Ignacy Machowski

Ur.5 lipca 1920 w Rzeszowie,zm.11 stycznia 2001 w Warszawie polski aktor,teatralny,filmowy i telewizyjny.

Życiorys
Choć szerokiej publiczności znany jest z ról filmowych i telewizyjnych,to należy uznać go przede wszystkim za aktora teatralnego.Już w 1944 r.w wyzwolonym Rzeszowie występował w tamtejszym teatrze,jeszcze jako adept studia aktorskiego,w którym wykładali m.in.Stefania Domańska,czy Józef Kondrat.Wraz z nim uczyli się tam i rozpoczynali pracę zawodową Kazimierz Dejmek i Adam Hanuszkiewicz.Jedną z pierwszych ról był Wernyhora w"Weselu".Fakt,iż aktor zagrał go w wieku dwudziestu czterech lat świadczył o dużych możliwościach charakterystycznych,które z czasem rozwinął i połączył ze znakomitą umiejętnością charakteryzacji.Dopiero po wojnie zdał eksternistyczny egzamin aktorski w Łodzi,by rozpocząć pracę w Jeleniej Górze,gdzie przeniósł się macierzysty Teatr Ziemi Rzeszowskiej tworząc tym samym pierwszą polską scenę na ziemiach odzyskanych.Od 1950 r.pracował we Wrocławiu,w Warszawie(gdzie zagrał Włodzimierza Lenina w sztuce Nikołaja Pogodina Człowiek z karabinem w Teatrze Narodowym),w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku(Murzyn w Ladacznicy z zasadami Jean-Paul Sartre'a w reż.Zygmunta Hübnera).Lata pięćdziesiąte były szczególnie płodne w kreacje filmowe.Uznano wówczas Machowskiego za„mistrza drugiego planu”.Wystąpił w"Popiele i diamencie"Wajdy,"Cieniu" i "Pociągu"Kawalerowicza,w"Eroice"Munka,a także w"Pętli"Hasa.Tymi rolami wpisał się na trwałe w ikony„polskiej szkoły filmowej”.Jeszcze we Wrocławiu związał się z reżyserem Romanem Sykałą,która to współpraca zawiodła go do Teatru Polskiego w Poznaniu,a później do Teatru im.Stefana Jaracza w Łodzi.W Poznaniu uzyskał pozycję„pierwszego aktora”,który grał wszelkie rodzaje ról od amanckich po stricte charakterystyczne.Zagrał m.in.Orlanda w"Angelice"Leo Ferrero,czy Ill'a w"Wizycie starszej pani"Friedricha Dürrenmatta(oba spektakle w reż.Romana Sykały).W Łodzi wystąpił m.in.w roli kapitana Quegg'a w"Buncie na okręcie Caine"Hermana Wouka.W tym mieście nawiązał współpracę z Jerzym Antczakiem,dzięki której powstały znakomite role w spektaklach telewizyjnych(m.in."Ojciec Goriot","Łabędzi śpiew","Dr Jeckyl i Mr Hyde").W Łodzi również spotkał Machowski ponownie Kazimierza Dejmka,który był dyrektorem Teatru Nowego,a przed laty,w Rzeszowie kolegą z ławki w studiu aktorskim.Właśnie w Łodzi na długie już lata związał się z tym reżyserem,co zaowocowało wielkimi i cenionymi rolami tak przez krytykę,jak i publiczność.W Teatrze Nowym wystąpił m.in.w inscenizacjach dzieł staropolskich(np.w"Historyi o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskim"zagrał sześć ról).W 1962 r.Kazimierz Dejmek objął dyrekcję Teatru Narodowego w Warszawie,gdzie pociągnął wiele osób z niepowtarzalnego zespołu z Łodzi.W Teatrze Narodowym Machowski zagrał znów w staropolszczyźnie,ale stworzył także nowe role,które przyniosły sukces tak jemu samemu,jak Kazimierzowi Dejmkowi i Scenie Narodowej.W 1962 r.zagrał rolę tytułową w"Słowie o Jakubie Szeli"Brunona Jasieńskiego nagrodzoną przez ministra kultury i sztuki.Szela Machowskiego był postacią wstrząsającą i sięgającą najwyższego stopnia tragizmu.Postacią,która poruszała publiczność nie tylko w Warszawie,ale także na wyjazdach zagranicznych.W 1965 roku Teatr Narodowy w Warszawie obchodził jubileusz dwustu lat działalności.Machowski znalazł się w komitecie organizacyjnym tych obchodów.Śladem tej działalności jest Deklaracja Programowa Teatru Narodowego,która w istocie jest wspaniałym manifestem tego zjawiska,jakim był ówczesny teatr Dejmka i jego aktorów.Również w czasie tych obchodów zagrał Machowski Wielkiego Księcia Konstantego w"Kordianie"Juliusza Słowackiego,gdzie zachwycał aktorski duet Ignacy Machowski Stanisław Zaczyk Wielki Książę i Car.W 1967 roku wystąpił jako Doktor w pamiętnych"Dziadach",po których władze usunęły Dejmka ze Sceny Narodowej.Od 1969 r.pracował w Teatrze Ateneum.Ten okres upłynął przede wszystkim pod znakiem roli generała von Zietena w Wielkim Fryderyku Adolfa Nowaczyńskiego w reżyserii Jerzego Grudy.Okazało się wówczas,iż„powieść dramatyczna”Nowaczyńskiego nie jest utworem solowym dla odtwórcy postaci Fryderyka(tu zaistniała pamiętna kreacja Jana Świderskiego),ale także z pozostałych,„towarzyskich”ról(jak również biskup Krasicki Jerzy Kamas)dało się wykrzesać wiele emocji.Machowski przeistoczył się całkowicie w starego generała huzarów.Rola była spójna jako całość i doskonała w szczegółach od charakteryzacji zmieniającej oblicze aktora,po najdrobniejsze gesty,co nie pozbawiało go wszak spontaniczności.Zagrał także w przedstawieniach Janusza Warmińskiego(Arnaux w"Balu manekinów"Jasieńskiego,Sorin w"Mewie"Czechowa).Pracował ponadto z takimi reżyserami,jak Maciej Prus(Wołdemar Hawryłowicz w"Fantazym"Juliusza Słowackiego) i Jerzy Grzegorzewski(Stryj w"Ameryce"Franza Kafki).Na ten czas przypada także bodaj najważniejsza rola filmowa Machowskiego:markiz d'Arquien,tytułowy"Ojciec królowej"w filmie Wojciecha Solarza.Po raz kolejny odznaczył się tu umiejętnością transformacji(grał człowieka dwadzieścia lat starszego od siebie),dużym dowcipem,ale i wiarygodnością.Jego d'Arquien był człowiekiem z krwi i kości i niebezmyślnym(motywem powracającym wciąż do postaci są słowa Koheleta"Marność nad marnościami…")W 1981 r.powrócił do współpracy z Dejmkiem,tym razem na deskach Teatru Polskiego w Warszawie,w którym pozostał do końca drogi artystycznej i życia.Tu powstały takie kreacje,jak Żyd w"Weselu"Wyspiańskiego,Duda w"Drzewie"Myśliwskiego,czy tytułowa rola w"Maestrze"Jarosława Abramowa-Newerlyego.Zagrał także Rejenta w"Zemście"Aleksandra Fredry.W trakcie jednego z przedstawień dopadł aktora zawał serca.Od tamtej pory musiał stopniowo ograniczać pracę zawodową.W 2000 r.zagrał swoją ostatnią rolę doradcę króla Heroda Ireneusza w"Biwaku pod gołym niebem"Mariana Pankowskiego w reżyserii Jana Kulczyńskiego.Ignacy Machowski ogółem w teatrze zagrał ponad sześćset ról,przeszło pięćdziesiąt ról filmowych,ponad sto w Teatrze Telewizji i tysiące w spektaklach radiowych.Wiele z nich przeszło na stałe do historii polskiego teatru i filmu.
Rodzina
Był trzykrotnie żonaty.Jego trzecią żoną była lekarka Zofia Dramińska-Machowska(ur.1962 r.)Ojciec aktora Krzysztofa Machowskiego,skrzypaczki Marii Machowskiej i Jerzego Machowskiego(ur.1991 r.)Brat rzeźbiarza Leona Machowskiego.
Filmografia(wybór)

