Józef Oppenheim

Ur.15 czerwca 1887 w Warszawie,zm.28 lutego 1946 w Kościelisku,pochowany na nowym cmentarzu w Zakopanem polski narciarz żydowskiego pochodzenia,taternik,ratownik górski,wieloletni naczelnik TOPR.
Życiorys
W młodych latach był działaczem lewicowym(III Proletariat);aresztowany przez władze rosyjskie,uciekł z więzienia i schronił się za granicą.Nie ukończył studiów na politechnikach,potem pracował w Krakowie.W 1910 r.z grupą narciarzy z krakowskiego AZS przybył na wycieczkę do Zakopanego i pozostał tu na stałe.W latach 1910–1911 był kierownikiem zakopiańskiego Domu Turystycznego AZS.W 1912 r.wraz z Włodzimierzem Antoniewiczem po złożeniu egzaminu przed komisją przewodnicką(Mariusz Zaruski,Jakub Gąsienica Wawrytko)uzyskał nieformalne uprawnienia do prowadzenia wycieczek studenckich po Tatrach.Oprócz uprawiania w lecie turystyki tatrzańskiej stał się wkrótce jednym z najczynniejszych narciarzy turystów,a także taternikiem.Dokonał w 1914 r.kilku pierwszych wejść zimowych:północną ścianą na Mięguszowiecki Szczyt Czarny(z Józefem Lesieckim,Mariuszem Zaruskim i in.)oraz na Młynarza i Kaczy Szczyt(z Lesieckim).Przed I wojną światową był w zarządzie Sekcji Narciarskiej PTT.W latach międzywojennych był sędzią narciarskim i jednym z najaktywniejszych działaczy narciarskich w Zakopanem.Również wtedy projektował nowe tatrzańskie szlaki narciarskie i osobiście je znakował.Z ramienia TOPR był też przez cały ten okres członkiem kolejnych komisji do spraw przewodnictwa tatrzańskiego.Nadal(zwłaszcza w latach 20)uprawiał narciarstwo wysokogórskie,uczestnicząc m.in.w pierwszym wejściu zimowym od północnej strony na Wielką Kopę Koprową(w 1921 r.z Mieczysławem Świerzem,Władysławem Ziętkiewiczem i innymi).Przechodził też na nartach przez Kozią i Lodową Przełęcz.Józef Oppenheim wniósł do narciarstwa wysokogórskiego legendarną ideę„wyrypy”,czyli kilkunastogodzinnego,bardzo długiego przejścia na nartach szeregu szczytów i przełęczy.Wśród takich wyryp należy wymienić wyprawę Oppenheima i Władysława Pawlicy z 18 kwietnia 1911 roku,kiedy to z czterema innymi przeszli na nartach grań Ornaku,Bystrą,Szeroki Upłaz,Kamienistą,Hlinę i zeszli do Podbańskiej na Słowacji.
Trasy innych„wyryp”:

• Zakopane Hala Goryczkowa Kasprowy Wierch Hala Gąsienicowa Zawrat Dolina Pięciu Stawów Polskich Gładka Przełęcz Dolina Wierchcicha Dolina Cicha Tomanowa Przełęcz Hala Smytnia Dolina Kościeliska Zakopane.Przejścia tego dokonali dnia 14 marca 1926 roku m.in.Kazimierz Schiele,A.Zamoyski,Henryk Bednarski w ciągu 11 godzin
• Zakopane Hala Goryczkowa Kasprowy Wierch Dolina Wierchcicha Zawory Wrota Chałubińskiego Morskie Oko Opalone Dolina Pięciu Stawów Polskich Zawrat Zakopane.Trasa pokonana 25 marca 1926 roku przez Henryka Bednarskiego i Kazimierza Schiele
• Zakopane Zawrat Dolina Pięciu Stawów Polskich Opalone Morskie Oko Wrota Chałubińskiego Ciemne Smreczyny Wielka Kopa Koprowa Dolina Cicha Tomanowa Przełęcz Czerwone Wierchy Zakopane.Trasę tę przeszli w ciągu jednego dnia(7 kwietnia 1926 roku)Stanisław i Julian Motyka

Wkrótce po przybyciu do Zakopanego nauczył się fotografowania.W latach międzywojennych wydał kilka albumów tatrzańskich(Tatry,Tatry w zimie itd.niektóre w kilku wydaniach),a jego zdjęcia były też reprodukowane w różnych wydawnictwach(m.in.w„Wierchach”).Głównie z jego fotografii sporządzono specjalny album zdjęć tatrzańskich i pienińskich,ofiarowany papieżowi Piusowi XI przez Polskie Towarzystwo Tatrzańskie w 1925 r.W czasie II wojny światowej przebywał najpierw w okolicach Kowla,a od 1942 r.w Warszawie,gdzie z powodu swego żydowskiego pochodzenia ukrywał się u przyjaciół aż do powstania warszawskiego,a po jego upadku był zatrudniony przy ewakuacji szpitala z rannymi i w ten sposób wydostał się z Warszawy do znajomych w Pruszkowie.Oppenheim jest autorem przewodnika Szlaki narciarskie Tatr Polskich i główne przejścia na południową stronę(Kraków 1936 r.)Poza tym niewiele publikował kilka sprawozdań,z tych najważniejsze to Dokoła śmiertelnej wyprawy Wincentego Birkenmajera,II Akcja Pogotowia Ratunkowego(„Taternik”17,1933 r.nr 3–4) i Jak odbyła się wyprawa po ciało śp.Birkenmajera?(„Ilustrowany Kurier Codzienny”,24 kwietnia 1933,wywiad),a jego współautorstwa jest popularny artykulik Powstanie Pogotowia Tatrzańskiego i jego działalność(„Płomyk”1946 r.nr 7) i pośmiertnie wydane wspomnienie:Pamięci zmarłych schronisk(„Wierchy”18,1948 r.)Pozostały w rękopisie jego wspomnienia narciarskie wykorzystane w książce Wandy Gentil-Tippenhauer i Stanisława Zielińskiego W stronę Pysznej(Warszawa 1961 r. i dalsze wydania pod nazwiskiem samego Zielińskiego).W okresie międzywojennym należał do najbardziej popularnych postaci Zakopanego.Zwano go Józio lub Opcio.Jest sympatycznie wspominany przez wiele osób we wspomnieniach z tamtych lat.
Działalność w TOPR
W 1912 r.został członkiem TOPR,a od sierpnia 1914 r.(gdy Mariusz Zaruski odszedł do Legionów Polskich)był kierownikiem TOPR aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 r.a także przez krótki okres w 1945 r.W latach 1912–1939 uczestniczył w licznych wyprawach ratunkowych w lecie i w zimie.W latach 30 zapoczątkował dyżury ratowników na zawodach narciarskich,zwłaszcza gdy odbywały się w samych Tatrach.
Śmierć
Po wojnie wrócił do Zakopanego,gdzie w 1945 r.był krótko kierownikiem TOPR-u,a potem organizował domy wypoczynkowe na Groniku w Kościelisku.W tym czasie,28 lutego 1946 roku został zamordowany we własnym domu na Krzeptówkach.Prokuratura po dochodzeniach i aresztowaniu sprawców wykluczyła tezę o mordzie politycznym i stwierdziła,że dokonali tego bandyci w celach rabunkowych.Po jego śmierci Mieczysław Jastrun napisał wiersz Pamięci Józefa Oppenheima(„Kuźnica”1946 r.nr 28);w Zakopanem w 1949 r.zorganizowano wystawę zdjęć Oppenheima z Tatr,a Grupa Tatrzańska GOPR nosiła imię Oppenheima.