Twierdza Łomża

Carska twierdza,budowana od 1897 do 1909 roku jako ochrona terenów graniczących z Prusami Wschodnimi,a zwłaszcza strzegąca przeprawy przez Narew i Łomży ówcześnie stolicy guberni,przez którą przebiegały ważne szlaki komunikacyjne.Twierdza Łomża miała stać się jednym z punktów rozległego rejonu wypadowego zawartego między liniami:Modlin-Warszawa-Dęblin;Dęblin-linia Wieprza-Płock-Włodawa i Modlin-Zegrze-Pułtusk-Różan-Ostrołęka-Łomża-Osowiec.Pięć fortów twierdzy zaczęto budować w 1887 roku,w formie twierdzy okrężnej.Były to pierwotnie ziemne reduty:dwie(nr IV i V)na lewym brzegu Narwi,koło Łomży,a trzy(nr I,II i III)na prawym brzegu,wokół miejscowości Piątnica.Głównym budowniczym był generał Aleksiej Szoszin.Następnie 3 forty w Piątnicy rozbudowano,korzystając z wzoru gen.Wieliczko z roku 1897.Dodano między innymi elementy betonowe,w tym koszary szyjowe,schrony pogotowia bojowego,kaponiery,podziemną komunikację poprowadzono w poternach.Oznaczono je numerami 1(wschodni),2(środkowy) i 3(zachodni),a następnie przemianowano,zgodnie z rosyjskim alfabetem,na A,B,W.W odróżnieniu od klasycznych twierdz fortowych,obiekty w Piątnicy połączono w ciągły pas obrony,z wałami,fosami,osłoniętą drogą do szybkiego przerzutu wojsk i zaopatrzenia,a także ze schronami biernymi i bojowymi.Forty te tworzyły razem obwarowanie ciągłe w odległości 1,5 km od przeprawy.Prawy kraniec opierał się o moczary i bagna nadrzeczne,lewy zaś o samą rzekę.Ponadto planowano budowę pięciu nowych fortów,wysuniętych na przedpole Twierdzy"Kalinowo","Rządkowo","Czarnocin","Jeziorko" i "Budy".Prawdopodobnie rozbudowa nie wyszła poza fazę planowania.W roku 1909 twierdza została skasowana.Latem 1939 roku prawobrzeżne forty przygotowano do odparcia spodziewanego ataku wojsk niemieckich wykopano rowy strzeleckie,ustawiono przeszkody przeciwpiechotne oraz wybudowano niewielkich 12 żelbetowych schronów bojowych.
Umocnienia twierdzy były aktywnie wykorzystywane podczas walk dwa razy:

1. Podczas walk obronnych w 1920 roku przeciwko idącym na Warszawę wojskom sowieckim.Twierdza skutecznie broniła przejścia od 28 lipca do 1 sierpnia 1920 roku i mogła się bronić nadal,jednak przegrana oddziałów ochotniczych pod Miastkowem i Nowogrodem zagroziła okrążeniem Łomży.Broniący opuścili umocnienia 2 sierpnia 1920 roku i wycofali się w kierunku Różana.Kilkudniowe powstrzymywanie wojsk sowieckich w tym rejonie pozwoliło wojskom polskim przygotować się do kontruderzenia pod Radzyminem
2. Podczas kampanii wrześniowej umocnienia broniły Łomży przed atakującymi od strony Prus Wschodnich oddziałami niemieckimi.Obrona trwała od 7 do 10 września 1939.Zakończyła się wycofaniem oddziałów po kontrowersyjnym rozkazie dowódcy 18 Dywizji Piechoty,który zarządził odwrót

Do chwili obecnej zachowały się Forty w Piątnicy i fort nr IV przy drodze na Ostrołękę.W forcie nr III znajduje się muzeum forteczne i strzelnica sportowa.Fortem opiekuje się stowarzyszenie.
Położenie fortów:

• I 53°11′15,36″N 22°06′32,01″E
• II 53°11′53,96″N 22°06′47,38″E
• Umocnienia w okolicy Łomży
  

  • III 53°12′20,61″N 22°05′44,96″E 
  • IV 53°10′18,04″N 22°01′41,17″E 
  • V 53°08′46,33″N 22°03′58,36″E.

14 września 2010 roku na terenie Fortu II twierdzy,położonego w Piątnicy Poduchownej,odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą ofiarom zbrodni katyńskiej i katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku.