Akademia Nauk Technicznych

ANT(od 1939 r.Polska Akademia Nauk Technicznych, PANT)ogólnopolskie stowarzyszenie naukowe założone w 1920 roku w Warszawie jako instytucja użyteczności publicznej,którego celem było popieranie rozwoju w Polsce nauk technicznych oraz związanych z nimi nauk matematyczno-fizycznych i rolniczych.Ustawą z 25 maja 1939 r.zostało przekształcone w stowarzyszenie pozostające pod opieką państwa(PANT).Członkowie PANT złożyli mandaty w roku 1949.


Historia
Stowarzyszenie zostało założone wkrótce po odzyskaniu niepodległości Polski z inicjatywy pracowników Politechniki Warszawskiej i Politechniki Lwowskiej.Jego celem było wspieranie rozwoju młodego państwa w dziedzinie nauk technicznych i związanych z nimi nauk podstawowych,matematyczno-fizycznych i rolniczych.W pierwszej grupie członków założycieli było sześciu przedstawicieli Politechniki Warszawskiej i sześciu Politechniki Lwowskiej.Posiedzenie organizacyjne odbyło się w Warszawie 26 listopada 1920 roku.Uczestnicy posiedzenia wybrali kolejnych 12 członków założycieli.W następnych dniach(27 i 28 listopada)statutowo określano Akademię jako instytucję użyteczności publicznej społeczne towarzystwo naukowe dotowane z budżetu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.Pierwszym prezesem został Gabriel Narutowicz.
Utworzono cztery wydziały:

• Nauk Matematyczno-Fizycznych
• Nauk Inżynierskich(w tym budownictwo)
• Nauk Mechanicznych(w tym elektrotechnika)
• Technicznych(Technologicznych)

W ramach wydziałów działały komisje i komitety.Najwyższymi organami ANT były Walne Zebranie i Zarząd.W roku 1932 członkami czynnymi Akademii było 36 a w 1937 r.52 przedstawicieli nauki(ANT też wówczas 58 członków korespondentów 26 krajowych i 32 zagranicznych).Członkiem honorowym był Ignacy Mościcki,a kolejnymi prezesami:Maksymilian Thullie,Maksymilian T.Huber,Maksymilian Matakiewicz i Aleksander Wasiutyński.Rozwój ANT napotykał na opór tradycyjnego środowiska uniwersyteckiego.W Polskiej Akademii Umiejętności rozważano inkorporację ANT,mimo,że nauki techniczne nie były tam reprezentowane.Uważano za wystarczające istnienie Wydziału V Nauk Technicznych w Towarzystwie Naukowym Warszawskim.Członkowie ANT weszli jednak w skład Komitetu Porozumiewawczego Towarzystw Akademickich(1931 r.) i Rady Nauk Ścisłych i Stosowanych(1936 r.)W roku 1937 podjęto prace legislacyjne,zmierzające do zwiększenia rangi ANT poprzez nadanie jej charakteru instytucji państwowej.Dnia 25 maja 1939 roku krótko przed wybuchem II wojny światowej została uchwalona ustawa o utworzeniu Polskiej Akademii Nauk Technicznych(PANT),będącej„zespołem osób pracujących twórczo”,której zadaniem miało być„pielęgnowanie,popieranie i szerzenie nauk technicznych i ich nauk podstawowych”.Wybór władz PANT miał zatwierdzać Prezydent RP.Ustawa weszła w życie 1 czerwca 1939 roku.W skład PANT weszli członkowie ANT”.W czasie okupacji niemieckiej w Polsce działalność Akademii była wstrzymana.Utraciła 35 członków i cały majątek.Po wojnie zamierzano rozpocząć pracę od wznowienia„Annales”.Dnia 28 grudnia 1945 r.powołano w Krakowie Komitet Redakcyjny pod przewodnictwem Tadeusza Banachiewicza,jednak okazało się niezbędne przekazanie sprawy do Warszawy,gdzie Czesław Wycech powołał(29 grudnia 1946)Komitet Organizacyjny PANT w składzie:Kazimierz Bassalik(przewodniczący),Wacław Paszkowski,Witold Pogorzelski,Kazimierz Żórawski,Wojciech Świętosławski.W grudniu odbyło się„ostatnie Walne Zebranie Akademii Nauk Technicznych”,w którym uczestniczyło 60 członków.Tego samego dnia odbyło się„Organizacyjne Zebranie PANT”,które aprobowało tekst statutu i wybrało Prezydium Akademii:Kazimierz Bassalik prezes,Józef Zawadzki wiceprezes,Janusz Groszkowski sekretarz generalny,Witold Wierzbicki zastępca sekretarza generalnego.Wznowienie działalności napotkało na trudności, m.in.związane z niechętną postawą ówczesnego ministra oświaty,Stanisława Skrzeszewskiego(PPR)oraz Ministerstwa Przemysłu.Wyrażając swój protest Janusz Groszkowski złożył w grudniu 1947 r.mandat sekretarza generalnego PANT(nie przyjęty przez Zarząd Akademii)a w lutym 1948 r.wystąpił do Ministerstwa Oświaty o„prowizoryczne upoważnienie[…]Prezydium PANT do uruchomienia agend Akademii”(m.in.Komitetu Redakcyjnego„Rocznika PANT”).Przedłużające się negocjacje z ministerstwem ostatecznie zablokował Henryk Golański,co spowodowało złożenie mandatów przez członków Prezydium PANT,o czym członkowie Akademii i Ministerstwo Oświaty zostali powiadomieni 18 stycznia 1949 roku.
Zakres działalności Akademii
W zakres działalności ANT wchodziło:

1. ułatwianie kontaktów wybitnych uczonych,których badania(prace teoretyczne lub doświadczalne)wzbogacają dorobek naukowo-techniczny
2. organizowanie zjazdów i innych spotkań o charakterze naukowo-technicznym
3. publikowanie wyników prac badawczych oraz podręczników technicznych
4. ustalanie słownictwa technicznego i wydawanie słowników
5. wspomaganie finansowania prac naukowych,przyznawanie nagród i zapomóg
6. tworzenie bibliotek naukowych i pracowni,gromadzenie zbiorów
7. nawiązywanie i utrzymywanie współpracy z zagranicznymi akademiami i towarzystwami naukowymi
8. utrzymywanie współpracy z władzami państwowymi dotyczącej problemów technicznych(wymiana informacji,opracowywanie opinii)

W latach 1920–1939 wydano ponad 50 prac członków ANT(wcześniej prezentowanych na posiedzeniach naukowych),publikowano prace doktorskie o charakterze naukowo-technicznym.Wydano też 6 tomów„Annales”,wykaz„Polskie placówki badawcze.Nauki fizyczne.Technika”,dwa informatory ANT(za lata 1920–1932 i 1933–1937) i 5 słowników wyrazów technicznych.