piątek, 15 maja 2015

Żary

Łac.Sara,Sarove,niem.Sorau,dolnołużycki Żarow miasto i gmina w zachodniej Polsce,w województwie lubuskim,siedziba powiatu żarskiego.Położone na południowym skraju Wału Trzebnickiego.Według danych z 31 marca 2011 r.miasto miało 39365 mieszkańców.Żary są 4.co do wielkości miastem w województwie.Są także największym miastem w polskiej części Łużyc i między innymi z tego względu noszą miano stolicy tego regionu.
Położenie
Żary znajdują się we wschodniej części regionu Wzniesienia Żarskie,a południowo-wschodnia część już na terenach regionu Bory Dolnośląskie.Miasto leży między dwoma dopływami Odry:Bobrem i Nysą Łużycką.Historycznie teren ten należy do Łużyc Dolnych.Urbanistycznie miasto rozwinęło się w kierunku południowym,gdyż Wzniesienia Żarskie,dość strome od strony północnej utrudniały kolonizację od tej strony.Według danych z 1 stycznia 2010 r.powierzchnia miasta wynosiła 33,49 km².Miasto stanowi 2,39% powierzchni powiatu.Według danych z roku 2002 Żary mają obszar 33,24 km²,w tym:użytki rolne 39%,użytki leśne 20%.W latach 1950–1998 miasto należało do województwa zielonogórskiego.
Nazwa
Pierwotną nazwą miejscowości była łużycka nazwa Zarow,która wywodzi się prawdopodobnie od wypalania lasów w procesie deforestacji i oznacza wypalone,wyżarzone miejsce.Po podbiciu w średniowieczu Słowian połabskich z plemion Serbów lużyckich mieszkających na Łużycach nazwa została później zgermanizowana na Sorau.Do XVIII wieku niemiecka nazwa miasta Soraw.Krótko po 1945 r.miasto miało nazwy Żuraw,Żóraw,Żarów.Później krótko Żary koło Żagania.W maju 1946 r.wprowadzono urzędowo nazwę Żary.Żary w latach 80.XX w.w żargonie wojskowym złośliwie były nazywane wspólnie z Żaganiem i Gubinem Trójkątem Bermudzkim.

Historia miasta
Nazwa Zara pojawia się pierwszy raz w roku 1007 w kronice Thietmara.Około roku 1030 osada zostaje przyłączona przez Mieszka II do Polski.Przez terytorium plemienne Żarowian przebiegała droga handlowa zwana Traktem Niskim bądź Traktem Solnym.Miał istotne znaczenie dla rozwoju Żar i regionu w średniowieczu i nowszych dziejach.W roku 1207 miasto otoczone zostało murami.Prawa miejskie oparte na tzw.prawie magdeburskim Żary uzyskały w 1260 roku wraz z licznymi przywilejami.Burzliwa historia sprawiła,że miasto często zmieniało przynależność państwową.Do 1364 r.obejmowali nad miastem zwierzchnictwo Piastowie śląscy,do 1635 r.królowie czescy,a do 1815 r.elektorowie sascy.Miasto trawiły w historii pożary w latach 1424,1619,1684 oraz 1701.Na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego Żary wraz z całymi Dolnymi Łużycami stały się częścią Prus i później Niemiec aż do 1945 roku.Właścicielami Żar byli:Dewinowie,Packowie,Bibersteinowie oraz Promnitzowie,których okazałe rezydencje przetrwały do dziś w różnym stanie.Przez setki lat miasto było ośrodkiem Wolnego Państwa Stanowego Żary-Trzebiel.W XIV wieku zaczynały powstawać cechy sukienników,płócienników,piwowarów,szewców i farbiarzy.W XIX w.miasto stało się prężnym ośrodkiem przemysłowym,w którym głównie dominowały zakłady włókiennicze,zatrudniające 50% wszystkich pracujących w przemyśle.W latach 1888-1945 istniała tu znana manufaktura porcelany.Podczas II wojny światowej,od 1942 r.w Żarach znajdował się oddział zakładów lotniczych Focke-Wulf przeniesiony tutaj z Bremy.Po nalocie alianckim 11 kwietnia 1944 ok.12:10 spłonęła bądź legła w gruzach duża część zabudowy starego miasta.13 lutego 1945 ok.14:00 do Żar wkroczyły wojska 10.Korpusu Pancernego Armii Czerwonej;miasto zostało całkowicie zdobyte dopiero 16 lutego 1945.Na mocy postanowień konferencji poczdamskiej miasto przyłączone zostało do Polski.Zabytki
Pomimo poważnych zniszczeń wojennych,w Żarach zachowało się wiele ciekawych zabytków architektury i pozostał średniowieczny układ urbanistyczny.
