Kamienna Góra

(tuż po wojnie Kamienogóra,niem.Landeshut)miasto i gmina w województwie dolnośląskim,w powiecie kamiennogórskim,w Kotlinie Kamiennogórskiej,u podnóża Gór Kruczych będących częścią Gór Kamiennych w Sudetach Środkowych.Miasto jest gminą miejską oraz siedzibą władz powiatu kamiennogórskiego i gminy wiejskiej Kamienna Góra.Według danych GUS z 31 marca 2011,miasto liczyło 20734 mieszkańców.

Położenie

Kamienna Góra położona jest w województwie dolnośląskim w powiecie kamiennogórskim.Jest położona centralnie w Kotlinie Kamiennogórskiej,będącej częścią Bramy Lubawskiej oraz częściowo na stokach Czarnego Lasu i Gór Kruczych w Sudetach Środkowych,nad rzeką Bóbr,u ujścia jego prawego dopływu Zadrnej.Kamienna Góra jest ośrodkiem przemysłowym,handlowym i kulturalnym dla całego powiatu.Historycznie leży na Dolnym Śląsku.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.
Transport
Drogi
Dzięki dogodnemu położeniu komunikacyjnemu łatwo stąd się dostać do większych miejscowości nie tylko województwa,ale i kraju.
W mieście krzyżują się drogi:

• 5(Świecie Lubawka(granica z Czechami)
• 367(Jelenia Góra Wałbrzych)

Miasto dzielą niewielkie odległości z Wrocławiem(ok.100 km)oraz ze stolicą Czech Pragą(ok.130 km).Do miasta można dojechać autobusami PKSu i prywatnymi busami,które jeżdżą z Wałbrzycha do Kamiennej Góry.
Koleje

• 29 grudnia 1869 otwarto 1-torową linię kolejową(dł.5,4 km)Kamienna Góra-Sędzisław,zelektryfikowaną w sierpniu 1921.Drugi tor zbudowano w pierwszej dekadzie XX w.w ramach ówczesnej modernizacji sieci kolejowej Dolnego Śląska.
• 29 grudnia 1869 otwarto 1-torową linię kolejową(dł.12,5 km)Kamienna Góra-Lubawka i dalej do Královca,zelektryfikowaną w sierpniu 1921.
• 2 października 1899 otwarto 1-torową linię kolejową(dł.21,6 km)Kamienna Góra-Okrzeszyn i eksploatowaną w ruchu pasażerskim do stycznia 1954(częściowo rozebrana w styczniu 1992).
• W 1914 oddano do użytku odcinek łączący Marciszów z Dębrznikiem,zelektryfikowany 1 stycznia 1939.

