Bolesławiec

(łac.Boleslavia,niem.Bunzlau,Buntzlau,śl-niem.Bunzel)miasto i gmina miejska w województwie dolnośląskim,w powiecie bolesławieckim,historycznie leżące na Dolnym Śląsku.Przez miasto przepływa rzeka Bóbr,okoliczne obszary leśne należą do Borów Dolnośląskich.Według danych z 30 czerwca 2012 r.miasto miało 40000 mieszkańców.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.
Struktura powierzchni
Według danych z 2007 r.Bolesławiec ma obszar 23,57 km²(235.miejsce w kraju),w tym:

• użytki rolne:33%
• użytki leśne:18%

Miasto stanowi 1,75% powierzchni powiatu.Sąsiednie gminy:gmina Warta Bolesławiecka,gmina Nowogrodziec,gmina Gromadka,gmina Osiecznica.
Demografia
Według danych z 31 grudnia 2009 w Bolesławcu mieszkało 40021 osób(108.miejsce w kraju).Według danych z 30 czerwca 2010 miasto liczyło 39891 mieszkańców.Średni dochód na jednego mieszkańca wynosi 1465,22 zł.
Rozwój demograficzny miasta

Największą populację Bolesławiec odnotował w 1993 r.według danych GUS 44711 mieszkańców.
Gospodarka
Do zakładów produkcyjnych w mieście należą:

• Zakłady Chemiczne Wizów
• Zakłady Tkanin Technicznych Bonitex S.A.
• Bolesławieckie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych Sp.z o.o.
• Gerresheimer Bolesławiec S.A.(dawniej Bolesławiecka Fabryka Materiałów Medycznych„Polfa”S.A.a wcześniej Bolesławiecka Fabryka Fiolek i Ampułek)
• Zakłady Ceramiczne Bolesławiec sp.z o.o.
• Zakłady Skór i Materiałów przeznaczonych dla przemysłu motoryzacyjnego„Bader”
• Zakład Produkcji Kaloryferów i Systemów Ogrzewania„Zehnder”

Od 2007 roku na terenie miasta istnieje podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej„INVEST-PARK”.Podstrefa Bolesławiec obejmuje łącznie obszar o powierzchni 39,9 ha i jest w całości terenem niezabudowanym.
Osiedla

• Południe
• Piastów
• Kwiatowe
• Śródmieście
• Leśne
• Witosa
• ul.22 lipca(Lubańska)
• Czterdziestolecia
• Przylesie
• Przylesie II
• Zabobrze
• Staszica
• Kościuszki
• Nadzieja
• Słowiańskie(w budowie)
• Jana Pawła II

Historia osadnictwa
Epoka paleolitu(ok.10000–ok.8300 lat p.n.e.)