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:
  • miasto
  • kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP,ul.11 Listopada,z lat 1914-1917
  • kościół szpitalny pod wezwaniem Świętego Ducha,obecnie kościół polsko-kat.pod wezwaniem Dobrego Pasterza,ul.Żagańska,z XIV wieku,przebudowany w 1702 roku
  • kościół cmentarny,filialny pod wezwaniem św.Piotra,wczesnogotycki z drugiej połowy XIII wieku,przebudowany w XIV wieku,XV/XVI wieku,w XVIII wieku;zbudowany z kamienia polnego.Jednonawowy z węższym i niższym prezbiterium
  • zespół klasztorny franciszkanów,z XIII-XIX wieku,przebudowany w XX wieku:część klasztoru przebudowana na słodownię,Kaczy Rynek 9,z XIV/XV wieku,przebudowana w XIX wieku;szkoła na fundamentach skrzydła klasztornego,pl.Botwina,nie istnieje
  • katakumby krużganki na cmentarzu,z XVII-XIX wieku
  • kościół pod wezwaniem św.Barbary,obecnie kościół garnizonowy pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego,pl.Jagiełły,z XIV-XV wieku,przebudowany w XVIII wieku
  • kościół ewangelicki,obecnie kościół rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem MB Różańcowej,pl.Inwalidów 13/14,z XVIII wieku,w 1873 roku,w 1988 roku
  • mury obronne,pozostałości z XIV/XVI-wiecznych średniowiecznych obwarowań miejskich,częściowo odrestaurowane,fragmenty murów,dwie wieże
    • Brama Dolna,ul.Osadników Wojskowych,z XIV wieku,przebudowana w XVI wieku
  • zespół zamkowy,z XIV-XVIII wieku:
    • zamek Dewinów–Bibersteinów zamek gotycki został zbudowany z inicjatywy Albrechta Dziewina w drugiej połowie XIII w.przebudowany w latach 1540-1549 przez Bibersteinów i uzyskuje renesansowy charakter
    • pałac Promnitzów,barokowy,zaprojektowany przez szwajcarskiego architekta Giovanniego Simonetti;został zbudowany w latach 1710–1728 jako monumentalne,czteroskrzydłowe założenie z dziedzińcem pośrodku, sąsiaduje z zamkiem
    • pałac ogrodowy„Akademia Rycerska”,obecnie szpital wojskowy,ul.Domańskiego,z 1725 roku
    • park geometryczny,ul.Domańskiego,z XVIII wieku z Błękitną Bramą z 1708 roku
    • dawny folwark zamkowy,ul.Poznańska,z XVIII wieku:spichrz;stajnia;budynek gospodarczy;gorzelnia;obora,cztery domy,ul.Poznańska 3-a-b-c-d
  • ratusz,Rynek,z przełomu XIV-XVI wieku,przebudowany w XVIII wieku,w XX wieku z renesansowym portalem
  • domy,ul.Armii Czerwonej 2,3a,4,5,6,z XIX wieku/XX wieku
  • domy,ul.Artylerzystów 6,7,10,z XIX wieku/XX wieku
  • domy,ul.Bohaterów Getta 1,23,25,29,z XIX wieku i XX wieku
