Siewierz

(fr.Sievers,niem.Sewerien,Sewern,ros.Севеж)miasto w Polsce,w woj.śląskim,w powiecie będzińskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Siewierz.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj.katowickiego.Leży na Garbie Tarnogórskim nad rzeką Czarną Przemszą.Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 5560 mieszkańców.

Pochodzenie nazwy

Nazwa notowana w 1123–1125 jako Seuor.Pochodzi od nie istniejącego obecnie w języku polskim rzeczownika siewior,oznaczającego„północ”.Do końca XV w.nazwa miasta brzmiała w taki właśnie sposób(Syewyor,1470–1480).W XVI w.spotyka się już formy Siewier(1546) i Siewierz(1544).Nazwa określała zapewne miejsce położone na północ od innego obiektu geograficznego.

Historia

Już w XII wieku Siewierz był osadą targową,a od początku XIII w.siedzibą kasztelanii.Początkowo ośrodek grodowy znajdował się na południowy zachód od dzisiejszego miasta i zlokalizowany był wokół romańskiego kościoła pw.św.Jana Chrzciciela.Prawdopodobnie po najazdach mongolskich został przeniesiony w miejsce łatwiejsze do obrony.W 1276 Siewierz uzyskał prawa miejskie.Wytyczono wówczas Rynek będący do dziś głównym centrum miasta.W XIV wieku książęta bytomscy wznieśli lub zainicjowali budowę murowanego zamku.26 lutego 1289 doszło pod miastem do krwawej bitwy między wojskami sprzymierzonych z Henrykiem IV Probusem książąt śląskich a koalicją Władysława Łokietka,wówczas księcia kujawskiego i książąt mazowieckich.Wcześniejsze wtargnięcie wojsk Probusa na teren księstwa bytomskiego,w granicach którego leżała wówczas kasztelania siewierska,spowodowało złożenie przez zagrożonego Kazimierza hołdu lennego królowi Czech,Wacławowi II.Był to pierwszy z czeskich hołdów lennych na Śląsku.30 grudnia 1443 biskup krakowski,Zbigniew Oleśnicki wykupił księstwo siewierskie wraz z zamkiem od zadłużonego księcia cieszyńskiego,Wacława I.Miasto stało się stolicą świeckiego księstwa feudalnego,rządzonego przez biskupów krakowskich.Od 1484 biskup krakowski Jan Rzeszowski zaczął używać tytułu księcia siewierskiego(Dominus et Princeps Ducatus Severiensis).W XVI w.biskupi rozbudowali gotycki zamek dążąc do przekształcenia go w renesansową rezydencję.W czasie potopu szwedzkiego księstwo nominalnie pozostawało neutralne,jednak na zamku przebywały oddziały hetmana Stefana Czarnieckiego,co skłoniło Szwedów do jego zajęcia.Wojska szwedzkie obłożyły też Siewierz kontrybucją w naturze trzykrotnie większą niż pozostałe miasta Księstwa Siewierskiego.W 1790 Sejm Wielki zlikwidował Księstwo Siewierskie wcielając je do Rzeczypospolitej.W tym samym roku książę biskup Feliks Paweł Turski opuścił oficjalnie zamek w Siewierzu.W następstwie III rozbioru Polski(1795)Siewierz wszedł w skład pruskiego Nowego Śląska.W 1807 Napoleon Bonaparte restytuował księstwo siewierskie i oddał je swemu marszałkowi Jean Lannes,księciu Montebello.Po kongresie wiedeńskim Siewierz znalazł się w granicach Królestwa Kongresowego.W 1870 Siewierz utracił prawa miejskie,aby odzyskać je w 1962.Wcześniej przez 4 lata posiadał status osiedla.4 września 1939 r.niemiecki Freikorps zamordował w Siewierzu 10 Polaków.W 1943 do obozu zagłady w Auschwitz-Birkenau wywieziona została cała ludność żydowska(w 1939229 osób).Dzisiaj stanowi ośrodek turystyczny,leżący w zapleczu aglomeracji górnośląskiej.Zachowane zabytki to barokowe kościoły datowane od XVI do XVIII wieku,a zwłaszcza ruiny gotyckiego zamku książąt śląskich,a następnie biskupów krakowskich książąt siewierskich powstałego od XIV do XVI.Pod miastem zachował się romański Kościół św.Jana Chrzciciela w Siewierzu z I poł.XII wieku(według Jana Długosza datowany na 1144 r.)Ruch wypoczynkowy obsługuje także zbiornik Przeczyce,zalew powstały w wyniku spiętrzenia wód Czarnej Przemszy.Od lutego 2005 r.funkcjonuje Izba Tradycji i Kultury Dawnej obejmująca ekspozycje dawnego rzemiosła,rzeźby i rękodzieła artystycznego oraz tematykę historyczną związaną z dziejami księstwa siewierskiego i jego zabytków(w tym zamku).

Tranzyt

Drogowy

Przez Siewierz biegnie droga krajowa nr 1/trasa europejska E75 i droga krajowa nr 78.W listopadzie 2010 roku oddano do użytku liczącą 5,7 km południową obwodnicę miasta w ciągu drogi krajowej nr 78,wraz z dwupoziomowym skrzyżowaniem z drogą krajową nr 1.Obwodnica w znacznym stopniu uwolniła miasto od często tworzących się korków.Oprócz tego kilka kilometrów na południe od Siewierza biegnie droga ekspresowa S1.

Lotniczy

Siewierz ma połączenia z lotniskiem w Pyrzowicach(przez S1 i DK78).

Ludzie związani z miastem

• Błażej Derey(ur.ok.1587 w Siewierzu,zm.12 maja 1666)dominikanin,iluminator,skryptor,restaurator iluminowanych kodeksów.
• Bernard Sołtysik(ur.2 maja 1940 w Siewierzu)polski kompozytor,aranżer,pedagog
• Stanisław Nawrot(ur.7 listopada 1885 w Siewierzu,zm.20 lutego 1970 w Warszawie)dyrygent,kompozytor

Kościoły i związki wyznaniowe

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Katolicyzm

• Kościół Rzymskokatolicki(Parafia św.Macieja Apostoła w Siewierzu,Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Siewierzu)

Świadkowie Jehowy

• zbór z Salą Królestwa

Produkty tradycyjne

Sześć siewierskich przysmaków jest wpisanych na listę potraw tradycyjnych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Są to:

• żurek siewierski
• żołądki z gęsi po siewiersku
• wątróbki gęsie po siewiersku
• siewierska gęś pieczona
• siewierska kaczka pieczona
• smalec gęsi
• chleb siewierski