Marian Pankowski

Ur.9 listopada 1919 w Sanoku,zm.3 kwietnia 2011 w Brukseli polski poeta,prozaik,dramaturg,krytyk literacki i tłumacz.

Życiorys

Syn Władysława i Marii z Zielińskich.Miał brata Zygmunta.W 1937 r.zdał maturę w Gimnazjum Męskim w Sanoku.W 1938 roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim,które przerwał wybuch II wojny światowej.Brał udział w kampanii wrześniowej,później należał do Związku Walki Zbrojnej.Po powrocie z wojny obronnej do Sanoka był zatrudniony w sanockiej Fabryce Wagonów.W 1942 roku został aresztowany przez gestapo,był więźniem Auschwitz,Gross-Rosen,Nordhausen i Bergen-Belsen.Po wojnie osiadł w Belgii,gdzie ukończył studia slawistyczne,otrzymał obywatelstwo belgijskie i pracował jako wykładowca współczesnej literatury polskiej oraz lektor języka polskiego na Université Libre de Bruxelles.Doktorat napisał o Leśmianie.W latach 1953-1959 był stałym recenzentem paryskiej„Kultury”(według samego Pankowskiego„Kultura”zerwała współpracę po jego podróży do Polski w 1958 r. i późniejszych entuzjastycznych relacjach o szerokim dostępie do kultury w PRL).Zajmował się także przekładami polskiej poezji na język francuski oraz niemieckiej i francuskiej na język polski.Większość jego twórczości była tłumaczona na język francuski,część na niemiecki i holenderski.Jako poeta debiutował w 1938 roku wierszem"Czytanie w zieleni",ogłoszonym na łamach lwowskiego lewicowego pisma„Sygnały”.Wydał m.in.kilka zbiorów wierszy("Sto mil przed brzegiem",1958 r.)tom prozy poetyckiej("Smagła swoboda",1955 r.nagrodzona przez paryską„Kulturę”),opowiadania,powieści(m.in."Matuga idzie.Przygody","Granatowy goździk","Rudolf","Z Auschwitzu do Belsen")oraz utwory sceniczne.Po wojnie po raz pierwszy przyjechał do Polski w 1958 roku(na obchody jubileuszu 70-lecia pierwszej matury w sanockim gimnazjum)od tej pory odwiedzał ojczyznę i rodzinne miasto.30 kwietnia 1998 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka za twórczość literacką i naukową oraz popularyzację polskiej kultury na Zachodzie,w tym miasta Sanoka.W 2009 roku przyjechał do Wrocławia na zaproszenie Dolnośląskiego Komitetu 200 Rocznicy Urodzin Słowackiego,gdzie podczas uroczystej gali w Ossolineum uhonorował Dawida Junga"Laurem Juliusza Słowackiego".Mieszkał w Brukseli i tam zmarł z powodu powikłań po zapaleniu płuc.W Sanoku na Rynku przed kamienicą przy ul.Rynek 14 znajduje się ławeczka pamięci Mariana Pankowskiego odsłonięta 9 listopada 2011 w 90 rocznicę urodzin pisarza przez jego bratową Jadwigę z tabliczką zawierającą cytat z Pankowskiego:„To tu,pamiętasz?...Trwał twój świat”.Na przeciwko stoi podobna ławeczka poświęcona jego szkolnemu koledze Kalmanowi Segalowi.21 czerwca 2014 na fasadzie budynku Gimnazjum nr 2 im.Królowej Zofii w Sanoku została odsłonięta tablica upamiętniająca trzem absolwentom gimnazjum,którymi byli literaci trzech narodowości:Ukrainiec Bohdan Ihor Antonycz(1909-1937),Żyd Kalman Segal(1917-1980) i Polak Marian Pankowski(1919-2011).Tablica została umieszczona przy wejściu do budynku i odsłonięta 21 czerwca 2014 podczas Światowego Zjazdu Sanoczan.Inskrypcja głosi:Pamięci wybitnych literatów,wychowanków Gimnazjum Męskiego im.Królowej Zofii w Sanoku w okresie międzywojennego dwudziestolecia reprezentujących trzy narodowości tworzące ówczesną społeczność naszego Miasta:Bohdana Ihora Antonycza 1909–1937,Kalmana Segala 1917–1980,Mariana Pankowskiego 1919–2011.Sanok,21 czerwca 2014 Światowy Zjazd Sanoczan.Ponadto przy budynku szkoły zostały zasadzone trzy dęby szypułkowe honorujące tych pisarzy,w tym drzewo nazwane„Marian”.
Twórczość
Dramaty

• Teatrowanie nad świętym barszczem(Londyn 1968 r.)
• Nasz Julo czerwony i siedem innych sztuk(Londyn 1981 r.)
• Zygmunt August.Teatrowanie na użytek ludzi sceny i filmu(Londyn 1986 r.)

Poezje

• Pieśni pompejańskie(Bruksela 1946 r.)
• Wiersze alpejskie(Bruksela 1947 r.)

Proza

• Smagła swoboda(Paryż 1955 r.Warszawa 1980 r.)
• Matuga idzie(1959 r.)
• Kozak i inne opowieści(Bruksela 1965 r.)
• Granatowy Goździk(Londyn 1972 r.)
• Rudolf(1980,1984,2005 r.)
• Powrót białych nietoperzy(1991 r.)
• Pątnicy z Macierzyzny(Lublin 1987 r.Kraków 2007 r.)
• Putto(Poznań 1994 r.)
• Z Auszwicu do Belsen(2000 r.)
• W stronę miłości(2001 r.)
• Bal wdów i wdowców(Kraków 2006 r.)
• Ostatni zlot aniołów(Warszawa 2007 r.)
• Była Żydówka,nie ma Żydówki(2008 r.)
• Niewola i dola Adama Poremby(2009 r.)
• Tratwa nas czeka(2010 r.)
• Nastka,śmiej się!(2013 r.)

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda Merkuriusza Polskiego:1958 r.
• Nagroda Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie:1963 r.
• Nagroda Miasta Sanoka za całokształt twórczości,wybitne osiągnięcia na niwie literatury za rok 1994
• nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2001 r.za książkę z"Auszwicu do Belsen"
• nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2002 r.za książkę"W stronę miłości"
• nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia 2007 r.w kategorii proza za książkę"Bal wdów i wdowców"
• Nagroda Literacka Gdynia 2008 r.w kategorii proza za książkę"Ostatni zlot aniołów"