  • domy,ul.Broni Pancernej 1,6,z XIX wieku,w XX wieku
  • domy,ul.Buczka 1,4,5,7,11,14,15,20,26,28,z XIX wieku i XX wieku
  • warte uwagi są kamieniczki otaczające rynek oraz stojące przy ulicy Króla Bolesława Chrobrego głównej arterii handlowej miasta najstarsze pochodzą z XVII stulecia
    • domy,ul.Chrobrego 1,1a,3,4,5,7,8/8a z oficynami,9,10,11,12,13,14,15,16,20,21,23 pierwotnie kaplica,25,26-27,28,29,35,40,z XIV-XX wieku
  • dom,ul.Cicha 1,z XVII-XVIII wieku
  • kamienica,ul.Górnośląska 2,z XIX wieku/XX wieku
  • domy,pl.Inwalidów 2,7,11,z XVII wieku,w XVIII wieku,w XIX wieku
  • domy,ul.Kąpielowa 15,24
  • domy,ul.Kościelna 1 z XVI wieku,1/2 z XIV-XV wieku,12 nie istnieje,13,z XVII-XVIII wieku
  • zespół zabudowy,pl.Kościelny:dwa domy przy murach obronnych;domy nr:7,8,9/10,11,12,13,14;nieopodal kościoła odnajdziemy gotycką plebanię;gotycko-renesansowy budynek nadintendentury.Dzisiaj mieści się tutaj archiwum miejskie;dzwonnica z XIV wieku o wysokości 28 metrów;jest to dawna gotycka baszta obronna z początków XIV wieku,która została podwyższona i zaadoptowana na dzwonnicę w XVI wieku
    • kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa,który góruje nad starym miastem.Jest to gotycka świątynia,której zasadniczy kształt nadano w XV w.zaś północne fragmenty murów kościoła pochodzą z XII w.W latach 1670–1672 przy wschodniej ścianie dobudowano barokową kaplicę Promnitzów
  • domy,pl.Lotników 9,17,z XV wieku
  • domy,pl.1 Maja 1,1a,3a,4,4a,z XIX wieku/XX wieku
  • dom,pl.9 Maja 1,z XIX wieku/XX wieku
  • dom,ul.Mieszka I 24,z XVII wieku,nie istnieje
  • domy,ul.Moniuszki 32,46,58,z XVII wieku,w XIX wieku i XX wieku
  • dom,ul.Nowe Miasto 10,11,12,z XVIII wieku i XIX wieku,nie istnieją oraz 24 z XVIII wieku
  • dom,ul.Ogrodowa 1,2,2a,3,13,z XIX wieku i XX wieku
  • domy,ul.Osadników Wojskowych 1/2 kamienica z 1910 roku,10,11,12,13,34,nie istnieją z XVII i XVIII wieku;oraz 31/33,35,40,46,52,53,z XVII i XVIII wieku,w XIX wieku
  • kamienica z oficyną,ul.Podchorążych 2,z 1907 roku
  • domy,ul.Podchorążych 3,6,7 z oficyną,9/10,11,25;26 i 35 i 38 nie istnieją;32,39,40,45,46,z XVIII wieku i XIX wieku
  • domy,pl.Przyjaźni 1,1a,4,5,9,17,z XIX wieku,przebudowane w początku XX wieku
  • kamienica,pl.Przyjaźni 11/12,z 1898 roku
  • domy,Rynek 6/7,10,11,31,32/33,35,36,z XIX wieku i XX wieku
  • gospoda„Pod Złotą Gwiazdą”,Rynek 12,z 1770 roku,przebudowana XIX wieku
  • domy,Rynek 13,15,16,17,18,19,20,37,z XVII wieku,XVIII wieku,przebudowane w XIX wieku,w XX wieku
  • dom,ul.Spokojna 1,z XIX wieku/XX wieku
  • domy,ul.Wrocławska 7,11,14,16,17,19,21,z XIX wieku/XX wieku
  • dom,pl.Zamkowy 1,z XVI wieku,przebudowany w XVIII wieku,w XIX wieku,nie istnieje
  • dom,ul.Zielona 1/2,z XIX wieku/XX wieku
  • dom,ul.Żagańska 1,2 z XVII,4,9,11,15,17 z XVII i XVIII wieku,22,23/25,26,34,37a,42,z XIX wieku/XX wieku
  • wieża ciśnień,ul.Lotników,z początku XX wieku
  • browar(ruina),ul.Świerczewskiego,z połowy XVIII wieku,nie istnieje
  • zespół dawny fabryki włókienniczej Stillera,ul.Kaszubska 41,z lat 1900-1902:budynek administracyjny;garaże;warsztat stolarski;warsztat elektryczny;kotłownia;magazyn
  • budynek produkcyjny,obecnie biurowy w zespole dawnej tkalni Frenzla,ul.Broni Pancernej 6,z XIX wieku:komin przy dawnej kotłowni
Żary Kunice
  • kościół ewangelicki,obecnie kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej,ul.Wyzwolenia,z 1895 roku
  • plebania z XVIII wieku
inne zabytki:
  • synagoga
  • synagoga,ul.Zaułek Klasztorny
  • stary cmentarz żydowski
  • nowy cmentarz żydowski
  • Zielony Las,sporą atrakcją lasu są trzy wieże,m.in.przeciwpożarowa,widokowa,zbudowana przed wojną na najwyższym wzgórzu Wzniesień Żarskich(227 m n.p.m.)oraz„Wieża Promnitza”;w pogodne dni można podziwiać z nich panoramę miasta oraz Karkonoszy;jest to ulubione miejsce weekendowych spacerów mieszkańców,przylegające do południowych granic miasta
Dzielnice i osiedla Żar
Miasto jest jednolitą gminą o statusie miejskim,bez prawnego podziału jej terytorium na dzielnice i osiedla,czyli na jednostki pomocnicze gminy.Jednakże w mieście istnieje zwyczajowy podział poszczególnych jego części wynikający ze względu na położenie tych terenów oraz z pewnych uwarunkowań historycznych i urbanistycznych.Dzielnice i osiedla mieszkaniowe nie stanowią oficjalnego podziału administracyjnego miasta.Są to nazwy zwyczajowe,które są powszechnie używane przez mieszkańców.
Dzielnice:
  • Śródmieście
  • Zatorze
  • Kunice
  • Lotnisko
  • Koszary
Osiedla mieszkaniowe:
  • Osiedle Moniuszki
  • Osiedle Na Zatorzu
  • Osiedle Lotnisko
  • Osiedle Zawiszy Czarnego
  • Osiedle Sportowa
  • Osiedle Odbudowane
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 39029 100 20571 52,7 18458 47,3
Gęstość zaludnienia[mieszk./km²] 1174,2 618,9 555,3
Według danych z roku 2002 średni dochód na mieszkańca wynosił 1258,39 zł.
