Biografia
Urodziła się w polsko-litewskiej rodzinie o tradycjach muzycznych.Jej ojciec i dwaj bracia byli również kompozytorami.Ojciec Vincas(Wincenty;1875−1952) i brat(Vytautas;1905−1970),używali nazwiska Bacevičius i uważali się za Litwinów.Matka Maria Modlińska(córka Stanisława i Natalii de domo Zdzitowieckiej,zm.w Warszawie w 1958 r.)była Polką.Pozostała trójka dzieci uważała się za Polaków.Drugim bratem był kompozytor i rektor Akademii Muzycznej w Łodzi Kiejstut Bacewicz.Oprócz braci miała jeszcze siostrę,poetkę i dziennikarkę Wandę.Mężem Grażyny Bacewicz był lekarz internista,profesor Akademii Medycznej w Warszawie Piotr Andrzej Biernacki(1903-1963).Ich jedynym dzieckiem jest malarka i poetka Alina Biernacka.Grażyna Bacewicz studiowała w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie pod kierunkiem Kazimierza Sikorskiego(kompozycja) i Józefa Jarzębskiego(skrzypce),a także Józefa Turczyńskiego(fortepian).Wkrótce zaczęła odnosić sukcesy jako kompozytorka(pierwsze nagrody) i skrzypaczka(1935 r.pierwsze wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im.Henryka Wieniawskiego).Występowała w Polsce i za granicą;przed II wojną światową odbyła liczne podróże artystyczne do Francji,Hiszpanii i krajów bałtyckich,po II wojnie do Belgii,Czechosłowacji,ZSRR,Rumunii,na Węgry i ponownie do Francji(1946 r.w Paryżu wykonała I Koncert skrzypcowy K.Szymanowskiego pod dyr.P.Kleckiego).Jej grę cechowały:nieskazitelnie czysta intonacja,precyzja rytmiczna oraz wyczucie formy utworu i jego stylu,niezawodna pamięć muzyczna,inteligencja i finezja interpretacji,a także łatwość techniczna.Wykonywała publicznie nie tylko swoje utwory skrzypcowe,ale niekiedy i fortepianowe(m.in.II Sonatę).W latach 50 rzuciła karierę estradową i poświęciła się głównie komponowaniu.Przez wiele lat tworzyła w stylu neoklasycznym(najczęściej pojawiał się wtedy w jej twórczości cykl sonatowy),potem przechodziła stopniowo ku muzyce bardziej ekspresyjnej.Przez różnorodną fakturę utworów,klarowność i logikę wypowiedzi zdobyła trwałą pozycję w klasycznym repertuarze koncertowym.Zajmowała się także pedagogiką:1934/35 i 1945/46 wykładała harmonię,kontrapunkt i solfeż oraz prowadziła klasę skrzypiec w konserwatorium w Łodzi,od 1966 r.aż do śmierci prowadziła klasę kompozycji w PWSM w Warszawie.Brała czynny udział w życiu organizacyjno-muzycznym,m.in.zasiadając w jury polskich i zagranicznych konkursów wykonawczych i kompozytorskich(Poznań,Paryż,Moskwa,Liège,Neapol,Budapeszt);od 1962 r.aż do śmierci(zawał serca)pełniła też funkcję wiceprezesa Związku Kompozytorów Polskich.
Wykształcenie
Początkowo gry na fortepianie i skrzypcach uczył ją ojciec Vincas Bacevičius(Wincenty Bacewicz).Od roku 1919 kontynuowała edukację muzyczną w Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi,gdzie kształciła się w zakresie gry na skrzypcach,fortepianie oraz teorii muzyki,chodząc jednocześnie do gimnazjum humanistycznego Janiny Pryssewiczówny.W 1923 roku wraz z całą rodziną przeniosła się do Warszawy.Od 1924 roku uczęszczała do Konserwatorium Warszawskiego.Studiowała kompozycję w klasie Kazimierza Sikorskiego,grę na skrzypcach pod kierunkiem Józefa Jarzębskiego i grę na fortepianie u Józefa Turczyńskiego.Równocześnie podjęła studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim,z których jednak po półtora roku zrezygnowała.Przerwała także dalszą naukę gry na fortepianie.W roku 1932 ukończyła Konserwatorium,uzyskując dwa dyplomy z gry na skrzypcach i kompozycji.W tym samym roku dzięki hojności Ignacego Jana Paderewskiego otrzymała stypendium na studia kompozytorskie w École Normale de Musique w Paryżu,które odbyła w latach 1932–1933 pod kierunkiem Nadii Boulanger.Uczęszczała tam również na prywatne lekcje gry na skrzypcach do Andre Toureta.Ponownie wyjechała do stolicy Francji w roku 1934,aby kształcić się u węgierskiego skrzypka Carla Flescha.Obecnie jest patronem Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej w Koszalinie.
