowie XIX i w XX wieku.Obiekt w 1963 r. i 2000 r.został wpisany do rejestru zabytków.We wrześniu 1939 r.miały tu miejsce walki polsko-niemieckie,natomiast na przełomie 1944 i 1945 r.sowiecko-niemieckie.5 grudnia 1939 r.Niemcy wysiedlili z miasta ok.3 tys.osób narodowości żydowskiej.W latach 1940-1944 istniał tu przymusowy obóz pracy,a w 1942 r.getto,gdzie przebywało ok.2 tys.osób.Podczas II wojny światowej Serock leżał w III Rzeszy,granica między III Rzeszą a Generalnym Gubernatorstwem przebiegała wzdłuż Narwi.W listopadzie i grudniu 1944 roku przez Serock przebiegała linia frontu.Niemcy bronili w Serocku przeprawy przez Narew przed Armią Czerwoną.Rosjanie użyli zmasowanego ataku katiuszami w wyniku czego Serock został zniszczony. Po wojnie odbudowano go.
Grodzisko Barbarka

Wczesnośredniowieczne grodzisko zwane Ogrodziskiem lub Barbarką znajduje się na prawym brzegu Narwi,w okolicy ujścia Bugu.Jego rozwój przypadał na XI–XIII wiek.Stanowi ono jedno z najstarszych grodów Mazowsza(Syroczecz).
Grodzisko położone było przy dwóch szlakach handlowych i komunikacyjnych:

• z Rusi przez Nur,Brok,Brańsk do Wielkopolski,Kujaw i Pomorza
• z południa Polski do Jaćwieży i Prus

Podczas badań powierzchniowych prowadzonych w 1961 r.przez Zdzisława Rajewskiego znaleziono kawałki ceramiki,polepy i części kości zwierzęcych.Badania wykopaliskowe prowadzone w latach 1962-1966 przez mgr Barbarę Zawadzką-Antosik wykazały trzy etapy osadnictwa wczesnośredniowiecznego oraz funkcjonowanie człowieka na tych terenach w XIV-XVII wieku.Zlokalizowano także cmentarzysko i jednonawową kaplicę z apsydą.Na wydobytych wówczas ok.200 zabytków archeologicznych składały się m.in.fragmenty ceramiki,kości zwierzęce i szczątki ryb.Wykazały one,że mieszkańcy głównie zajmowali się rolnictwem(uprawiano pszenicę,żyto,groch)rybołówstwem,tkactwem i rogownictwem.
Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny

Murowany,jednonawowy kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny(dawniej św.Wojciecha)ufundowali książęta mazowieccy:Janusz III i Stanisław.Inicjatorem budowy był pleban serocki Wojciech Popielski z Popielżyna.Kościół powstał pomiędzy 1 ćw.XVI wieku,a 1600 rokiem.W 3 ćw.XVIII wieku przebudowano okna.Restaurowany m.in.w latach 1934-1938.Kościół posiada posadzkę umiejscowioną poniżej poziomu otoczenia,prosto zamknięte prezbiterium,dwie symetrycznie ulokowane zakrystie,trój przęsłową nawę,emporę na piętrze oraz wieżę.Został zbudowany w wątku krzyżowym.Sklepienia nawy kolebkowe z lunetami z nałożoną gwiaździstą siatką żeber.W prezbiterium sklepienie krzyżowe z drutami krzyżowymi,bez jarzem.W prezbiterium dwa portale ostrołukowe oprofilowane kształtką ceglaną.Na skarpie wschodniej znajduje się napis I.H.1586.
Znajduje się w nim obraz Stanisława Witolda Bieniasa przedstawiający Bitwę Warszawską oraz oryginalne barokowe przedmioty takie jak:

• ołtarz główny,na którym przedstawione jest Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny
• rzeźby figuralne św.Wojciecha i św.Stanisława
• ołtarz boczny św.Anny
• ołtarz boczny św.Barbary
• ambona
• chrzcielnica

W 1961 r.kościół wpisano do rejestru zabytków.
Przemysł

W Serocku znajdują się małe zakłady usługowe i produkcyjne.Produkowane są tu głównie wyroby spożywcze,elektrotechniczne,ceramiczne,meblarskie i budowlane.W okolicy miejscowości uprawia się głównie truskawki i warzywa.
Turystyka
Serock stanowi ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy.Zlokalizowane są w nim ośrodki wczasowe i konferencyjno-szkoleniowe.Znajduje się tu także przystań żeglugi pasażerskiej.Zorganizowano tu liczne trasy spacerowe,m.in.trakt źródlany i wąwóz przy górze Barbarki.Przez miejscowość przebiega również turystyczny szlak pieszy z Dębego.W wyniku spiętrzenia wód Bugu i Narwi w Serocku powstały warunki do uprawiania sportów wodnych i wędkarstwa.Znajduje się tu ok.4500 działek rekreacyjno-letniskowych.Miejscowość stanowi także ośrodek kultury i sportu.Organizowanych jest w niej wiele imprez kulturalnych,m.in.Międzynarodowy Przegląd Folklorystyczny Kupalnocka(m.in.występowały zespoły z Tajwanu,Rosji,Litwy,Bułgarii,Chile,Rumunii,Słowacji,Szwecji,Grecji,Egiptu,Włoch,Francji,Turcji,Kanady,Chorwacji i Holandii)oraz Serockie Lato Muz(m.in.koncerty wokalno-instrumentalne na górze Barbarki).
Komunikacja
Serock leży przy drogach krajowych droga krajowa nr 61 i droga krajowa nr 62.Ma połączenia autobusowe z:Warszawą,Legionowem,Pułtuskiem,Ostrołęką,Szczytnem,Olsztynem,Mrągowem,Ciechanowem,Wyszkowem i Płońskiem.Przez Serock nie przebiega żadna linia kolejowa.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:

• Celleno,Włochy
• Ignalina,Litwa
• Lanškroun,Czechy
• Dzierżoniów,Polska
• Radzionków,Polska

Ciekawostki
Serock wśród okolicznych mieszkańców,jest znany ze swojej nietypowej,lokalnej nazwy"Mydlarzewo",a jego mieszkańcy nazywani są"Mydlarzami".Pochodzenia tej nazwy doszukuje się w legendzie związanej z istniejącą tu komorą celną i próbą przemytu mydła pod dnem barki(stąd powiedzenie"Wyszedł jak Zabłocki na mydle")bądź z produkcją mydła na tym terenie.
Osoby urodzone w Serocku

• Klemens Gerner(1892-1952)lekarz bakteriolog
• Karol Tchorek(1904-1985)rzeźbiarz