Do 1945 przez przejście Lubawka-Královec kursowały pociągi pasażerskie i towarowe.Później pociągi pasażerskie dojeżdżały od strony polskiej jedynie do Lubawki i kursowały w relacjach Lubawka-Wałbrzych oraz Lubawka-Marciszów(Jelenia Góra).W 2001 zamknięto dla ruchu towarowego przejście Lubawka-Královec oraz łącznicę Krużyn(Dębrznik)-Marciszów Górny.Od tej pory pociągi pasażerskie musiały kursować przez Sędzisław.3 maja 2004 z Kamiennej Góry odjechał ostatni pociąg pasażerski relacji Lubawka-Jelenia Góra obsługiwany szynobusem SA102-001.W 2008 uruchomiono weekendowe połączenie Lwówek Śląski-Trutnov przez Kamienną Górę.Wówczas pociągi kursowały w weekendy od lipca do września.W 2009 kursy pociągów transgranicznych realizowano w soboty i niedziele w okresie czerwiec-wrzesień,ale już w skróconej relacji Jelenia Góra-Trutnov hl.n.Obsługę trakcyjną zapewniały spalinowe zespoły trakcyjne serii SA134.
Historia
Dokładny czas powstania pierwszej osady będącej zalążkiem dzisiejszej Kamiennej Góry nie jest znany.Początki miasta łączy się z osobą księcia Henryka I Brodatego,który miał zbudować w początkach XIII w.budowlę obronną na Górze Zamkowej,u podnóża której rozwinęło się podgrodzie zalążek przyszłego miasta.Pierwsze przekazy odnotowują nazwę miasta w jęz.polskim i niemieckim:Landeshut 1232,Landishute 1249,Camena Gora 1249.W średniowieczu miescił się tu nadgraniczny gród obronny i stąd niemiecka nazwa nawiązuje do strażnicy.W 1249 r.książę Bolesław Rogatka zezwolił wówczas benedyktynom z Krzeszowa lokować na prawie niemieckim osadę targową Landishute.Zakonnicy jednak z nadanego im prawa nie skorzystali i przez kolejne lata osada w dotychczasowym kształcie prawdopodobnie powoli się rozwijała.W 1289 Bolko I Surowy odkupił od benedyktynów osadę,a w 1292 nadał jej prawa miejskie.23 czerwca 1760,w czasie wojny siedmioletniej,odbyła się bitwa pod Kamienną Górą(tzw."Pruskie Termopile").W 1813,w czasie wojen napoleońskich,w pobliżu Kamiennej Góry ma miejsce koncentracja wojsk prusko-rosyjskich.Wówczas to car Rosji Aleksander I i król Prus Fryderyk Wilhelm III są gośćmi w kamiennogórskim zamku Grodztwo(niem.Kreppelhof) i 10 sierpnia 1813 odbierają paradę wojsk na polach w okolicy Antonówki.W XIX wieku używano nazwy Kamieniogóra i spolszczonej nazwy niemieckiej Łańcut;znana także była postać Kamienna Góra.W lipcu 1944 utworzona zostaje w mieście filia obozu koncentracyjnego Gross Rosen.9 maja 1945 miasto zostaje zajęte przez jednostki 21 Armii 1 Frontu Ukraińskiego.28 maja przybywają oddziały 29 Pułku Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego.Po 1945 Komisja URM ustaliła obecną nazwę miasta jako obowiązującą.
Gospodarka

Kamienna Góra jest znaczącym ośrodkiem przemysłowym z przemysłem włókienniczym,spożywczym i maszynowym. Do większych zakładów na terenie miasta należą: Dolnośląska Fabryka Maszyn Włókienniczych Dofama S.A. Spółdzielnia Mleczarska KaMos w Kamiennej Górze, Kowary-Dywan sp.z o.o.tkalnia dywanów w Kamiennej Górze, bo-wa-de,producent mebli. Ponadto w mieście istnieje Kamiennogórska Specjalna Strefa Ekonomiczna Małej Przedsiębiorczości S.A.która dysponuje terenami o powierzchni 240,8 ha w miejscowościach: Krzeszów, Lubawka, Nowogrodziec Wykroty, Lubań, Jawor, Piechowice, Radomierz. Strefa będzie działać do 2017.Inwestorzy którzy tam zainwestują mogą korzystać z pomocy publicznej do wysokości 65% poniesionych nakładów.W KSSEMP S.A.funkcjonuje 27 inwestorów którzy reprezentują branże metalową,tekstylną,produkcję wyrobów dekoracyjnych,podzespołów do samochodów i wiele innych.Kapitał pochodzi z krajów takich jak Japonia,USA,Niemcy,Włochy,Holandia,Francja. Do większych firm należą: Takata Petri Parts sp.z o.o. SOPP Polska sp.z o.o. Ceramika Marconi sp.z o.o. CM3-Polska sp.z o.o. BDN sp.z o.o.Sp.Komandytowa(Grupa Wydawnicza Bauer) Lubatex sp.z o.o. Autocam Poland sp.z o.o. Palgetrans Handel-Transport sp.z o.o. WEBER-Hydraulika sp.z o.o. Dr.Schneider Automotive Polska sp.z o.o. Kamienna Góra jest centrum usługowo-handlowym dla powiatu kamiennogórskiego.W mieście istnieją firmy usługowo-handlowe,siedziby banków,towarzystw ubezpieczeniowych,istnieją stacje benzynowe,dwa szpitale(szpital powiatowy oraz Dolnośląskie Centrum Rehabilitacji),market Intermarché,Bricomarché,Lidl,Biedronka,Aldi oraz sklepy sieci:Powszechna Spółdzielnia Spożywców„Społem”,Żabka,Neonet,Avans,Media Expert.

Zabytki Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty:

• miasto
• kościół parafialny par.pw.śś.Piotra i Pawła,z gotyckim prezbiterium z XVI w.
• kościół pomocniczy pw.Bożego Ciała,ul.Katowicka,z 1560 r.1884 r.
• Kościół poewangelicki,obecnie rzym.-kat.rzymskokatolicki pw.Matki Bożej Różańcowej,pl.Kościelny,z l.1709-1730 z XVIII w.jeden z kościołów łaski zbudowanych przez protestantów na mocy układu w Altranstädt.Projektantem i budowniczym kościoła był śląski architekt Martin Frantz

• plebania
• cmentarz żydowski,ul.Katowicka,zabytkowa nekropolia założona w I poł.XIX w.

• zespół zamkowy,z XVI-XIX w.:
  • park
  • ruina zamku,renesansowego z XVI w.przebudowanego w XIX w.

• mury miejskie,z XV w.
• ratusz,pl.Wolności,z drugiej poł.XIX w.zbudowany w stylu neorenesansowym;zaprojektowany przez wrocławskich architektów(Richard Gaze i Alfred Böttcher);w 1905 r.zakończono jego budowę.

• zespół szpitalny im.dr J.Korczaka,ul.Korczaka 1,z pocz.XX w.:
  • pawilon I i II
  • budynek I d(żłobek)
  • willa
  • willa nr 1 i nr 2
• dom,ul.Miarki 17,z XVIII w.XX w.
• dom,ul.Miarki 27,z 1695 r.1933 r.
• dom,ul.Miarki 30,z XVIII w.XIX w.
• dom,ul.Mickiewicza 2,z k.XIX w.
• sąd,ul.Odrodzonego Wojska Polskiego 36,z 1880 r.
• resursa,ul.Okrzei 14,z 1805 r.
• budynek biurowy,ul.Waryńskiego 13,z l.1882-1884
• dom,pl.Wolności 1,2,5,6,7,8,9,10,12,13,15,16,18,24,27,30 z XVII-XX w.
• dom,ul.Żeromskiego 6,z drugiej poł.XVIII w.XIX w.

inne zabytki:

• rynek otoczony kamieniczkami w stylu barokowym z XVII–XVIII w.
• zabytkowe podziemia i sztolnia trasa turystyczna"Projekt Arado.Zaginione laboratorium Hitlera"
• mauzoleum ku czci zamordowanych więźniów i jeńców wojennych w filii obozu koncentracyjnego Gross-Rosen oraz w obozach jenieckich na Górze Kościelnej(Parkowej)
• kamienny obelisk ustawiony na wzgórzu po prawej stronie drogi biegnącej do osiedla Antonówka. Obelisk ustawiony został w 1880 r.na pamiątkę parady wojsk koalicji antynapoleońskiej,która miała miejsce 10 sierpnia 1813 r.

Struktura powierzchni
Według danych z 2007 Kamienna Góra ma obszar 18,04 km²(317.lokata w kraju),w tym:

• użytki rolne:54%
• użytki leśne:16%

Miasto stanowi 4,54% powierzchni powiatu.
Kultura
W Kamiennej Górze działa Centrum Kultury(CK).
Centrum Kultury jest organizatorem wielu imprez kulturalno-rozrywkowych m.in.:

• Dni Kamiennej Góry,
• koncertów,
• konkursów recytatorskich,
• spektakli teatralnych,
• wieczorów muzycznych,
• wernisaży.

W ramach CK prowadzone są dla mieszkańców miasta:

• Galeria Centrum,
• Harcerska Grupa Artystyczna,
• klub brydża sportowego,
• Klub Tańca Towarzyskiego"FRASZKA",
• koło rękodzieła,
• kurs tańca towarzyskiego,
• porady fotograficzne dla fotoamatorów,
• pracownia plastyczna"CZARY MARY",
• romski zespół wokalno-tanecznego,
• szkółka szachowa,
• zajęcia dla dzieci w wieku 2-4 lat zabawy"Kółko graniaste",
• zajęcia nauki gry na gitarze,
• zespół wokalny"OLGA"
• zespół teatralny"BURZA"dla dzieci,
• zespół teatralny"MY"dla młodzieży,
• zespół teatralny"TEATR NIE TAKI STARY"dla osób dorosłych.

Oprócz tego w mieście działa:

• Biblioteka Pedagogiczna(w ramach Powiatowego Centrum Edukacji w Kamiennej Górze),
• Klub Seniora,
• Miejska Biblioteka Publiczna wraz z dwoma filiami,
• Muzeum Tkactwa przy placu Wolności 11 w barokowej kamieniczce którego stałą ofertą są wystawy:
  • "Z dziejów tkactwa ludowego",
  • "Rozwój tkactwa i przemysłu włókienniczego w Kamiennej Górze",
  • "Dawna wieś dolnośląska",

Oprócz tego Muzeum organizuje także kilka wystaw czasowych o różnorodnej tematyce.Rokrocznie jesienią prezentuje wystawę"Sztuka włókna",będącą wynikiem plenerów artystów europejskich.Muzeum organizuje także lekcje muzealne o dowolnej tematyce zaproponowanej przez nauczyciela oraz zajęcia plastyczne i konkursy.
Oświata Na terenie miasta znajdują się placówki oświatowe prowadzone przez gminę miejską Kamienna Góra:

• Przedszkole Publiczne Nr 1 z Grupami Żłobkowymi ulokowane przy ul.Spacerowej,
• Przedszkole Publiczne Nr 2 znajdujące się przy ul.Tadeusza Kościuszki,
• Przedszkole Publiczne Nr 3 mieszczące się przy ul.Papieża Jana Pawła II,
• Szkoła Podstawowa nr 1 w Kamiennej Górze im.ks.Jana Twardowskiego zlokalizowana przy pl.Kościelnym,
• Szkoła Podstawowa nr 2 im.Tkaczy Śląskich ulokowana przy ul.Jeleniogórskiej,
• Zespół Szkół zlokalizowany przy ul.Lubawskiej,w którego skład wchodzi Gimnazjum nr 1 i Gimnazjum dla Dorosłych.

W mieście znajdują się także placówki oświatowe oraz placówki związane z oświatą prowadzone przez powiat kamiennogórski:

• Zespół Szkół Ogólnokształcących mieszczący się przy ul.Marii Skłodowskiej-Curie,który składa się z:Gimnazjum nr 2,Liceum Ogólnokształcącego,Liceum Ogólnokształcącego dla Dorosłych,

• Zespół Szkół Specjalnych znajdujący się przy ul.Małgorzaty Fornalskiej,
• Zespół Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących im.29 Pułku Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego zlokalizowany przy ul.Traugutta,
• Powiatowego Centrum Edukacji znajdujące się przy ul.Papieża Jana Pawła II,które składa się z:Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,Biblioteki Pedagogicznej,Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli,
• Dziecięca Świetlica Środowiskowa zlokalizowana przy ul.Papieża Jana Pawła II.

Kościoły
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące wspólnoty religijne:

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia pw.Świętych Piotra i Pawła
  • Parafia pw.Najświętszego Serca Pana Jezusa

• • Parafia pw.Matki Bożej Różańcowej
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
  • Filiał w Kamiennej Górze
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór w Kamiennej Górze
• Świadkowie Jehowy
  • Sala Królestwa

Sport

• MKS Sudety Kamienna Góra siatkówka mężczyzn
• Klub Sportowy Relax trójbój siłowy
• Kamiennogórski Klub Sportowy Olimpia piłka nożna
• UKS Zadrna szachy
• SIL"Kus–Kus"
• Klub Tańca Towarzyskiego"Fraszka"

Honorowi obywatele miasta

• Józef Cyrankiewicz(ur.1911 zm1989)16 listopada 1947
• ks.Stanisław Książek(ur.2.06.1931)13 września 1997
• Tomasz Duda(ur.1.12.1913 zm.26.11.1997)14 listopada 1997
• ks.Wolfgang Gottstein 26 maja 1999
• Stanisław Sadowski(ur.22.10.1919 zm.14.11.2007)26 maja 1999
• Tadeusz Niemas 26 października 2006
• Feliks Kaczmarski(ur.18.09.1925 zm.29.06.2009)26 października 2006
• Józef Poprawa (ur.1.03.1913 zm.30.07.2010)28 listopada 2007
• Kazimiera Ciosmak 25 marca 2009
• biskup Stanisław Dowlaszewicz(sufragan Santa Cruz w Boliwii franciszkanin,misjonarz)4 czerwca 2009
• Franciszek Kuszel(ur.10 maja 1926)6 października 2009

Demografia
Dane z 31 grudnia 2007:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	21093	100	11121	52,7	9972	47,3
gęstość zaludnienia(mieszk./km²)	1169,2		616,5		552,7

Znani,urodzeni w Kamiennej Górze

• Enoch Gläser ur.2 marca 1628 r.zm.12 września 1668 r.w Helmstedt,prawnik,profesor prawoznawstwa Uniwersytetu w Helmstedt,poeta doby baroku.
• Gottfried Schilter ur.w 1643 r.zm.w Lipsku w 1679 r.prawnik,rektor Uniwersytetu w Lipsku.
• Christian Lubovici ur.w 1668 r.teolog,profesor Uniwersytetu w Lipsku,dwukrotny rektor.
• Carl Gotthard Langhans ur.w 1732 r.zm.we Wrocławiu w 1808 r.architekt.
• Heinrich Adamy ur.27 stycznia 1812 r.zm.we Wrocławiu(niem.Breslau),geograf,nauczyciel,autor dzieła:"Die Schlesichen Ortsnamen ihre Entstehung und Bedeutung".
• Wilhelm Fries ur.23 października 1845 r.zm.18 września 1928 r.w Halle(Saale),niemiecki filolog i pedagog,profesor na Uniwersytecie w Halle.
• Albrecht Eduard Bernhard Nocht ur.4 listopada 1857 r.zm.5 czerwca 1945 r.w Wiesbaden,lekarz medycyny tropikalnej.
• Johann Modler ur.2 stycznia 1875 r.zm.4 marca 1964 r.w Aschaffenburgu,niemiecki wynalazca,przedsiębiorca.
• Marie Muthreich ur.23 kwietnia 1884 r.w Daleszowie(dziś część miasta),zm.21 kwietnia 1961 we Frankenbergu,poetka i pisarka
• Friedrich Iwan ur.8 sierpnia 1889 r.zm.8 stycznia 1967 r.w Wangen im Allgäu,malarz,grafik,pejzażysta.
• Walter Arndt ur.8 stycznia 1891 r.stracony 26 czerwca 1944 r.w Brandenburgu,zoolog,lekarz.
• Viktor Hamburger ur.9 lipca 1900 r.zm.12 czerwca 2001 r.w St.Louis,niemiecki profesor,embriolog,wraz z późniejszymi laureatami nagrody Nobla w medycynie Ritą Levi-Montalcini oraz Stanleyem Cohenem,odkrył w 1954 roku czynnik wzrostu komórek nerwowych.
• Georg Kretschmar ur.31 sierpnia 1925 r.zm.19 listopada 2009 r.w Monachium,profesor,teolog,arcybiskup kościoła ewangelicko-luterańskiego dla Rosji,Ukrainy,Kazachstanu i Środkowej Azji z siedzibą w Sankt Petersburgu.
• Jürgen Räuschel ur.2 marca 1936 r.zm.3 maja 2005 r.w Berlinie,niemiecki dziennikarz,ekolog.
• Stanisław Węglarz ur.25 lipca 1948 r.zm.13 listopada 2005 r.w Lublinie,polityk,działacz związkowy,poseł na Sejm I kadencji(1991-1993).
• Małgorzata Dobrowolska ur.w 1958 r.aktorka.
• Sławomir Tułaczyk ur.25 października 1966 r.w Kamiennej Górze,profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego glacjolog,geograf,geomorfolog.
• Aleksandra Nieśpielak ur.w 2 czerwca 1973 r.aktorka.

Związani z Kamienną Górą

• Heinrich Förster(1789-1881)biskup wrocławski w latach 1853-1881,proboszcz parafii rzymsko-katolickiej w Kamiennej Górze w latach 1828–1837.
• Edmund Balasiński(1923-1988)wieloletni proboszcz parafii pw.św.Piotra i Pawła,dziekan dekanatu Kamiennogórskiego kościoła rzymsko-katolickiego.
• Johann Christian Günther(1695–1723)poeta niemiecki,w latach 1721-1723 mieszkał i tworzył w Kamiennej Górze,co upamiętnia tablica wmurowana w fasadę kamienicy przy pl.Wolności 15.

Współpraca zagraniczna

Miasta partnerskie: Ikast Trutnov Vierzon Wolfenbüttel Bitterfeld-Wolfen Iwangorod