Władysław Szafer

Ur.23 lipca 1886 w Sosnowcu,zm.16 listopada 1970 w Krakowie polski botanik,profesor UJ(w latach 1936-1938 rektor),dyrektor krakowskiego Ogrodu Botanicznego,wieloletni dyrektor Instytutu Botaniki UJ.Gdy w czasie okupacji niemieckiej zamieniono Instytut w placówkę niemiecką„Botanische Anstalten”,zwolniony ze stanowiska Władysław Szafer pełnił funkcję rektora tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego,po wojnie znów objął stanowisko dyrektora Instytutu,a jednocześnie od 1953 r.był twórcą i do 1960 r.dyrektorem Zakładu(dziś Instytutu)Botaniki PAN.Członek PAU i PAN,honorowy członek Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i jej Zasobów.Zajmował się ochroną przyrody,florystyką,paleobotaniką,geografią roślin.Był twórcą polskiej szkoły paleobotanicznej,współtwórcą polskich parków narodowych,inicjatorem odtworzenia populacji żubra w Puszczy Białowieskiej m.in.przez sprowadzenie dwóch samic czystej krwi z ZOO w Sztokholmie(Szwecja),uczestniczył w tworzeniu(wspólnie z Michałem Siedleckim)Międzynarodowego Biura Ochrony Przyrody w Brukseli,przekształconego później w Światową Unię Ochrony Przyrody.W 1935 r.zastosował po raz pierwszy metodę map izopolowych w interpretacji rozprzestrzenienia drzew.Metoda ta weszła do nauki światowej.Autor opublikował około 700 publikacji,z czego 473 pozycji dotyczy ochrony przyrody.
Biografia
Ukończył Szkołę Powszechną w Mielcu.Naukę kontynuował w Gimnazjum im.Konarskiego w Rzeszowie.W 1905 r.rozpoczął studia botaniczne na uniwersytecie w Wiedniu,a od 1909 r.kontynuował je na Uniwersytecie Lwowskim(1910 r.doktorat z botaniki).1911-1912 studia z zakresu gleboznawstwa i dendrologii na Uniwersytecie w Monachium i w Wiedniu.Od 1912 r.wykłada w Wyższej Szkole Lasowej we Lwowie.W 1914 r.wstąpił jako podoficer do polskiego Legionu Wschodniego,po odmowie złożenia przysięgi cesarzowi zdegradowany i wcielony do armii austriackiej.Od 1917 do 1960 r.wykładowca na Uniwersytecie Jagiellońskim,od 1920 r.profesor zwyczajny.Od 1936 do 1938 r.rektor UJ(wybrany ponownie w 1938 r.lecz zrezygnował).Od 1920 r.był członkiem korespondentem,a od 1925 r.członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności;w latach 1946-1952 wiceprezesem PAU;dyrektor Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego PAU w latach 1945-1952.W 1952-1968 był członkiem prezydium PAN,a w latach 1957-1962 wiceprezesem PAN;był przewodniczącym Komitetu Botanicznego PAN(1952-1954) i przewodniczącym Komitetu Ochrony Przyrody i jej Zasobów PAN(1956-1970).Szczególnie ważną rolę odegrał jako współtwórca i pierwszy przewodniczący Oddziału PAN w Krakowie(1957-1960),był także członkiem Prezydium tegoż Oddziału(1957-1968).W latach 1957-1970 wchodził w skład Komisji Biologicznej Oddziału PAN w Krakowie.W latach 1948-1956 wykazał nieprzejednane stanowisko wobec narzuconego nauce polskiej łysenkizmu.Był wtedy traktowany jako„wróg systemu” i ostro atakowany przez osoby kierujące wówczas sprawami nauki w Polsce.Dzięki autorytetowi,jakim się cieszył w kraju i za granicą,nie padł ofiarą represji.Był jednym ze światowych pionierów ochrony przyrody.Z jego inicjatywy lub przy czynnym wsparciu powstały parki narodowe:Białowieski PN(1947 r.)Świętokrzyski PN(1950 r.)Babiogórski PN(1954 r.)Pieniński PN(1954 r.)Tatrzański PN(1954 r.)Ojcowski PN(1956 r.)a także wiele rezerwatów i pomników przyrody.Dążył do stworzenia naukowych podstaw ochrony przyrody.Jednym z pierwszych na świecie podręczników z tej dziedziny było 2-tomowe dzieło zbiorowe Ochrona przyrody i jej zasobów.Problemy i metody(1965 r.)przetłumaczone na j.angielski i wydane w skróconej wersji jednotomowej(1973 r.)Był autorem ponad 100 publikacji z zakresu historii botaniki.Z Zakładem Historii Nauki i Techniki PAN związał się pod koniec życia.Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski(1946 r.)Doktor honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego,Uniwersytetu Karola w Pradze oraz UMCS.Członek honorowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego.Utrzymywał rozległe kontakty naukowe i towarzyskie(np.m.in.z kard.Karolem Wojtyłą).18 marca 1919 roku został mężem profesor Janiny Jentys.Mieli troje dzieci:Tadeusza,profesora architektury;Annę,polonistkę,malarkę i graficzkę oraz Stanisława.Zmarł 16 listopada 1970 roku.Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Publikacje
Był autorem i współautorem następujących publikacji:

• Flora polska
• Rośliny polskie
• Ogólna geografia roślin
• W.Szafer,M.Kostyniuk,1952 r.Zarys paleobotaniki.PWN
• Szata roślinna Polski
• W.Szafer,1946 r.Zarys rozwoju flory Holarktydy.Rocznik Pol.Tow.Geol.16
• Zarys historii botaniki w Krakowie
• Wspomnienia przyrodnika
• U progu Sahary:Wrażenia z wycieczki do Tunisu odbytej na wiosnę 1924-go roku(Cieszyn,1925 r.)