• "Niedaleko Warszawy"(1954 r.)sekretarz partii w hucie
• "Irena do domu!"(1955 r.)fryzjer Zygmunt
• "Cień"(1956 r.)"Cień"Biskupik
• "Eroica"(1957 r.)major"Grzmot"
• "Pętla"(1957 r.)sierżant na posterunku
• "Orzeł"(1958 r.)bosman Mirta,radiotelegrafista
• "Popiół i diament"(1958 r.)major"Florian",dowódca Andrzeja
• "Milcząca Gwiazda"(1959 r.)Sołtyk,naczelny inżynier lotu
• "Pociąg"(1959 r.)pasażer wagonu sypialnego
• "Historia współczesna"(1960 r.)inżynier Borkowski
• "Czas przeszły"(1961 r.)doktor Hase,adwokat Webera
• "Historia żółtej ciżemki"(1961 r.)mistrz Paweł,starszy cechu rzeźbiarzy
• "Przeciwko bogom"(1961 r.)major
• "Dom bez okien"(1962 r.)inspektor
• "Jutro premiera"(1962 r.)profesor Marceli Witting,scenograf,"ojciec"Romana
• "Klub kawalerów"(1962 r.)narrator
• "Mansarda"(1963 r.)Golz
• "Zbrodniarz i panna"(1963 r.)chorąży Szymański,komendant posterunku w Międzyzdrojach
• "Spotkanie ze szpiegiem"(1964 r.)Bernard
• "Don Gabriel"(1966 r.)sekretarz gabinetu prezydenta Stefana Starzyńskiego
• "Marysia i Napoleon"(1966 r.)Geraud Christophe Duroc
• "Klub szachistów"(1967 r.)wprowadzający Urbina do klubu
• "Stawka większa niż życie"(serial telewizyjny)(1968 r.)standartenführer Max Dibelius(odc.6 Żelazny Krzyż i odc.10 W imieniu Rzeczypospolitej)
• "Kolumbowie"(serial telewizyjny)(1970 r.)przedstawiciel rządu londyńskiego(odc.2 Żegnaj Baśka)
• "Na krawędzi"(1972 r.)aptekarz
• "Chłopcy"(1973 r.)profesor Perlec,pensjonariusz domu starców
• "Kazimierz Wielki"(1975 r.)król Władysław I Łokietek ,ojciec Kazimierza Wielkiego
• "Wszyscy i nikt"(1977 r.)Konrad
• "Ojciec królowej"(1979 r.)markiz d'Arquien,ojciec królowej Marii Kazimiery
• "Wściekły"(1979 r.)profesor Rembowski,psychopatolog
• "07 zgłoś się"(serial telewizyjny)(1981 r.)Romski,ojciec Ewy i Mieczysława(odc.13 Strzał na dancingu)
• "Na odsiecz Wiedniowi"(1983 r.)Alberto de Carpa
• "Zmiennicy"(serial telewizyjny)(1986 r.)tramwajarz Władysław Piórecki,ojciec Kasi
• "Ballada o Januszku"(serial telewizyjny)(1987 r.)nauczyciel(odc.2)
• "Spadek"(1988 r.)Leon Zabielak
• "Lawa"(1989 r.)Jenerał w"Salonie Warszawskim"
• "40-latek.20 lat później"(serial telewizyjny)(1993 r.)profesor Dobrowolski,pracownik salonu kosmetycznego Celiny Powroźnej(odc.3 Aukcja,czyli ojciec założyciel)
• "Dzieje mistrza Twardowskiego"(1995 r.)wykładowca na uniwersytecie w Wittenberdze
• "Les Milles"(1995 r.)Gustav Kohn,internowany właściciel pasmanterii
• "Autoportret z kochanką"(1996 r.)prezes Grupy Artystycznej"Paralaksa"
• "Tygrysy Europy"(1999 r.)Leopold Laskowski,dziadek Jacka