Wspólnoty religijne
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące związki wyznaniowe:
  • Gmina Wyznaniowa Żydowska we Wrocławiu Filia w Żarach
  • Synagoga w Żarach
  • Kościół ewangelicko-augsburski
  • Kościół ewangelicko-augsburski parafia w Żarach
  • Kościół polskokatolicki
  • Parafia pw.Dobrego Pasterza
  • Kościół rzymskokatolicki
  • parafia św.Józefa Oblubieńca
  • parafia wojskowa Krzyża Świętego
  • parafia Matki Bożej Szkaplerznej
  • parafia Miłosierdzia Bożego
  • parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa
  • parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
  • Kościół Zielonoświątkowy w RP
  • Zbór w Żarach
  • Świadkowie Jehowy
  • Trzy zbory
Gospodarka
Położenie w pasie przygranicznym ma duży wpływ na rozwój gospodarczy miasta.Bogate tradycje przemysłowe wraz z korzystnymi warunkami rozwoju,stworzonymi przez władze Żar,sprawiły,że żarskie firmy szybko dostosowały się do nowych warunków ekonomicznych.Coraz większą rolę odgrywa w Żarach przemysł drzewny,elektryczny,metalowy oraz materiałów budowlanych.W wiele żarskich firm zainwestowali obcokrajowcy,korzystając z wykwalifikowanej kadry pracowniczej.Zainwestowany kapitał zagraniczny to do tej pory około 350 mln dolarów.Żary zajmują 26.miejsce wśród najbardziej atrakcyjnych dla inwestorów miast powiatowych w rankingu sporządzonym przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.W 2006 r.zajęły 2 miejsce w rankingu gmin miejskich i miejsko-wiejskich ogłoszonym przez gazetę„Rzeczpospolita”.W ostatnich latach w Żarach znacząco wzrosła liczba restauracji oraz miejsc hotelowych,co umożliwia rozwój ruchu turystycznego,przede wszystkim tzw.turystyki przejazdowej.
Komunikacja
Miasto leży ok.10 km od drogi krajowej nr 18(trasa europejska E36),na przecięciu się dróg krajowych nr 12 i nr 27.Otoczone jest obwodnicą oddaną do użytku 12 grudnia 2005.Do Berlina jest ok.180 km,do Wrocławia 150 km.Przez miasto biegnie szlak kolejowy z Wrocławia Legnica Małomice Żagań Żary Forst Chociebuż Berlin.W okresie przed druga wojną miasto posiadało interesującą sieć podmiejskiej kolei elektrycznej,powiązanej z tutejszym zagłębiem wydobywczym węgla brunatnego.Jako,że na zelektryfikowanych liniach wąskotorowych prowadzono przewozy pasażerskie,można mówić o istnieniu tramwajów podmiejskich w przedwojennych Żarach.Komunikację autobusową w mieście obsługuje MZK Żagań oraz PKS Żary,a podmiejską zapewnia PKS Żary.Ważniejsze linie obsługiwane przez tę firmę to linie z Żar do:Poznania,Wrocławia,Gorzowa Wielkopolskiego,Zakopanego oraz lokalne do Żagania,Zielonej Góry,Gubina i Łęknicy.
Edukacja
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im.Fryderyka Chopina
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im.Janusza Korczaka
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im.Henryka Sienkiewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im.Polskich Noblistów
  • Szkoła Podstawowa nr 8 im.Bolesława Chrobrego
  • Szkoła Podstawowa nr 10
  • Społeczna Szkoła Podstawowa
  • Katolicka Szkoła Podstawowa im.Jana Pawła II
  • Gimnazjum nr 1
  • Gimnazjum nr 2
  • Gimnazjum nr 3
  • Gimnazjum nr 4
  • Społeczne Gimnazjum
  • Katolickie Gimnazjum im.Jana Pawła II
  • Gimnazjum Specjalne
  • I LO im.B.Prusa ZSO
  • Społeczne Liceum Ogólnokształcące
  • Katolickie Liceum Ogólnokształcące im.Jana Pawła II
  • Zespół Szkół Ekonomicznych
  • Zespół Szkół Samochodowych
  • Zespół Szkół Rolniczych(zlikwidowana od roku szkolnego 2012/2013)
  • Zespół Szkół Budowlanych
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych
  • Łużycka Wyższa Szkoła Humanistyczna
  • Państwowa Szkoła muzyczna im.Georga Philipa Telemanna.
