Pyzdry

Miasto w woj.wielkopolskim,w powiecie wrzesińskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pyzdry.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.konińskiego.Od średniowiecza do 1818 siedziba powiatu pyzdrskiego.Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 3203 mieszkańców.Pyzdry leżą na wysokim brzegu rzeki Warty,niedaleko ujścia Prosny,we wschodniej części Wielkopolski.Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 442 Września–Kalisz.

Historia

Pierwsza wzmianka o Pyzdrach pochodzi z 1232,kiedy to wojska Henryka Brodatego wkroczyły m.in.na ziemię pyzdrską.Pyzdry są jednym z najstarszych miast lokacyjnych w Wielkopolsce z 1257 pochodzi wzmianka o anonimowym wójcie,dowodząca funkcjonowania tu stabilnego ośrodka miejskiego.Nie zachował się przywilej lokacyjny,jednak wiadomo,że miasto lokowane było na prawie magdeburskim,najprawdopodobniej przez Bolesława Pobożnego.29 czerwca 1318 Władysław Łokietek zwołał do Pyzdr zjazd duchowieństwa i dostojników polskich,na którym podjęto uchwałę o wysłaniu poselstwa do papieża Jana XII z prośbą o zezwolenie na jego koronację.W 1331 miasto zostało spalone przez Krzyżaków.Podczas panowania Kazimierza Wielkiego miasto zostało otoczone murami i wybudowano potężny czworoboczny zamek.W 1345 w mieście zawarto rozejm pomiędzy królem Czech Janem Luksemburskim i Kazimierzem Wielkim.6 czerwca 1346 król Kazimierz ogłosił w Pyzdrach statuty prawne dla Wielkopolski.W 1390 Władysław II Jagiełło i Warcisław VII zawarli układ w Pyzdrach,gdzie Warcisław stał się lennikiem Jagiełły.W 1562 Pyzdry zostały wyznaczone jako miejsce"okazowania"(przeglądów wojska)dla województwa kaliskiego.W 1655 miasto zajęły wojska szwedzkie.W 1704 pod Pyzdrami stoczyły bitwę wojska stronników Leszczyńskiego i Augusta II.W 1768 wielki pożar zniszczył miasto.W 1776 zostaje podpisana umowa pomiędzy burmistrzem Pyzdr Karolem Ogrodowiczem a Bogusławem Waberem miejscowym cieślą.Dotyczyła ona odbudowy miasta.W 1793,w wyniku II rozbioru rozpoczyna się okupacja pruska.W 1807 i 1814 pożary ponownie zniszczyły miasto.Podczas zaborów na mocy decyzji kongresu wiedeńskiego miejscowość znalazła się w 1815 w granicach Imperium Rosyjskiego,gdzie pozostawała aż do I wojny światowej.Tym samym Pyzdry były najbardziej na zachód wysuniętym miastem Rosji(przejście graniczne znajdowało się w miejscowości Borzykowo,zrekonstruowane w 2004).W 1818 miasto przestało być siedzibą powiatu,który został przeniesiony do Wrześni,jako powiat wrzesiński.W 1867 władze rosyjskie odebrały Pyzdrom prawa miejskie.W 1918 Pyzdry powróciły w granice odradzającej się Rzeczypospolitej Polskiej.16 marca 2012 w Pyzdrach gościł Prezydent RP Bronisław Komorowski. Zabytki
Na terenie miasta znajduje się 11 obiektów zabytkowych:

• historyczny układ urbanistyczny z XIII-XIX w.(nr rej.795/Wlkp/A z 28.05.2010)
• Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z polowy XIV w.przebudowywany w XV w. i w latach 1865-1870,ul.Farna(nr rej.:kl.IV-73/34/58 z 3.10.1958)
• zespół klasztorny franciszkanów z połowy XIV-XVIII w.ul.Kaliska(nr rej.: kl.IV-73/35/58 z 3.10.1958):
  • kościół Ścięcia Głowy św.Jana Chrzciciela
  • klasztor na skarpie nad rzeką Wartą,przebudowany w 1690 w stylu barokowym,w zabudowaniach poklasztornych obecnie znajduje się m.in.Muzeum Regionalne
• pozostałości zamku i muru miejskiego z I połowy XIV w.(nr rej.:120 z 1.06.1968)
• pozostałości murów miejskich z 1339 w domu przy ul.Kaliskiej 36(nr rej.:1595 z 10.09.1974)
• dom z I połowy XIX w.ul.Kaliska 29(nr rej.:412/154 z 9.01.1989)
• dom z I połowy XIX w.ul.Kaliska 37(nr rej.:504/245 z 4.05.1994)
• dom drewniany z 1768,Rynek 17(nr rej.:kl.IV-73/89/56 z 30.07.1956),dwutraktowy z sienią przelotową i czterosłupowym podcieniem,kryty łamanym dachem
• dom szachulcowy z początku XIX w.Rynek 19(nr rej.:960/A z 5.03.1970)
• dom z I połowy XIX w.ul.Zwierzyniec 6(nr rej.:449/190 z 19.09.1990)
• wiatrak holender z 1903(nr rej.:450 z 1.02.1969)

W przeszłości w Pyzdrach było aż siedem kościołów,jednak do dnia dzisiejszego pozostały dwa.
Ludzie związani z Pyzdrami
W Pyzdrach urodzili się m.in.:

• Mikołaj z Pyzdr rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
• Jan Olejniczak kapitan piechoty Wojska Polskiego,zamordowany w Katyniu,
• Stefan Otwinowski pisarz,
• Tomasz Raskowicz ksiądz,proboszcz w Błażowej,założyciel fundacji szpitalnych i dla biednych żaków oraz hojny darczyńca Uniwersytetu Jagiellońskiego,od 1604 przełożony szpitala św.Ducha w Krośnie,a w 1612 dziekan w Dynowie,
• Ignacy Felicjan Tłoczek urbanista,
• Ewa Petelska reżyser.

Edukacja

• Zespół Szkolno-Przedszkolny w Pyzdrach
  • Przedszkole Samorządowe,ul.Szybska 17
  • Samorządowa Szkoła Podstawowa,ul.Szkolna 2
  • Publiczne Samorządowe Gimnazjum im.Kazimierza III Wielkiego,ul.Szkolna 2
• Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im.Powstańców Wielkopolskich we Wrześni Oddział Zamiejscowy w Pyzdrach(Zasadnicza Szkoła Zawodowa)

Ciekawostki

• Źródełko znajdujące się przy ul.Wrocławskiej ma swoją legendę,pozbawioną jednak podstaw historycznych.Otóż przejeżdżający przez miasto król Kazimierz Wielki,będąc bardzo utrudzony drogą,gdy zobaczył bijące źródło,miał zawołać„Pij-Zdrój!”.Na pamiątkę tego wydarzenia utworzona została rzekomo nazwa miasta.
• Pierwsze udokumentowane użycie armaty na ziemiach polskich nastąpiło w 1383 roku podczas oblężenia Pyzdr.Pisał o tym w swoich kronikach Jan z Czarnkowa.