Dubbing

• "Mam 16 lat"(1960 r.)
• "Ludzie i bestie"(1963)
• "Ranny w lesie"(1963 r.)głos majora
• "Judex albo zbrodnia ukarana"(1965 r.)
• "Pollyanna"(1966 r.)
• "Doktor Fabrizius działa"(1967 r.)
• "Testament Inków"(1967 r.)
• "Eskadra czuwa"(1968 r.)
• "Gringo"(1969 r.)
• "Porwany za młodu"(1969 r.)
• "Kolumna Trajana"(1969 r.)
• "Kremlowskie kuranty"(1970 r.)
• "Czerwony namiot"(1971 r.)
• "Ostatnia ofiara"(1976 r.)
• "Rycerz i los"(1978 r.)
• "Książę i żebrak"(1980 r.)
• "Porwanie Savoi"(1980 r.)
• "Wodne dzieci"(1985 r.)Grimes
• "Polowanie na mysz"(1998 r.)Rudolf Smuntz

Odznaczenia i nagrody

• Order Sztandaru Pracy I klasy(1979 r.)
• Order Sztandaru Pracy II klasy(1963 r.)
• Złoty Krzyż Zasługi(1954 r.)
• Złoty Medal„Za Zasługi dla Obronności Kraju”
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego(1967 r.)
• Order Lenina przyznany przez Radę Najwyższą ZSRR(1970 r.)
• Odznaka Zasłużony Działacz Kultury(1979 r.)
• Złota Odznaka„Za zasługi dla Warszawy”(1978 r.)
• Odznaka Budowniczego Wrocławia(1969 r.)
• Odznaka„Zasłużony dla Jeleniej Góry”(1985 r.)
• Nagroda na II Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę w Historyi o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim(1962 r.)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia w dziedzinie teatru za rolę Jakuba Szeli w Słowie o Jakubie Szeli Brunona Jasieńskiego i rolę Ważnej Osoby w Sprawie Aleksandra Suchowo-Kobylina w Teatrze Narodowym w Warszawie(1963 r.)
• Nagroda teatralna tygodnika Przyjaźń za rolę Włodzimierza Lenina w spektaklu Teatru Telewizji Kremlowskie kuranty Nikołaja Pogodina w reż.Jerzego Rakowieckiego(1977 r.)
• Nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za osiągnięcia w dziedzinie aktorstwa radiowego(1978 r.)
• Nagroda na XII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę w"Żywocie Józefa"(1986 r.)