Upamiętnienie
Na cześć W.Szafera utworzono ok.20 naukowych nazw roślin(zarówno współczesnych,jak i kopalnych),m.in.Callipteris szaferi Czarn.et Sams.Cryptomonas szaferi Czosnowski,Larix szaferi Domian,Nymphaea szaferi Knobloch.Jego nazwiskiem nazwano kilka obiektów geograficznych,m.in.Grań Szafera i Lodospad Szafera nad Zatoką Admiralicji(Wyspa Króla Jerzego,Archipelag Szetlandów Południowych,Antarktyka),kilka rezerwatów przyrody,m.in.rezerwat leśny Buczyna w Cyrance na Płaskowyżu Kolbuszowskim,rezerwat krajobrazowy w gminach Hajnówka i Białowieża,rezerwat a później obszar ochrony ścisłej w Wolińskim Parku Narodowym,ścieżki przyrodnicze w Babiogórskim Parku Narodowym i w Rzeszowie.Od 1986 r.jego imię nosi Instytut Botaniki PAN w Krakowie.Od 1989 r.Polskie Towarzystwo Botaniczne nadaje medal im.Władysława Szafera autorom prac opublikowanych z zakresu botaniki odznaczających się wybitną wartością.Od roku 1995 pomnik przyrody dąb w Potulicach nosi imię Dąb im.Władysława Szafera.Do roku 2010 profesor Szafer był patronem Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego w Ojcowie.Imieniem Władysława Szafera nazwanych jest wiele ulic m.in.w:Chrzanowie,Ełku,Gdańsku,Krakowie,Krościenku nad Dunajcem,Łodzi,Mielcu,Sanoku,Sosnowcu,Szczecinie,Szczecinku,Tuchowie i Wrocławiu.
Władysław Szafer jest też patronem szeregu placówek oświatowych:

• Szkoła Podstawowa w Barwicach,Barwice,ul.Pomorska 3
• Szkoła Podstawowa nr 1 w Brzozowie,Brzozów,ul.Parkowa 5
• Zespół Szkół Rolniczych w Chojnowie,Chojnów
• Szkoła Podstawowa nr 4 w Ełku,Ełk,ul.Władysława Szafera 2
• Zespół Szkół Zawodowych nr 7 w Gdańsku,Gdańsk Oliwa ul.Czyżewskiego 31
• Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego,Głubczyce,ul.Niepodległości 2
• III Liceum Ogólnokształcące,Gorzów Wielkopolski,ul.Warszawska 18
• Zespół Szkół w Złotym Potoku,Janów,ul.Kościuszki 7
• Szkoła Podstawowa nr 162,Kraków,ul.Ks.Stojałowskiego 31
• Szkoła Podstawowa w Kterach A,Krzyżanów Ktery A
• Publiczna Szkoła Podstawowa w Lipinkach Łużyckich, Lipinki Łużyckie,ul.Szkolna 7
• Przedszkole w Lipinkach Łużyckich,Lipinki Łużyckie ul.Główna 31a
• Szkoła Podstawowa nr 1,Mielec,ul.Kilińskiego 37
• Gimnazjum Nr 6 z siedzibą w Płocku,Płock,ul.St.Jachowicza 20
• Zespół Szkół Ekonomicznych i Agrobiznesu w Przemyślu,Przemyśl,ul.I Armii Wojska Polskiego
• Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Rzemieniu,Rzemień 243
• Przedszkole Miejskie Nr 12 w Toruniu,Toruń
• Szkoła Podstawowa w Woli Kalinowskiej w gminie Sułoszowa,Dolina Prądnika
• Szkoła Podstawowa w Żarkach,Żarki,ul.Częstochowska 61
• Szkoła Podstawowa nr 2 w Wapnicy
• Szkoła Podstawowa nr 27 w Katowicach,Katowice,ul.Łętowskiego 18
• Szkoła podstawowa w Widuchowej,Widuchowa,ul.Barnima III
• Zespół Szkół Zawodowych i Placówek w Krościenku nad Dunajcem,Krościenko nad Dunajcem

W Polsce istnieją dwa pomniki W.Szafera:popiersie w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie(1975 r.według projektu Antoniego Hajdeckiego)oraz monument w Zawoi Widłach,na którym jest przedstawiony razem z Hugonem Zapałowiczem(1984 r.według projektu Jana Sieka).