  • Szkoła Muzyczna Yamaha
  • Zespół Szkół Specjalnych
Kultura
  • Muzeum Pogranicza Śląsko-Łużyckiego
  • Żarski Dom Kultury
  • Salon Wystaw Artystycznych Żarskiego Domu Kultury
  • Punkt Informacyjno-Promocyjny(Rynek 17)
  • Sala Widowiskowa„Luna”Żarskiego Domu Kultury„Mała Galeria ŻDK”
  • Filia Żarskiego Domu Kultury„Kunice”„Galeria Zaścianek ŻDK”
  • Młodzieżowy Dom Kultury
  • Miejska Biblioteka Publiczna
  • Kino„Pionier”
  • PTTK Oddział Żary(Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego)
Media w Żarach
Ogólnopolskie stacje radiowe docierają do Żar z obiektu RTCN Żagań-Wichów.Ponadto 2 stacje radiowe nadają z wieży wodociągowej przy ul.Rataja.
Gazety w regionie:
  • Gazeta Regionalna
  • Gazeta Lubuska
  • Moja Gazeta
Telewizja
  • Na terenie miasta można odebrać naziemną telewizją cyfrową(DVB-T).Z polskich kanałów odbierzemy wszystkie 3 MUX-y ogólnopolskie z Wichowa.Być może w najbliższym czasie zostanie uruchomiony MUX lokalny w Zielonej Górze i jego zasięg pozwoli na stabilny odbiór w Żarach.Z niemieckich stacji warto próbować odbioru z Cottbus*Calau*oraz Löbau*Schafberg*,a z czeskich odbiór uzyskamy z czeskiego nadajnika Trutnov
  • Nowa Telewizja Regionalna TV na kanale 140 sieci Vectra(TV Cyfrowa)oraz w analogowym pakiecie kablówki.Stacja powstała w kwietniu 2013 r.odbierać ją można również w Internecie:http://www.regionalnatvonline.pl/
Sport
W mieście swoją siedzibę ma powstały 1 marca 1946 roku Klub Sportowy„Promień”Żary,którego sukcesami są m.in.występy w III poziomie rozgrywek oraz 1/16 finału Pucharu Polski.Klub rozgrywa mecze na Stadionie MOSRiW przy ul.Zwycięzców 38 w Żarach.Na terenie dzielnicy Kunice istnieje drugi żarski klub piłkarski„Unia”Kunice-Żary,którego najlepszym sukcesem są występy w III poziomie rozgrywek.Mecze domowe rozgrywane są na Stadionie OSIRIW w Kunicach.
Miasta partnerskie
  • Weißwasser/Oberlausitz
  • Longuyon
  • Gárdony
Urodzeni w Żarach
  • Mateusz Bartosz,koszykarz
  • Bożenna Bukiewicz,polityk
  • Sebastian Dudek,piłkarz
  • Jolanta Fedak,polityk
  • Jacek Filipiak,reżyser filmowy(Świadek koronny)
  • Krzysztof Franieczek,aktor
  • Zbigniew Izdebski,polski pedagog i seksuolog
  • Antoni Jaszczak,nauczyciel akademicki i były minister budownictwa
  • Maciej Korochoda,zapaśnik
  • Mariusz Liberda,piłkarz,bramkarz
  • Asja Łamtiugina,aktorka
  • Iwona Matkowska,zapaśniczka
  • Andrzej Niedzielan,piłkarz
  • Janusz Rewiński,aktor
  • Katarzyna Senyk,dziennikarka,prowadząca Wiadomości TVP 1
  • Agata Szewioła,polska modelka,Miss Polski 2010
  • Tadeusz Ślusarski,mistrz olimpijski w skoku o tyczce
  • Józef Tracz,zapaśnik,medalista olimpijski
  • Iwona Chołuj,aktorka
  • Mieczysław Tracz,zapaśnik,starszy brat Józefa Tracza
  • Ernestyna Winnicka,aktorka(Plebania)
  • Paweł Wójcik,dziennikarz,komentator sportowy

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz