Teodor Parnicki

(ur.5 marca 1908 w Charlottenburgu,zm.5 grudnia 1988 w Warszawie)polski pisarz,autor powieści historycznych i historyczno-fantastycznych.

Życiorys

Był synem Bronisława i Augustyny z Piekarskich.Jego ojciec studiował na politechnice w Berlinie,zaś po zdobyciu tytułu inżyniera wyjechał z rodziną do Moskwy,gdzie pracował aż do wybuchu I wojny światowej.Jako obywatel niemiecki zmuszony był do opuszczenia Moskwy udał się do Ufy.Gdy w 1918 zmarła matka Teodora,jego ojciec ożenił się ponownie z młodą Rosjanką,która spowodowała umieszczenie pasierba w korpusie kadetów w Omsku,przeniesionego następnie do Władywostoku.W wieku 12 lat Teodor Parnicki,posługujący się na co dzień językiem rosyjskim albo niemieckim,uciekł do Harbinu w Mandżurii.Pomogła mu Polonia harbińska,umieszczając chłopca w polskim Gimnazjum im. H.Sienkiewicza w Harbinie.Z trudem opanowując język polski,w wieku 15 lat postanowił wrócić do Polski i zostać polskim pisarzem.Po maturze i śmierci ojca przyjechał do Lwowa i rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza(dziś Uniwersytet Lwowski)pod kierunkiem filologa,badacza twórczości Juliusza Słowackiego,prof.Juliusza Kleinera.Poświęcił się jednocześnie filologii polskiej,anglistyce i orientalistyce.Jako znawca wygłaszał na Uniwersytecie Lwowskim cykle wykładów o literaturze rosyjskiej.W roku 1928 zaczął publikować swoje prace od powieści sensacyjnych do historycznych.Powieść Aecjusz,ostatni Rzymianin przyniosła mu w nagrodę stypendium,dzięki któremu zwiedził Bułgarię,Grecję i Turcję.Wrócił do Lwowa tuż przed wybuchem II wojny światowej.Po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie został aresztowany i skazany na osiem lat więzienia.Odzyskał wolność w sierpniu 1941 i uzyskał stanowisko attaché kulturalnego przy ambasadzie polskiej w Kujbyszewie.Opuścił ZSRR z Armią Andersa,ewakuując się najpierw do Teheranu,następnie do Jerozolimy,gdzie przebywał do roku 1944.Przez następny rok,do 1945 przebywał w Meksyku,gdzie był attaché kulturalnym w ambasadzie RP.Po wycofaniu przez Meksyk uznania Rządu RP na Uchodźstwie i zamknięciu ambasady utrzymywał się z renty ufundowanej przez Polonię.Do Polski przyjeżdżał na krótko w latach 1963 i 1965,zaś w 1967 wrócił do kraju na stałe,zajmując się twórczością i nie dając się wciągnąć w działalność polityczną.W 1972 otrzymał nagrodę państwową I stopnia,a w 1986 uhonorowany został tytułem„Zasłużony dla Kultury Narodowej”.Zmarł w Warszawie w trakcie pracy nad 4-tomową kolejną powieścią historyczną.
Twórczość
Oficjalnym debiutem Parnickiego była powieść historyczno-biograficzna Aecjusz,ostatni Rzymianin(1936),w napisaniu kontynuacji przeszkodził mu wybuch wojny.Kilka lat później,przebywając w Jerozolimie,napisał i wydał Srebrne Orły(1943).Oba te utwory należą do najpopularniejszych,a zarazem stosunkowo najłatwiejszych w dorobku pisarza.W latach 50. i 60.tzw.„okres meksykański”,powstały najważniejsze powieści historyczne Parnickiego,m.in.Koniec Zgody Narodów,Słowo i ciało oraz trylogia Twarz Księżyca.Kolejne powieści Parnickiego cechuje ewolucja w kierunku autotematyzmu,autobiografizmu i fantastyki naukowej.Pisarstwo Parnickiego,erudycyjne i wymagające wytrwałego odbiorcy,choć obejmuje dwa tysiąclecia,wszelkie niemal nacje i zakątki świata,zdominowane zostało przez dwa zasadnicze momenty dziejowe:późne cesarstwo rzymskie i narodziny w jego łonie chrześcijaństwa oraz początki państwa polskiego i jego miejsce w ówczesnej Europie.Całą twórczość Teodora Parnickiego cechuje kosmopolityzm i brak jakiejkolwiek stronniczości narodowościowej czy światopoglądowej.Jego utwory dążą nie tyle do odtworzenia zewnętrznego kolorytu,ale głębiej rozumianej atmosfery kulturowo-intelektualnej danej epoki,a także do ukazania procesu przenikania się różnych kultur i ich wpływów.Teodor Parnicki był także najważniejszym krytykiem i teoretykiem powieści historycznej od czasów Józefa Ignacego Kraszewskiego.Począwszy od lat 30.XX wieku,w swoich licznych szkicach i wykładach postulował odnowę gatunku,której sam się zresztą podjął,ale jak sam przyznawał nie podołał.Wierzył,że o historii można pisać w sposób inny,niż robił to Henryk Sienkiewicz i polemice z powieścią sienkiewiczowską poświęcił wiele uwagi.Był znawcą literatury rosyjskiej i radzieckiej.Wśród autorów i myślicieli,którzy wywarli wpływ na twórczość Parnickiego,byli m.in.Juliusz Słowacki,Henryk Sienkiewicz,a także:Dante Alighieri,Aleksander Dumas(ojciec),Dmitrij Mereżkowski,Mark Ałdanow,Nikołaj Bierdiajew i Arnold Joseph Toynbee.
Ważniejsze utwory:

• Trzy minuty po trzeciej(debiut 1931,Lwów)
• Hrabia Julian(1934,Lwów)
• Opowiadania(1934-1939,Lwów)
• Aecjusz,ostatni Rzymianin(1936,Lwów)
• Szkice literackie(1933-1939,Lwów)
• Srebrne Orły(1943,Jerozolima)
• Koniec Zgody Narodów(1955,Meksyk)
• Słowo i ciało(1958,Meksyk)
• Twarz Księżyca Tom 1(1960,Meksyk)
• Nowa Baśń 1 Robotnicy wezwani o jedenastej(1961,Meksyk)
• Twarz Księżyca Tom 2(1961,Meksyk)
• Nowa Baśń 2 Czas siania czas zbierania(1962,Meksyk)
• Tylko Beatrycze(1962,Meksyk)
• Nowa Baśń 3 Labirynt(1963,Meksyk)
• I u możnych dziwny(1964,Meksyk)
• Nowa Baśń 4 Gliniane Dzbany(1965,Meksyk)
• Koła na piasku(1965,Meksyk)
• Śmierć Aecjusza(1966,Meksyk)
• Nowa Baśń 5 Wylęgarnie dziwów(1967,Meksyk)
• Twarz Księżyca Tom 3(1967,Warszawa)
• Zabij Kleopatrę(1968,Warszawa)
• Inne życie Kleopatry(1968,Warszawa)
• Tożsamość(1968,Warszawa)
• Nowa Baśń 6 Palec Zagrożenia(1970,Warszawa)
• Muza dalekich podróży(1970,Warszawa)
• Staliśmy jak dwa sny(1972,Warszawa)
• Rodowód literacki(1973,Warszawa)
• Przeobrażenie(1973,Warszawa)
• Historia w literaturę przekuwana(1973,Warszawa)
• Sam wyjdę bezbronny(1975,Warszawa)
• Sekret trzeciego Izajasza(1980,Warszawa)
• Dary z Kordoby(1981,Warszawa)
• Rozdwojony w sobie(1981,Warszawa)
• Kordoba z darów(1986,Warszawa)
• Opowieść o trzech Metysach(wydanie pośmiertne 1994,Warszawa)
• Ostatnia powieść(wydane pośmiertnie 2003,Warszawa)
• Dzienniki z lat osiemdziesiątych(wydanie pośmiertne 2008,Kraków)