Najstarsze ślady pobytu człowieka w rejonie Bolesławca pochodzą z młodszej fazy późnego paleolitu,tj.ok.10000 lat p.n.e.W 1974 r.na wysokim tarasie Bobru w Bobrowicach koło Szprotawy odnalezione zostały narzędzia krzemienne z tego okresu(liściak typu Lyngby wraz z dwoma fragmentami odłupków).W tym samym czasie w Golnicach koło Bolesławca,również na terasie dopływu Bobru odkryte zostały podobne wyroby(asymetryczny tylczak z retuszowaną bazą oraz dwa duże łuskowe fragmenty odłupków).Usytuowanie znalezisk ma ścisły związek z górskim charakterem Bobru.Dolina tej rzeki,szeroka od 500 do 3500 m,w okresie wiosennym i w czasie ciągłych opadów deszczu znajdowała się pod wodą.Poziom wód gruntowych sprawiał,iż opadała ona powoli.W związku z tym dolina przez długi czas była trudno dostępna.Dla własnego bezpieczeństwa człowiek późnego paleolitu przebywał więc na tym obszarze na terenach zabezpieczających go przed żywiołem wodnym.
Epoka mezolitu(ok.8300 p.n.e.–ok.4500 lat p.n.e.)
W dorzeczu Bobru odkryto aż 45 stanowisk datowanych na epokę mezolitu,od Bolesławca do Krosna Odrzańskiego.Wszystkie one,podobnie jak i w paleolicie,usytuowane są przy krawędziach dolin,na terasach lub wydmach,przede wszystkim po stronie południowej lub południowo-zachodniej.Odkryte znaleziska to obozowiska wielkości od 2-3 arów do 1 ha(w tym wypadku byłoby to kilka małych funkcjonalnych w tamtym czasie stanowisk),na których terenie odnaleziono nieliczne wyroby krzemienne.Zamieszkująca w tym czasie dorzecze Bobru ludność przybyła tutaj u schyłku paleolitu z kręgu tzw.kultury Federmesser i ahrensburskiej.Po ociepleniu się klimatu pozostała tu część ludności uczestniczyła w powstaniu społeczności mezolitycznej,określanej mianem grupy protokomornickiej.Po dalszym ociepleniu opuściła ona jednak rejon Bobru,a na te obszary przybyła u schyłku okresu borealnego ludność postmaglemoska,zapewne z kultury chojnicko-pieńkowskiej.Zajmowała się głównie eksploatacją środowiska leśno-wodnego(łowiectwo,rybołówstwo).Kres osadnictwa mezolitycznego nastąpił w końcu II okresu neolitu.
Epoka neolitu(ok.4500 p.n.e.–1800 lat p.n.e.)
Rejon Bolesławca penetrowany był także w epoce neolitu,zwłaszcza przez plemiona kultury ceramiki sznurowej.Potwierdzeniem tego jest stanowisko tej kultury odkryte w Bolesławicach(kamienny toporek).Największe skupiska osadnicze wystąpiły w Pradolinie Głogowsko-Baryckiej,Nizinie Śląskiej i Kotlinie Raciborskiej,w miejscach występowania najżyźniejszych gleb i nieco już przetrzebionych lasów.Ze względu na znaczną ruchliwość plemion tej kultury sądzi się,że w ich sposobie gospodarowania dominował chów oraz pewne formy pasterstwa.Z czasem ludność tej kultury zastała zasymilowana przez napływającą z zewnątrz społeczność posługującą się lepszymi wyrobami z brązu.
Epoka brązu(1800 p.n.e.–700 lat p.n.e.)
Najważniejszą kulturą archeologiczną epoki brązu była kultura łużycka,poprzedzona kulturą przedłużycką,która nie zatracając charakteru mogiłowego,wytworzyła cały szereg cech lokalnych.Umiejscawiana między Kaczawą a górnym Bobrem i Szprotawą.Prawdopodobnie w tym czasie miała miejsce stabilizacja osadnicza ludności tej kultury na Śląsku,Saksonii,Łużycach i w Wielkopolsce.Z tego okresu tzw.fazy klasycznej kultury przedłużyckiej odnaleziono w Bobrowicach koło Szprotawy uchatą szpilę o zdobionej główce.W niedalekiej od Bolesławca Osiecznicy znaleziono z kolei brązową siekierkę z brzegami.Mimo iż ślady pobytu ludności kultury łużyckiej odnaleziono na brzegach niemal całego biegu Bobru,to jednak teren ten nie należy do dużych obszarów osadniczych(z wyjątkiem okolic Żagania i Nowogrodu Bobrzańskiego).Kilkanaście stanowisk odkrytych w pobliżu Bolesławca wskazuje wszelako na dość intensywną penetrację tej części ziem nadbobrzańskich przez społeczności kultury łużyckiej.Stanowiska te(cmentarzyska)usytuowane są m.in.w Bolesławcu,Bolesławicach,Buczku Małym,Kruszynie-Godnowie,Rakowicach-Otoku.
Epoka żelaza(okres lateński i rzymski 400-500 lat n.e.)
Po krótkim okresie halsztackim(700-400 lat p.n.e.)w którym upadła kultura łużycka,nastąpił okres lateński(w okolicach Wrocławia datowany na czas między IV w.p.n.e.a schyłkiem II w.n.e.)Rejon Bolesławca znajdował się poza oddziaływaniem„celtyckich”grup kulturowych.Pomimo tego w Bolesławcu znaleziono brązową zapinkę z wolną piętką i tarczką.Reprezentuje ona rzadki okaz zapinki Munssingenskiej z cięciwą obwiniętą wokół kabłąka.Druga z fibul,żelazna z wolno piętką i niedużą zdobioną kulką przynależy do późnej wersji zapinki duchcowskiej(nazwa od skarbu w Duchcowie).Obie są formami wczesnolateńskimi.Przypuszcza się,że te znaleziska wskazują na istnienie dodatkowego szlaku kontaktu Celtów z Północą.W rejonie Szprotawy i Starej Koperni koło Żagania odkryto żelazne zapinki kowalewicke w grobach kultury pomorskiej.Pod koniec II w.n.e.miejsce Celtów zajęła ludność kultury luboszyckiej(połowa II w.–IV-V w. n.e).Badania nad osadnictwem w tym rejonie w okresie przedrzymskim i wpływów rzymskich z wyjątkiem luźnych znalezisk oraz ceramiki dowodzącej istnienia osady,jak dotychczas,nie potwierdziły istnienia tutaj zawartego osadnictwa.Znajdowało się ono bowiem na pograniczu kultury luboszyckiej i legnickiego rejonu kultury przeworskiej.Wspomniane znaleziska z okresu wpływów rzymskich(I w.p.n.e.-VI w. n.e)nie należą do imponujących.W latach 1932-1933 w Bolesławicach odkryto dwie monety rzymskie(jedna z brązu),które znajdowały się w prywatnym posiadaniu,a obecnie uważane są za zaginione.Znacznie wcześniej(1820 rok)w Bolesławcu odkryto denar rzymski wraz z ostrzem włóczni,a następnie w 1941 r.denar Gordiana III z lat 238-244.Monety te dowodzić mogą istnienia szlaku handlowego w tym rejonie już w I połowie I tysiąclecia.Uwagę zwraca natomiast odkrycie w Bolesławcu osady(ceramika)kultury luboszyckiej.Nieco dalej na północ od miasta,w Parkoszowie,odnaleziono cmentarzysko tej kultury z pięcioma grobami wyposażonymi w ceramikę i ułamkami ciałopalenia oraz stopione szkło i ułamek grzebienia.Sądzi się,że osadnictwo w tym okresie zajmowało niewielki obszar wzdłuż Bobru.
Osadnictwo wczesnośredniowieczne(VI-X wiek)
W VI/VII wieku Śląsk oraz Łużyce nie były jeszcze zasiedlone przez Słowian.Przybyli oni na Śląsk w VII w.jednak w rejonie Bolesławca nie odnaleziono śladów ich pobytu w tym czasie,podobnie jak pozostałości tzw.kultury Sukow-Szeligii,obejmującym swoim zasięgiem m.in.Pomorze Zachodnie,Meklemburgię,Brandenburgię,Łużyce,Mazowsze płockie,Wielkopolskę,Śląsk oraz prawdopodobnie przejściowo Małopolskę południową.Występowała ona w północnych rejonach Dolnego Śląska koło Ślęży.Podobnie niejasno przedstawia się sytuacja osadnicza w rejonie Bolesławca w VIII w.Zdaniem niektórych badaczy obszar ten wchodził do strefy Tornow-Klenica,która obejmowała część Łużyc,Ziemię Lubuską,część Wielkopolski i północne terytoria Dolnego Śląska.Podobnie jak poprzednio nie odkryto jeszcze stanowisk potwierdzających przynależność Bolesławca do tej strefy.Pierwsze znaleziska potwierdzające istnienie osadnictwa w Bolesławcu na przełomie VIII i IX w.są ze względu na ich formę niezwykle cenne.Odnaleziono bowiem zakończenie pasa tzw.typu blatnickiego,pochodzący ze strefy Blatnica-Mikulżice datowanej na lata 790-830.Wyróżnia się ona wyrobami powstałymi po upadku kaganatu awarskiego,nawiązującymi do wyrobów zachodnich.Zakończenia pasa odnalezione w Bolesławcu posiada cechy karolińskie.Odnaleziona zaś ostroga jest naśladownictwem wyrobów wczesnokarolińskich.Bolesławiec znajduje się więc na granicy wpływów wczesnokarolińskich,obejmujących swoim zasięgiem Słowian Połabskich,a potem pas na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej aż do Bolesławca,a następnie aż do rejonu Ślęży i w kierunku południowo-zachodnim obejmując Czechy.Niezwykle ważnym znaleziskiem jest misa żelazna tzw.typu śląskiego.Uważa się je ostatnio coraz częściej za pierwotną formę pieniądza pozakruszcowego,którą na Morawach i w Małopolsce wyparła doskonalsza jego forma grzywna siekieropodobna.Bolesławiecka miska jest najdalej na zachód wysuniętym znaleziskiem dosyć zwartej strefy występowania takich produktów na Śląsku.Po wejściu Śląska w obieg wpływów państwa wielkomorawskiego w rejon Bolesławca nie dotarły oddziaływania Wielkich Moraw,które są widoczne na terenach sąsiednich Trzebowian czy Dziadoszan.Podobnie nie dotarły tutaj oddziaływania Czeskie widoczne u pierwszego plemienia.
X-XIII wiek