Kariera skrzypaczki
Jako solistka zaczęła odnosić sukcesy już w 1935 roku,kiedy otrzymała pierwsze wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im.Henryka Wieniawskiego w Warszawie.W latach 1936–38 współpracowała z warszawską Orkiestrą Polskiego Radia,zorganizowaną przez Grzegorza Fitelberga,w której grała partię pierwszych skrzypiec.Praca w orkiestrze dała jej możliwość wzbogacenia wiedzy w zakresie instrumentacji.Przed II wojną światową również wiele koncertowała często wspólnie z bratem Kiejstutem,znanym pianistą w wielu krajach,m.in.na Litwie,we Francji i Hiszpanii.Podczas okupacji niemieckiej występowała na koncertach konspiracyjnych i koncertach Rady Głównej Opiekuńczej.Po wojnie kontynuowała działalność koncertową do 1953 roku.Dawała recitale w Belgii,Czechosłowacji,ZSRR,Rumunii,na Węgrzech i we Francji.Równocześnie w 1945 roku podjęła pracę w Państwowym Konserwatorium Muzycznym(obecnie:Akademii Muzycznej)w Łodzi,gdzie wykładała przedmioty teoretyczne i prowadziła klasę skrzypiec.W latach 50 poświęciła się prawie wyłącznie kompozycji i nauczaniu.Od 1966 roku(od 1967 r.jako profesor zwyczajny)aż do śmierci pracowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie,prowadząc klasę kompozycji.Ponadto często brała udział jako juror w konkursach skrzypcowych i kompozytorskich,m.in.w Liège,Paryżu,Moskwie,Neapolu,Budapeszcie,Poznaniu i Warszawie.W latach 1955–57 i 1960–69 pełniła również funkcję wiceprezesa Związku Kompozytorów Polskich.
Twórczość kompozytorska
Grażyna Bacewicz należała do licznej grupy polskich kompozytorów z lat międzywojennych i powojennych tworzących w stylu neoklasycznym.Nigdy natomiast nie ugięła się i nie skomponowała utworu socrealistycznego.Znakomity warsztat zawdzięczała w dużej mierze studiom u Nadii Boulanger,co wykorzystywała umiejętnie w swojej obfitej i różnorodnej twórczości.Jako wykształcona i koncertująca skrzypaczka szczególną uwagę poświęciła muzyce na skrzypce oraz inne instrumenty smyczkowe.Była autorką siedmiu koncertów skrzypcowych,dwóch koncertów wiolonczelowych i koncertu altówkowego.Napisała także siedem kwartetów smyczkowych,pięć sonat na skrzypce i fortepian oraz dwie sonaty na skrzypce solo.Przynajmniej niektóre z tych kompozycji,obok kilku innych dzieł kameralnych,a także symfonicznych,konkurują na estradach koncertowych z„męskimi”utworami z pełnym powodzeniem do dzisiaj.W historii muzyki co najmniej polskiej uważana jest za pierwszą kobietę,której udało się wejść do grona kompozytorów zaliczanych do wybitnych.
Twórczość literacka
Bacewicz pisarstwem zajmowała się w latach 60.Jest autorką kilku powieści i nowel pozostających jednak nadal w rękopisie oraz tomiku opowiadań„Znak szczególny”("Czytelnik",Warszawa 1970 r.II wyd.1974 r.)
Kompozycje
Kompozycje instrumentalne
orkiestrowe
- Sinfonietta na ork.smyczk.(1929 r.)
- Suita na ork.smyczk.(1931 r.)
- 3 karykatury(1932 r.)
- Convoi de joie(Pochód radości)(1933 r.)
- Symfonia(zaginęła)(1933 r.)
- Sinfonietta na ork.smyczk.(1935 r.)
(wyróżnienie Towarzystwa Wyd.Muzyki Pol.Warszawa 1936 r.)
- Symfonia(1938 r.)
- Uwertura(1943 r.)
- I Symfonia(1945 r.)
- Symfonia na ork.smyczk.(zaginęła)(1946 r.)
- Introdukcja i Kaprys(1947 r.)
- Koncert na ork.smyczk.(1948 r.)
- II Symfonia(1951 r.)
- III Symfonia(1952 r.)
- IV Symfonia(1953 r.)
- Uwertura polska(1954 r.)
- Partita(transkr.Partity na skrz. i fort.)(1955 r.)
- Wariacje symfoniczne(1957 r.)
- Muzyka na smyczki,trąbki i perkusję(1958 r.)
- Pensieri notturni(1961 r.)
- Koncert na wielką orkiestrę symfoniczną(1962 r.)
- Musica sinfontca in tre movimenti(1965 r.)
- Divertimento na ork.smyczk.(1965 r.)
- Contradizione na ork.kam.(1966 r.)
- In una parte(1967 r.)
- Mazur(1944 r.)
- Suita Pod Strzechą(1945 r.)
- Suita Ze Starej Muzyki(1946 r.)
- Suita(1946 r.)
- Szkice Ludowe(1948 r.)
- I Taniec polski(1948 r.)
- Groteska(1949 r.)
- Oberek(1949 r.)
- Walc(1949 r.)
- Kaprys polski(1949 r.)
- Suita Tańców Polskich(1950 r.)
- Serenada(1950 r.)
- II Taniec Polski(1950 r.)
- Krakowiak(1950 r.)
- Taniec mazowiecki(1951 r.)
- Oberek Noworoczny(1952 r.)
- Suita z baletu„Z Chłopa Król"(1954 r.)
- I Koncert skrzypcowy(1937 r.)
- II Koncert skrzypcowy(1945 r.)
- III Koncert skrzypcowy(1948 r.)
- Rapsodia polska na skrzypce(1949 r.)
- Koncert fortepianowy(1949 r.)
- IV Koncert skrzypcowy(1951 r.)
- I Koncert wiolonczelowy(1951 r.)
- V Koncert skrzypcowy(1954 r.)
- VI Koncert skrzypcowy(1957 r.)
- II Koncert wiolonczelowy(1963 r.)
- VII Koncert skrzypcowy(1965 r.)
- Koncert na 2 fort.(1966 r.)
- Koncert na altówkę(1968 r.)
- I Kwartet smyczkowy(1938 r.)
- II Kwartet smyczkowy(1943 r.)
- Suita na 2 skrz.(1943 r.)
- Łatwe duety na tematy ludowe na 2 skrz.(1945 r.)
- III Kwartet smyczkowy(1947 r.)
- Kwartet na 4 skrz.(1949 r.)
- IV Kwartet smyczkowy(1950 r.)
- V Kwartet smyczkowy(1955 r.)
- VI Kwartet smyczkowy(1960 r.)
- Quartetto per 4 violoncelli(1964 r.)
- VII Kwartet smyczkowy(1965 r.)
- Kwintet na instr.dęte(1932 r.)
- Trio na ob.skrz. i wioloncz.(1935 r.)
- Sonata na ob. i fort.(1936 r.)
- Andante sostenuto na skrz.(lub wioloncz.) i org.
- Trio na ob.kl. i fg.(1948 r.)
- Łatwe utwory na kl. i fort.(1948 r.)
- Oberek nr 1 na kl. i fort.(1949 r.)
- Wiwat na kl. i kwartet smyczk.(1950 r.)
- I Kwintet fortepianowy(1952 r.)
- Inkrustacje na waltornię i zespół kam.(1965 r.)
- Trio na ob.hf. i perk.(1965 r.)
- II Kwintet fortepianowy(1965 r.)
- Partita(1930 r.)
- Kaprys nr 1(1932 r.)
- Witraż(1932 r.)
- Kaprys nr 2(1933 lub 1934 r.)
- Pieśń litewska(1934 r.)
- Temat z wariacjami(1934 r.)
- Andante i allegro(1934 r.)
- Legenda(1945 r.)
- Concertino w I—III pozycji(1945 r.)
- Sonata da camera(1945 r.)
- Łatwe utwory w I pozycji(1946 r.)
- Kaprys(1946 r.)
- II Sonata(1946 r.)
- III Sonata(1947 r.)
- Taniec polski(1948 r.)
- Łatwe utwory w I—III pozycji(1949 r.)
- Melodia i Kaprys(1949 r.)
- I Oberek(1949 r.)
- IV Sonata(1949 r.)
- Taniec antyczny(1950 r.)
- Taniec mazowiecki(1951 r.)
- V Sonata(1951 r.)
- II Oberek(1952 r.)
- Taniec słowiański(1952 r.)
- Kołysanka(1952 r.)
- Humoreska(1952 r.)
- Partita(1955 r.)
skrzypcowe
- Sonata(1929 r.)
- Sonata(1941 r.)
- Kaprys polski(1949 r.)
- II Kaprys(1952 r.)
- II Sonata(1958 r.)
- 4 capricci(1968 r.)
- Temat z wariacjami(1924 r.)
- Preludium(1928 r.)
- Allegro(1929 r.)
- Sonata(1930 r.)
- Trios pieces caracteristiques(1932 r.)
- Toccata(1932 r.)
- Sonatina(1933 r.)
- Suita dziecięca(1933 r.)
