Dzieciństwo
Pochodził z rodziny rabinackiej,jego dziadkowie byli uczonymi w piśmie,a także sami pisali rozważania i interpretacje świętych ksiąg.Jego dziadek ze strony matki był rabinem w miejscowości Michaliszki.W 1915 r.po spaleniu Smorgoni,rodzina Suckewerów przeprowadziła się na Syberię,gdzie młody Abraham wychowywał się wśród Kirgizów.W tym okresie poznał oficera armii austriackiej,przyszłego poetę Awigdora Hameria.Ojciec Abrahama był skrzypkiem amatorem,zmarł w 1920 r.po jego śmierci rodzina wyjechała do Wilna,gdzie zamieszkała przy ulicy Śnipiszki.Po przyjeździe do Wilna młody Suckewer znał język polski,hebrajski i rosyjski.Języka jidysz nauczył się od kolegów.Uczęszczał do chederu i korzystał z pomocy korepetytorów,po czym poszedł do polsko-hebrajskiego gimnazjum.Wraz z przyszłymi poetami Michałem Czernichowem i Szmerke Kaczegińskim należał do żydowskiej organizacji skautowskiej Bin,ich wychowawcą był między innymi malarz Chaim Mekler,brat poety Lejzera Wolfa.Duży wpływ na Abrahama w tym okresie miał dom rodzinny i osoba jego matki.
Lata 30
Był słuchaczem Uniwersytetu Wileńskiego(wykłady Manfreda Kridla).Debiutował w latach 30 XX wieku na łamach warszawskiego tygodnika jidysz„Wochnszrift far literatur”wierszem"Bal maskowy",następnie w wileńskim dzienniku„Der Wilner Tog”ukazał się jego wiersz"Pod deszczem".Związany z wileńską grupą literacką Jung Wilne.W sierpniu 1935 r.poznał goszczącego w Wilnie światowej sławy malarza Marca Chagalla,z którym w następnych latach łączyła go bliska przyjaźń.W tym samym roku będąc w Warszawie zawarł bliższą znajomość z redaktorem dziennika„Der Moment”Noachem Pryłuckim,młodym poetą Aronem Cajtlinem,a także poznał Juliana Tuwima.Jego wiersze zaczęły się ukazywać w elitarnym czasopiśmie literackim„In Zicht”.W 1937 r.ukazał się dzięki pomocy Josepha Rotha pierwszy jego tomik"Lider"(Wiersze)z okładką autorstw malarza Jankiela Adlera,wydany nakładem PEN Clubu pisarzy żydowskich.Tomik został ciepło przyjęty przez krytyków.Przedruki jego wierszy ukazały się również w prasie zachodniej.Bardzo rozwinięty w tym okresie u poety był proces samokształcenia.Często bywał w Bibliotece Staszuna oraz Żydowskim Instytucie Naukowym.Z powodzeniem pisał w języku starożydowskim,przywracając go czytelnikowi.Stworzył w nim w tym okresie 80 wierszy(wojnę przetrwały cztery).
II wojna światowa
W 1940 r.ukazuje się jego drugi tomik"Waldiks"(„Leśnie”).Przetrwał pierwsze prześladowanie Żydów w Wilnie w lipcu 1941 r.w okresie łapanek Żydów przez bojówki litewskie,ukryty w przewodzie kominowym we własnym domu.Poemat,który wtedy napisał"Zaraza"nawiązuje do tych tragicznych dni.Rękopis tego wiersza przetrwał ukryty w domu rodzinnym Suckewera przy ul.Wiłkomirskiej 14 aż do 1990 r.Pod koniec 1941 r.zdobył pierwszą nagrodę za poemat"Dos Kejwer kind"(„Dziecko grobu”)w konkursie literackim ogłoszonym przez Związek Literatów i Dziennikarzy Żydowskich,w którym nagrodą główną było 10 rubli w złocie,podzielone później przez poetę między przyjaciół.W czasie okupacji niemieckiej przebywał wraz z rodziną w getcie wileńskim.Od stycznia 1942 r.był jednym z pięciu Żydów zatrudnionych przy katalogowaniu zrabowanych dzieł sztuki i księgozbiorów pochodzących z żydowskich i polskich muzeów,bibliotek,bożnic,mieszkań prywatnych oraz YIVO na zlecenie Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg.W tym czasie wraz z Zeligiem Kalmanowiczem,Hermanem Krukiem,Szmerke Kaczergińskim,Rachelą Kryńska,Umą Olkienicką,drem Danielem Feinsteinem,Noema Markelesem,Marią Abramowicz i litewskim poetą Kazysem Borutą podjął się organizacji schowków i zdeponowania w nich najcenniejszych ze zrabowanych dzieł,którym groziło zniszczenie,w tym ok.dwóch tysięcy ksiąg z biblioteki Straszuna,rzeźb z Muzeum An-skiego,oryginału niewydanego dotąd słownika dra Alfreda Landaua,listów Szolema Alejchema,rękopisów Chaima Nachmana Bialika,Maksyma Gorkiego i Dawida Bergelsona.Od przełomu stycznia i lutego 1942 r.działał w Zjednoczonej Organizacji Partyzanckiej Icchaka Wittenberga.W 1943 r.stworzył poemat"Kol Nidrej",wysłany za pośrednictwem partyzantów do Moskwy i opublikowany w języku angielskim i niemieckim.W getcie została zamordowana matka i siostra poety,a także jego nowo narodzony syn.Po likwidacji getta wileńskiego był ukrywany przez Polkę,Janową Bartoszewicz.Według innych źródeł spędził okres do lipca 1944 r.walcząc w partyzanckim oddziale Abby Kownera.Był jednym ze współzałożycieli powstałego w 1944 roku Muzeum Żydowskiego w Wilnie,co dzięki wstawiennictwu żydowskich literatów w ZSRR umożliwiło mu wyjazd do Moskwy,gdzie współpracował z„Prawdą” i „Izwiestiami”.W tym okresie nawiązał bliską przyjaźń z Ilją Erenburgiem,Salomonem Michoelsem,Perecem Merkiszem i Dawidem Bergelsonem.29 kwietnia 1944 r.w„Prawdzie”ukazał się artykuł Erenburga poświęcony poecie.W Moskwie Suckewer uczestniczył w licznych spotkaniach literackich,jego utwory zaczęły być tłumaczone na rosyjski.
Okres powojenny
Po zakończeniu działań wojennych zeznawał jako jedyny Żyd-oskarżyciel w procesie norymberskim reprezentując stronę radziecką;miało to miejsce 27 lutego 1946 r.Po powrocie do Moskwy publikował w tamtejszej prasie,a także uczestniczył w odczycie Żydowskiego Komitetu Antyfaszystowskiego na temat procesu norymberskiego.W tym okresie rząd Socjalistycznej Republiki Radzieckiej wystąpił o przyznanie mu Nagrody Stalinowskiej za całokształt twórczy.Jeszcze w 1946 r.wyjechał do Polski,gdzie mieszkał w Warszawie i Łodzi.W tym okresie napisał poemat"Do Polski".W tym samym roku wyjechał do Paryża,a także uczestniczył w pierwszym po wojnie kongresie syjonistycznym w Bazylei,gdzie poznał przyszłą premier Izraela,Goldę Meir,która pomaga mu w zdobyciu fałszywego paszportu,umożliwiając tym samym wyjazd do Palestyny.We wrześniu 1947 r.wraz z żoną i córką na statku Patria dotarł do Palestyny,gdzie zostaje entuzjastycznie przyjęty.Zorganizował grupę młodych twórców piszących w języku jidysz Jung Israel(„Młody Izrael”) i został przewodniczącym Związku Pisarzy Żydowskich w Izraelu.W 1966 roku był kandydatem do literackiej Nagrody Nobla.Do śmierci mieszkał w Tel-Awiwie.W Izraelu walczył o przetrwanie języka jidysz publikując pismo„Di Goldene Kejt”,które zyskało sobie miano najlepszego pisma literackiego i literaturoznawczego w jidysz.W 1953 r.ukazał się w Izraelu powstały w 1936 r.poemat poety"Sybir"nawiązujący do krainy jego dzieciństwa.Utwór został przetłumaczony na język hebrajski,angielski i częściowo na język francuski.Ilustracje do utworu wykonał Marc Chagall.Sam Suckewer przed ukazaniem się utworu wielokrotnie go poprawiał i zmieniał.W 1993 r.ukazał się w Polsce zbiór Zielone akwarium w przekładzie Michała Friedmana,a w 2003 r.biografia pt."Wilno Jerozolimą było rzecz o Abrahamie Sutzkeverze"autorstwa niewidomego publicysty Daniela Kaca.Na pisarstwo Suckewera,szczególnie w pierwszych etapach jego twórczości,duży wpływ miała literatura polska,dzieła Adama Mickiewicza,Juliusza Słowackiego,Bolesława Leśmiana,Juliana Tuwima i Cypriana Kamila Norwida.
Ważniejsze dzieła
- 1937 r.לידער("Lider")
- 1940 r.וואַלדיקס("Waldiks")
- 1945 r.די פֿעסטונג("Di festung")
- 1946 r.לידער פֿון געטאָ("Lider fun geto")
- 1946 r.1941-1944 ווילנער געטאָ("Wilner geto 1941-1944")
- 1948 r.געהיימשטאָט("Gehejmsztot")
- 1952 r.אין פֿײַער־וואָגן("In fajer-wogn")
- 1955 r.אָדע צו דער טויב("Ode cu der tojb")
- 1957 r.אין מידבר סיני("In midber Sinaj")
- 1960 r.אָאַזיס("Oazis")
- 1961 r.גײַסטיקע ערד("Gajstike erd")
- 1963 r.פּאָעטישע ווער (באַנד 2-1)("Poetisze werk",tom 1-2)
- 1968 r.לידער פֿון ים־המוות("Lider fun jam-hamowes")
- 1968 r.פֿירקאַנטיקע אותיות און מופֿתים("Firkantike ojsjes un mofsim")
- 1970 r.צײַטיקע פּנימער("Cajtike penimer")
- 1974 r.די פֿידלרויז("Di fidlrojz")
- 1975 r.גרינער אַקוואַריום("Griner akwarium"polski przekład:"Zielone akwarium")
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz