Stanisław Ulam

Stanisław Marcin Ulam(ur.13 kwietnia 1909 we Lwowie,zm.13 maja 1984 w Santa Fe)polsko-amerykański matematyk(w 1943 r.przyjął obywatelstwo amerykańskie),przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej,współtwórca amerykańskiej bomby termojądrowej.Ulam ma wielkie dokonania w zakresie matematyki i fizyki matematycznej w dziedzinach topologii,teorii mnogości,teorii miary,procesów gałązkowych.Ulam był także twórcą metod numerycznych,na przykład metody Monte Carlo.Był też jednym z pierwszych naukowców,którzy wykorzystywali w swych pracach komputer.Metody komputerowe zostały użyte przez Ulama do modelowania powielania neutronów oraz rozwiązania problemu drgającej struny zawierającej element nieliniowy(układ oscylujący Fermiego-Pasty-Ulama).

Biografia
Urodzony w zamożnej,zasymilowanej rodzinie żydowskiej,już jako dziecko wykazywał wybitne zdolności.Jako uczeń wykształcił głębokie zainteresowanie matematyką.Po ukończeniu liceum,za namową rodziny,zdecydował się rozpocząć studia inżynierskie na Wydziale Ogólnym Politechniki Lwowskiej.Jednym z jego wykładowców był Stefan Banach.W czasie studiów jednakże więcej uwagi poświęcał uczęszczaniu na seminaria matematyki niż kursy inżynierskie.W wieku dwudziestu lat opublikował(w Fundamenta Mathematicae),za namową Kazimierza Kuratowskiego,swoją pierwszą pracę,która dotyczyła arytmetyki liczb kardynalnych.Ostatecznie studia skończył jako matematyk,broniąc w 1934 r.doktorat.Już w czasie studiów stał się ważną postacią w bardzo prężnym środowisku lwowskich matematyków,do którego należeli także Stefan Banach,Hugo Steinhaus,Stanisław Mazur,Kazimierz Kuratowski i wielu innych.Po zakończeniu studiów,nie mając ze względu na pochodzenie większych szans na podjęcie pracy dydaktycznej,wyruszył w dłuższą podróż do Europy Zachodniej.Odwiedził ośrodki akademickie w Szwajcarii,Francji(Uniwersytet Paryski) i Anglii(Uniwersytet Cambridge).Wszędzie zdobywał sławę jako doskonały i oryginalny matematyk,pełny nowatorskich pomysłów.W czasie podróży nie tylko dał się poznać,lecz też poznawał kwiat naukowej elity starego kontynentu.W 1935 r.Ulam otrzymał zaproszenie do Princeton University w Stanach Zjednoczonych.Po rocznym tam pobycie dostał propozycję pracy na Uniwersytecie Harvarda,z której skorzystał.W tym czasie każde wakacje spędzał w Polsce ostatni jego pobyt w rodzinnym Lwowie miał miejsce latem 1939 r.Do Stanów Zjednoczonych wrócił późnym latem,zabierając ze sobą brata Adama,(który rozpoczął studia na Uniwersytecie Harvarda,by w przyszłości zostać sowietologiem).W 1941 r.Stanisław Ulam rozpoczął pracę jako profesor na Uniwersytecie Stanowym w Wisconsin.Tam też ożenił się z Françoise,stypendystką z Francji studiującą literaturę angielską.Najważniejszym i najbardziej twórczym w życiu Ulama był okres,gdy pracował w ramach projektu Manhattan,w ośrodku badań jądrowych w Los Alamos.Ulam przyjął obywatelstwo amerykańskie w 1943 r.Z kilkoma przerwami,w czasie których przyjmował zaproszenia do wygłoszenia wykładów w najbardziej prestiżowych uczelniach amerykańskich,pracował w tym ośrodku od 1943 do 1967 r.współpracując z wybitnymi uczonymi byli wśród nich John von Neumann,Enrico Fermi,George Gamow,Richard Feynman,Robert Oppenheimer.Ulam należał do grupy opracowującej teorię konstrukcji bomby wodorowej.Ulam najpierw,stosując swe innowacyjne metody matematyczne,dowiódł,że koncepcja obrana przez kierownika projektu była błędna,a następnie zaproponował własne rozwiązanie,które doprowadziło przedsięwzięcie do sukcesu.Schemat tej bomby nosi nazwę konfiguracji Tellera-Ulama,od jej twórców:węgierskiego fizyka Edwarda Tellera i Stanisława Ulama.Dokumenty z tamtego okresu są ciągle utajnione,więc jego wkład w ogólne dzieło pozostaje mało znany.W latach 1944–1955 był jednym z kluczowych twórców programem Orion,w którym opracowywano napęd nuklearny rakiet kosmicznych.Po zakończeniu pracy w Los Alamos objął stanowisko dziekana wydziału matematyki na Uniwersytecie Kolorado,pozostając jednocześnie konsultantem rządowym.Zmarł nagle w Santa Fe na zawał serca.Żona pochowała jego prochy na cmentarzu Montparnasse w Paryżu.