- Scherzo(1934 r.)
- Sonata(1935 r.)
- 3 Groteski(1935 r.)
- 3 preludia(1941 r.)
- I Sonata(1949 r.)
- Krakowiak koncertowy(1949 r.)
- Etiuda tercjowa(1952 r.)
- II Sonata(1953 r.)
- Sonatina(1955 r.)
- 10 etiud(1957 r.)
- Mały tryptyk(1965 r.)
- Esquisse per organo(1966 r.)
- Kaprysy polskie na kl.(1952 r.)
pieśni na głos solo i fortepian
- Trzy róże(poezje arab.z X w.przekład L.Staffa)(1934 r.)
- Mów do mnie,miły(R.Tagore,przekład J.Kasprowicza)(1936 r.)
- 3 pieśni:Mamidio,Inna,Samotność(poezje arab.z X w.przekład L.Staffa)(1938 r.)
- Oto jest noc(K.I.Gałczyński)(1947 r.)
- Smuga cienia(W.Broniewski)(1948 r.)
- Rozstanie(R.Tagore,przekład J.Kasprowicza)(1949 r.)
- Usta i pełnia(K.I.Gałczyński)(1949 r.)
- Dzwon i dzwonki(A.Mickiewicz)(1955 r.)
- Nad wodą wielką i czystą(A.Mickiewicz)(1955 r.)
- Boli mnie głowa(pieśń żartobliwa)(G.Bacewicz)(1955 r.)
- Sroczka(ludowy)(1956 r.)
- Zaloty na chór m.(A.Mickiewicz)(1968 r.)
- Psalm„De profundis clamavi ad te Domine"(1932 r.)
- 3 pieśni na tenor solo i ork.(poezje arab.z X w.przekład L.Staffa)(1938 r.)
- Kantata olimpijska na chór miesz. i ork.(oda Pindara)(1948 r.)
- Akropolis,kantata na 600-lecie UJ,na chór miesz. i ork.(według Akropolis S.Wyspiańskiego)(1964 r.)
- Przygoda króla Artura,opera radiowa(E.Fischer według legendy staroceltyckiej)(1959 r.)
- (nagranie Polskie Radio 1960 r.)
- Z chłopa król(A.M.Swinarski według P.Baryki)(1953/54)
- Esik w Ostendzie,balet komiczny,1 -akt.(L.Terpilowski według T.Boya-Żeleńskiego)(1964 r.)
- Pożądanie,2-akt.(M.Bibrowski według Le desir attrape par la queue P.Picassa)(1968–69)
Nagrody i wyróżnienia
- 1933 r.I nagroda na konkursie kompozytorskim Towarzystwa„Aide aux femmes de professions libres”w Paryżu za Kwintet Na Instrumenty Dęte
- 1936 r.II nagroda na konkursie kompozytorskim Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej za Trio Na Obój,Skrzypce I Wiolonczelę,wyróżnienie za Sinfoniette na orkiestrę smyczkową
- 1949 r.II nagroda(pierwszej nie przyznano)na Konkursie Kompozytorskim Im.Fryderyka Chopina,zorganizowanym przez Związek Kompozytorów Polskich w Warszawie za Koncert Fortepianowy
- 1951 r.I nagroda na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liege za Kwartet Smyczkowy nr 4
- 1956 r.II nagroda na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liege za Kwartet Smyczkowy nr 5
- 1960 r.III Lokata podczas Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Muzykę na smyczki,trąbkę i perkusję
- 1965 r.Nagroda rządu belgijskiego i złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorów w Brukseli za koncert skrzypcowy nr 7
Obiekty noszące imię Grażyny Bacewicz
- Zespół Państwowych Szkół Muzycznych w Koszalinie
- Akademia Muzyczna im.Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi
- Szkoła Muzyczna I st.w Gdańsku-Wrzeszczu im.Grażyny Bacewicz
- Państwowa Szkoła Muzyczna I st.w Radomsku im.Grażyny Bacewicz
- Zespół Państwowych Ogólnokształcących Szkół Muzycznych I i II stopnia nr 3 im.Grażyny Bacewicz w Warszawie
- Szkoła Muzyczna I st.im.Grażyny Bacewicz we Wrocławiu
- Plac Zabaw im.Grażyny Bacewicz w Tychach
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im.G.Bacewicz w Limanowej
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im.Grażyny Bacewicz w Jaworznie
- Państwowa Szkoła Muzyczna w Nowej Soli
- Osiedle im.Grażyny Bacewicz w Łodzi
- Ulica im.G.Bacewicz w Jeleniej Górze
- Ulica im.G.Bacewicz w Częstochowie
- Ulica im.G.Bacewicz w Warszawie
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz