Karol Englisch

Także:Karol Artur Enlisch-Payne(ur.13 lipca 1881 r.w Krakowie,zm.13 kwietnia 1945 r.w Stein an der Donau w Austrii)polski prawnik,pracownik administracji państwowej.Jeden z najwybitniejszych polskich taterników w historii zdobywania Tatr.Ojciec Karola Englischa był Polakiem,matka Austriaczką,urodzoną w Krakowie i dobrze mówiącą po polsku.Sam Karol wychowywał się w Krakowie i uczęszczał do polskich szkół.Zawsze uważał się za Polaka,a swoje uczucia patriotyczne okazywał wielokrotnie,bądź to w sposób manifestacyjny(np.rozwijając w 1902 r.polską flagę na zdobytym Ostrym Szczycie),bądź(w późniejszych latach)w sposób mniej rzucający się w oczy,pracując na rzecz polskiej racji stanu.W latach 1899–1903 studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim,gdzie też w 1905 r.uzyskał doktorat w tej dziedzinie.Od 1903 r.pracował w urzędach państwowych we Lwowie i w Wiedniu.W 1919 r.był rzeczoznawcą przy polskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu.W 1920 r.został docentem Uniwersytetu Jagiellońskiego z zakresu statystyki,ale nie prowadził zajęć dydaktycznych.Od 1920 r.mieszkał w Wiedniu.W Tatry wyprowadziła go jako 15-letniego chłopca jego matka Antonina Englischowa.Englisch uprawiał początkowo taternictwo z przewodnikami(głównie ze spiskim przewodnikiem Johannem Hunsdorferem seniorem),później już bez ich pomocy,a nawet samotnie.Dużo wspinał się również ze swoją matką.Interesowało go zwłaszcza wymazywanie ostatnich białych plam na mapie Tatr:w latach 1896–1903 wszedł jako pierwszy na ponad 30 szczytów i turni tatrzańskich,przyspieszając tym samym zdecydowanie zamknięcie okresu taternictwa„zdobywczego”.Od 1898 r.rozwinął też ożywioną działalność pisarską.Publikował opisy swych tatrzańskich wypraw początkowo w publikacjach spisko niemieckich i węgierskich,następnie francuskich(od 1902 r.)oraz polskich(od 1902 r.)W latach międzywojennych,podczas gdy mieszkał i pracował w Wiedniu,tajnie działał na rzecz polskiego wywiadu.W czasie II wojny światowej działał na rzecz Polskiego Państwa Podziemnego,działając m.in.w strukturach sieci wywiadu dalekiego zasięgu(kryptonim„Stragan”)Komendy Głównej AK.W 1943 r.za swą działalność antyhitlerowską został w Wiedniu aresztowany przez Gestapo i skazany na śmierć.W 1945 r.tuż przed wyzwoleniem,został zamordowany w więzieniu w miejscowości Stein an der Donau wraz z m.in.Janem Mrózkiem,szefem grupy„WO-1 Południe”tej siatki.