Pomorze Gdańskie

Pomorze Wschodnie,Pomerelia(kasz.Pòrénkòwô Pòmòrskô,niem.Westpreußen,Pommerellen)zachodnia część Pomorza Nadwiślańskiego,historyczna dzielnica Polski nad dolną Wisłą nad Morzem Bałtyckim w przybliżeniu obejmująca swym obszarem szeroki pas na zachód od dolnej Wisły,tj.zachodnią część województwa pomorskiego oraz północno-zachodnią część województwa kujawsko-pomorskiego.Historycznie Pomorze Gdańskie obejmowało także od zachodu Ziemię Sławieńską,która sąsiadowała z Pomorzem Zachodnim,zaś od Wschodu Pomorze Gdańskie sąsiadowało z Pomezanią i Prusami.

Zarys historyczny
Na początku II wieku n.e.obszar Pomorza Gdańskiego zajęli przybyli ze Skandynawii Gepidzi i Goci,których ślady określane przez archeologów są jako kultura wielbarska.Plemiona germańskie wywędrowały na południe i po V wieku osiedlili się tu Słowianie.Istnieją również teorie autochtoniczne mówiące o słowiańskim charakterze np.kultury łużyckiej.W X wieku Pomorze Gdańskie zamieszkiwali Pomorzanie,od których wywodzą się współcześni Kaszubi.Pierwsza wiadomość historyczna o Gdańsku pochodzi z 997 roku dzięki wysłaniu św.Wojciecha przez Bolesława Chrobrego w celu szerzenia wiary chrześcijańskiej dotarł on do osady o nazwie Gyddanyzc.Dowodzić ma ta wiadomość,że Gdańsk z okolicznymi ziemiami należał do pierwszego historycznego władcy Polski Mieszka I.Pomorze Gdańskie zostało na krótko opanowane i przyłączone do Polski w 1090 r.przez Sieciecha.W ważniejszych grodach pomorskich umieszczono polskie załogi,resztę spalono w celu pozbycia się oporu Pomorzan.W kilka miesięcy później doszło do buntu miejscowych elit,co doprowadziło do przywrócenia stanu niezawisłości od Księstwa Polskiego.W następnym roku zorganizowana próba podporządkowania Polsce ziem Pomorza Gdańskiego nie przyniosła efektu;w bitwie nad Wdą oraz w kolejnej jesiennej wyprawie Władysław Herman wspomagany przez załogi czeskie poniósł klęskę.W latach 1109-1119 podejmowane były kolejne próby ustanowienia podległości Pomorza Gdańskiego Polsce.Polski książę,Bolesław III Krzywousty,pokonał Pomorzan w bitwie pod Nakłem(1109 r.)kolejny najazd wojsk polskich nastąpił w 1112 r.W 1119 roku Krzywousty pokonał dwóch książąt pomorskich sądzi się,że jednym z nich mógł być Świętopełk.Od tego momentu datuje się podległość Pomorza Gdańskiego Polsce,zaś gwarantami zależności mieli być namiestnicy,od drugiej połowy XII w.tworzący dynastię Sobiesławiców.W 1186 r.władcy Pomorza przyjęli wyznanie chrześcijańskie od duńskich cystersów,którym przewodził Bernard Dithard;w 1188 roku nastąpiło w Gdańsku uroczyste podpisanie aktu fundacyjnego Opactwa Cystersów w Oliwie,którego Dithard został pierwszym opatem.W 1210 roku książę Mściwoj I złożył hołd lenny królowi Danii Waldemarowi II.Zależność ta trwała krótko i skończyła staraniem Leszka Białego w 1211 r.W kolejnych latach książę Świętopełk II Wielki podejmował kolejne próby usamodzielnienia,do którego doszło po śmierci Leszka Białego(1227 r.)W 1231 r.Świętopełk uzyskał dla siebie,swojej rodziny i swojego księstwa protekcję papieską.Stolica państwa(Gdańsk)uzyskała w tym okresie prawa miejskie według prawa lubeckiego.W 1282 r.między księciem gdańskim Mściwojem II a księciem wielkopolskim Przemysłem II zawarty został układ w Kępnie;umowa głosiła,że ten z książąt,który przeżyje drugiego,będzie po nim dziedziczył.Od śmierci Mściwoja II w 1294 roku datuje się ponowne podporządkowanie Pomorza Gdańskiego Polsce.Zjednoczenie dwu dzielnic umożliwiło Przemysłowi II koronację na króla Polski;został on zamordowany w 1296 roku,wskutek czego przez następne kilkanaście lat Pomorze przechodziło z rąk do rąk.Kolejnymi władcami stali się:książę Władysław Łokietek;w roku 1300 królem Polski został panujący w Czechach Wacław II;w 1305 roku jego następcą został Wacław III,który zginął w zamachu w 1306 roku.Wówczas Pomorze przejął ponownie Władysław Łokietek,jednak wkrótce je utracił.W roku 1308 Gdańsk został zajęty przez Brandenburczyków.Wezwani przez Łokietka do pomocy przy usunięciu Brandenburczyków Krzyżacy zajęli w tym samym roku część grodu i po nadejściu posiłków zaatakowali miasto.13 listopada 1308,po wycofaniu się Brandenburczyków,doszło do rzezi gdańszczan i zajęcia miasta przez zakon na okres niemal 150 lat.W 1343 r.w wyniku układu pokojowego krzyżacko-polskiego(pokój kaliski)król Polski Kazimierz III Wielki zrzekł się faktycznej władzy nad Pomorzem Gdańskim,zachowując jednakże tytuł jego"Pana i Dziedzica".W tym samym roku Gdańsk ponownie otrzymał prawa miejskie(w dwa lata później działanie prawa lubeckiego całkowicie zastąpiono prawem chełmińskim).W 1454 r.zostało utworzone województwo pomorskie,które ostatecznie ukształtowało się po II pokoju toruńskim w 1466 r.Było zwyczajowo zaliczane do obszaru Prus Królewskich.Przez następne stulecia będący formalnie pod wpływami Polski Gdańsk,jak również inne miasta Prus Królewskich tzw.trzy wielkie miasta pruskie(Gdańsk,Toruń i Elbląg),posiadały znaczną samodzielność i przywileje.W wyniku rozbiorów Polski Pomorze Gdańskie przeszło pod panowanie Prus,później Niemiec,pod nazwą Prus Zachodnich.Stan ten trwał do zakończenia I wojny światowej,oprócz okresu 1807–1814,kiedy istniało Wolne Miasto Gdańsk.Po wojnie w wyniku traktatu wersalskiego Pomorze Gdańskie wróciło do Polski oprócz Gdańska i ziem do niego przylegających,które ponownie utworzyły Wolne Miasto Gdańsk,istniejące w latach 1920–1939.II wojna światowa przyniosła kolejne zmiany terytorialne:Pomorze Gdańskie i Gdańsk wcielono do III Rzeszy jako Gdańsk-Prusy Zachodnie.W 1945 roku całe Pomorze Gdańskie razem z Gdańskiem znalazło się w Polsce.
Miasta

• Gdańsk,Gdynia,Sopot,Pruszcz Gdański,Tczew,Puck,Reda,Rumia,Wejherowo,Żukowo
• Hel,Władysławowo,Łeba,Lębork,Kartuzy,Kościerzyna,Chojnice,Człuchów,Tuchola,Starogard Gdański,Nowy Staw,Nowy Dwór Gdański,Świecie,Nowe,Gniew,Czersk,Brusy