Sytuacja dotycząca osadnictwa na Śląsku w X-XI w.staje się nieco jaśniejsza po sięgnięciu do źródeł pisanych.W ich świetle na zachód od Trzebowian i Dziadoszan,w dorzeczu środkowego Bobru,rozsiadło się plemię Bobrzan.Ich obecność tutaj poświadcza jedynie tak zwany dokument praski z 1086 roku,wprawdzie podejrzany,ale dane w nim zawarte są przyjmowane powszechnie jako odpowiadające sytuacji z 973 roku.Stwierdza się w nim,iż północne granice biskupstwa praskiego wyznaczają plemiona Trebouane(Trzebowianie),Pobrane(Bobrzanie),Dedosize(Dziadoszanie),które graniczą przez las z Miliczanami.Z nich faktycznie graniczyć mogli z Miliczanami tylko Bobrzanie.Nazwa tego plemienia wyraźnie wskazuje,że ich siedzib należy szukać nad Bobrem.Badania archeologiczne potwierdziły istnienie większego skupiska osadniczego między Szprotawą a Nowogrodem Bobrzańskim,zajmowało ono obszar 350–400 km².W tym rejonie większość badaczy sytuuje właśnie siedziby Bobrzan.Zatem Ilua(Iława)wspomniana w kronice Thietmara byłaby stołecznym grodem Bobrzan i wokół niego koncentrowałoby się osadnictwo tego plemienia.Byliby więc Bobrzanie jakąś małą jednostką terytorialną,jakie spotykamy m.in.na Łużycach i u Serbów połabskich.Ich plemię mogło się wydzielić podczas rozwoju terytorialnego Dziadoszan,przez których zostali ponownie wchłonięci.W rozumieniu politycznym Bobrzanie nie byli więc plemieniem,ale częścią rozleglejszej jednostki.Obszar okolic Bolesławca pokrywa rozległa,dobrze poświadczona źródłowo,puszcza.Badania archeologiczne pozwoliły stwierdzić,że osadnictwo w tym rejonie w okresie wczesnośredniowiecznym było słabo rozwinięte.W zasadzie poświadczone zostało funkcjonowanie grodu jedynie w Otoku,mniej prawdopodobne wydaje się istnienie grodziska w Łagowie nad Kwisą.W niektórych pracach dopuszcza się istnienie grodu w Bolesławicach.Były to prawdopodobnie jedne z najdalej na południe wysuniętych grodów Bobrzańskich(Dziadoszańskich),którym łączność z głównym ośrodkiem osadnictwa zapewniały Bóbr i Kwisa.Gród na lewym brzegu na terenie Bolesławic datowany na okres przed połową X wieku,zlokalizowany został przez archeologów niemieckich w okresie przedwojennym w ramach badań powierzchniowych.Podczas nowych badań prowadzonych w 1960 roku nie udało się zlokalizować grodziska.Stąd wysunięto przypuszczenie,iż w tym czasie zostało ono całkowicie zniszczone.Nowsze prace nie zajmują się już tym grodem,uznając go i chyba słusznie,za byt nieistniejący,wytwór przedwojennej historiografii niemieckiej.Słabo poświadczone w tym rejonie osadnictwo w okresie wczesnośredniowiecznym spowodowane było początkowo istnieniem tak zwanej granicy strefowej biegnącej pasmem puszcz między Nysą Łużycką a Bobrem.Wraz z rozwojem osadnictwa z jednej strony śląskiego a z drugiej łużycko-milczańskiego w związku z rozgraniczaniem posiadłości dominialnych,granica strefowa przechodzić zaczęła w granicę linearną na Kwisie i Bobrze,ukształtowaną ostatecznie na przełomie XII i XIII wieku.Granicą zachodnią Śląska stała się wtedy Kwisa.
Filia Groß-Rosen
W miejscowości znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen.
Nazwa

Nazwa„Bolesławiec”jest patronimiczną nazwą wywodzącą się od słowiańskiego imienia Bolesław złożonego z dwóch członów staropolskiego nieużywanego obecnie określenia bole(j) oznaczającego bardzo oraz sław oznaczającego sławę.Imię to oznacza dosłownie„bardzo sławny” i nadano ją miastu na cześć fundatora Bolesława I Wysokiego,który założył miasto około 1190 roku nadając mu liczne przywileje.Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku,wydanym w 1888 roku we Wrocławiu,wymienia nazwę miasta zanotowaną w dokumencie z 1196 roku Boleslawez,podając jej znaczenie"Stadt des Boleslaw I"-"Miasto Bolesława I".Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą castrum Boleslavec wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1277 roku sygnowanym przez księcia polskiego Bolesława(lac.Boleslaus dux Polonie).W 1295 r.w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Boleslavia oraz Boleslawetz,Bolezlavitz.Nazwa miejscowości w zlatynizowanej formie Boleslavicz wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1312 roku wydanym w Głogowie.W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym z dnia 31 października 1310 roku miasto wymienione jest pod zlatynizowaną nazwą Boleslauia.W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Boleslauia.Występująca od XIII w.niemiecka nazwa Bunzlau jest zgermanizowaną formą wywodzącą się od nazwy polskiej.W dziele szwajcarskiego geografa Matthäusa Meriana pt.„Topographia Bohemiae,Moraviae et Silesiae”z 1650 roku miasto wymienione jest pod nazwą Boleslau.W 1750 roku polska nazwa Bolesławiec wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska Nazwę miasta jako Bolesław w książce„Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej”wydanej w Głogówku w 1847 r.wymienił śląski pisarz Józef Lompa.Polską nazwę Bolesławiec oraz niemiecką Bunzlau wymienia w 1896 roku śląski pisarz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku.Damrot w swojej książce wymienia również starsze nazwy z łacińskich dokumentów 1377 r.Boleslawcze,1417 r.Boleslawicz,1446 r.Boleslavice.Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje dwie nazwy miejscowości: polską nazwę Bolesławiec oraz niemiecką Bunzlau.
Kalendarium

• przed kilkunastoma wiekami(według kronik już około 800 r.n.e.)miejscem kultowym Słowian zamieszkujących dzisiejsze okolice Bolesławca była pogańska świątynia znajdująca się na terenie dzisiejszej miejscowości Ołobok
• koniec IX-X w.powstanie słowiańskiego plemiennego grodu
• XIII w.osada strzegąca przeprawy przez Bóbr
• ok.1251 r.uzyskanie praw miejskich na prawie magdeburskim
• XVII i XVIII w.ośrodek produkcji krzemionki i garncarski Bolesławiec jest znany do dziś z ceramiki bolesławieckiej
• W latach 1740-1763 Bolesławiec wraz z większością Śląska znalazł się w wyniku wojen śląskich w granicach Prus
• 1813 r.tu umiera Michaił Kutuzow,rosyjski feldmarszałek
• XIX w.powstały huty szkła
• doprowadzenie 2-torowej linii kolejowej z Miłkowic w październiku 1845 r.
• Początek XX wieku posadzenie roślinności na elewacjach Ratusza
• 1922 r.budowa Pomnika Bohaterów I Wojny Światowej w lesie przy obecnej ulicy Jeleniogórskiej
• 1944 r.utworzenie oddziałów Volksturmu
• 1945
  • styczeń Zbliżanie się Armii Czerwonej spowodowało ucieczkę i nieprzygotowaną ewakuację ludności niemieckiej.Wielu uciekinierów zginęło bądź to w wyniku działań frontowych,bądź wskutek wysokich mrozów
  • 12 lutego 1945 nastąpiło zajęcie miasta przez Armię Czerwoną
    • Bolesławiec zostaje włączony do Polski
    • 22 lipca 1945 zmarł pierwszy polski burmistrz Bolesławca Śląskiego Bolesław Kubik.Śmierć Kubika była skutkiem ran odniesionych dzień wcześniej,w wyniku wybuchu miny,podczas prac polowych w folwarku,we wsi Tillendorf(dziś Bolesławice)
  • 1945-1947
    • Nieliczna ludność niemiecka,która nie uciekła w styczniu 1945 roku przed nadciągającą Armią Czerwoną została wysiedlona z miasta na mocy układu między USA,Wielką Brytanią i ZSRR zawartego w czasie konferencji jałtańskiej
    • Do miasta przybywają depatrianci z Kresów Wschodnich.Do Bolesławca przybywają także reemigranci z Jugosławii i Francji
  • 1945-1975 Bolesławiec miastem powiatowym województwa wrocławskiego
  • 1975-1998 Bolesławiec w granicach województwa jeleniogórskiego
  • 1994 r.Pierwsze Bolesławieckie Święto Ceramiki
  • 7 października 2012 roku Sanktuarium Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św.Mikołaja zostało podniesione do godności Bazyliki Mniejszej
  • 2012 r.Otwarcie odnowionego Teatru Starego
  • 2012-2013:Renowacja ratusza miejskiego

Układ urbanistyczny
Miasto posiada bardzo dobrze zachowaną średniowieczną siatkę ulic okalającą barokowy ratusz.Wzdłuż pierzei rynkowych i ulic staromiejskich ciągnie się zabudowa kamieniczna.Miasto okalał ciąg murów obronnych z trzema bramami miejskimi:„Górną”(u wylotu ulicy Sierpnia 80),„Mikołajską”(na początku ulicy Kutuzowa) i „Dolną”(u wylotu ulicy Bolesława Prusa)
Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• miasto ośrodek historyczny
• kościół parafialny pw.Wniebowzięcia NMP i św.Mikołaja,z drugiej poł.XV-XVI w.Sanktuarium Maryjne.Wnętrze barokowe wykonane przez Giulio Simonetiego.Szczególną uwagę zwracają:chrzcielnica i ambona z II połowy XVIII wieku.W środku znajduje się obraz„Chrystusa cierpiącego na krzyżu”z 1736 r.namalowany przez J.W.Neunhertza.Wokoło kościoła znajdują się barokowe rzeźby wykonane przez konstruktora ołtarza głównego Jerzego Leonarda Webera.Na początku XX wieku dobudowano hełm do najwyższej wieży kościoła.Od 7.10.2012 Bazylika Mniejsza
• kościół ewangelicki,ob.rzym.-kat.par.pw.MB Nieustającej Pomocy;na miejscu kościoła stał zamek książęcy,a w XVIII wieku,po rozebraniu budowli powstał kościół i dom pastora;pl.Zamkowy 1b
• wieża,z 1833 r.
• klasztor oo.dominikanów z drugiej poł.XVIII w.obecnie biura Urzędu Gminy Wiejskiej Bolesławiec,ul.Teatralna
• dom klasztorny elżbietanek z 1907 r.obecnie dom dziecka,ul.Kubika 4
• zabytkowe mury obronne,z XIV w.średniowieczne mury obronne zachowane w licznych fragmentach.Rozebrano je w okresie wojen napoleońskich.Wzdłuż nich ciągnie się pas Plant i trasa spacerowa.Zachowała się jedna baszta,w której urzęduje Bolesławieckie Towarzystwo Fotograficzne
• kaplica przy murach obronnych,z XVII w.
• planty miejskie powstałe po 1867 r.zmiany w XX w.
• ratusz miejski,z 1525 r.przebudowany w 1781 r.obecny kształt budowli uzyskany został po wielu przebudowach w 1776 r.Wcześniej,w 1522 r.Wendel Roskopf odbudował go ze zniszczeń.Obecnie ratusz spełnia funkcję urzędu miasta.Najpiękniejszą częścią jest Pałac Ślubów.Budowla posiada jedną wieżę.W latach 2012-2013 ratusz przeszedł gruntowną renowację i odzyskał dawny blask
• z kamienic wokół Rynku Starego Miasta wyróżniają się:
  • dom Rynek 6,XVIII w.
  • dom„Brama Kutuzowa”,Rynek 7a,z k.XVII w.przebudowany w XIX/XX w.
  • kamienica Rynek 28,z 1900 r.obecnie księgarnia„Agora”,barokowa kamienica,w której urodził się znany badacz i podróżnik K.F.Appun
  • dom Rynek 29/30(d.28/29),z końca XV w.przebudowany w XVIII i XIX w.mieści się tu kawiarnia„Pod Złotym Aniołem”;renesansową elewację zdobi rokokowa płaskorzeźba przedstawiająca anioła,z wykutą datą 1776 r.
  • dom Rynek 32,z XVIII w.przebudowany w XIX-XX w.
  • dom Rynek 35,z XVIII w.przebudowany w XIX-XX w.
  • dom Rynek 38,z XVIII w.przebudowany XX w.
• dom,ul.Kościelna(d.Dąbrowszczaków)3,z 1800 r.
• dom,ul.Kościelna(d.Dąbrowszczaków)9,z 1750 r.przebudowany w 1967 r.
• dawna miejska sala koncertowa„Odeon”,restauracja,ul.Kubika 1,z 1860 r.w XIX w.odbywały się tutaj koncerty i przedstawienia teatralne
• dom,ul.Kutuzowa 13,z XVIII w.
• dom„Muzeum Kutuzowa”,ul.Kutuzowa 14,z XVIII w.
• dom,ul.Piaskowa 18,z 1767 r.
• willa,ul.Grunwaldzka 5,wybudowana po 1870 r.
• dom,ul.Jeleniogórska 5a,z 1907 r.
• budynek filii Muzeum Ceramiki w Bolesławcu z 1908 roku,w którym zmarł Michaił Kutuzow;wybudowany w sąsiedztwie jednej z baszt należących do murów obronnych
• budynek gimnazjum,ul.Sądowa 1,z l.1861-1864 z XIX w.wybudowany w stylu neogotyckim początkowo spełniał rolę gimnazjum,obecnie w budynku mieści się Sąd Rejonowy
• park przy gimnazjum,z 1865 r.ul.Sądowa-Grunwaldzka-Tamka
• teatr,ul.Teatralna 1,z l.1885-86,dawny arsenał miejski.W 1913 r.został przebudowany.Do 1945 roku posiadał stały zespół aktorski.Po wojnie wykorzystywany przez Młodzieżowy Dom Kultury w Bolesławcu.W 2012 roku zakończyła się jego gruntowna renowacja.Jest wykorzystywany przez zespoły aktorskie,taneczne,literackie i muzyczne MDK w Bolesławcu i przez powiat bolesławiecki
• pawilon parkowy,obecnie dom,ul.Tyrankiewicza 1,z XIX/XX w.
• dom,pl.Zamkowy 2/3,z 1767 r.przebudowany w XIX/XX w.
• willa,ul.Zgorzelecka 19,z 1837 r.
• budynek dawnego zakładu kąpielowego pływalnia miejska,ul.Zgorzelecka 52,z 1895 r.przebudowywana w l.1913-15,wkomponowana w jedną z baszt należących do pasa murów miejskich.Od 2013 roku w renowacji
• zespół zakładu włókienniczego„Salteks”,ul.Orla 3:
  • szwalnia z częścią administracyjną i warsztatową,z 1889 r.przebudowana w 1927 r.
  • dwa magazyny,z l.1889-90
  • dziewiarnia,z 1925 r.
  • budynek biurowy,z l.1889-90
  • brama wjazdowa z fragmentem ogrodzenia,z pocz.XX w.

inne zabytki:

• kamienica przy ul.Mickiewicza 1 u zbiegu z ulicą Sierpnia 80.jej elewacja jest wykonana z płytek ceramicznych w stylu secesyjnym,posiada wiele roślinnych ornamentów
• staw oraz głaz narzutowy ustawiony tu w poł.XIX w.na pamiątkę wybudowania sieci wodociągowej i kanalizacji w mieście,naprzeciw sali koncertowej„Odeon”,przy ul.Kubika
• najstarsza sala gimnastyczna w Bolesławcu,niegdyś należała do gimnazjum żeńskiego,u wylotu ulicy Bolesława Prusa.W 2014 roku przeszła gruntowny remont
• gmach arsenału miejskiego Teatr Stary w Bolesławcu,wybudowany w 1822 roku
• zabytkowy pomnik Kutuzowa w formie obelisku wzniesiony w XIX w.na rynku;w 1893 roku przeniesiony w obecne miejsce na promenadzie przy ulicy Bolesława Kubika
• cmentarz żołnierzy rosyjskich z 1812 i 1945 roku z wmurowanym sercem feldmarszałka Kutuzowa
• wiadukt kolejowy wybudowany nad rzeką Bóbr w latach 1844-1846
• rzeźba„Jezus przyjaciel dzieci”z karraryjskiego marmuru,autorstwa P.Breuera stojąca obecnie na placu Zamkowym
• kościół pw.Matki Bożej Różańcowej jest najstarszą świątynią i budowlą w mieście.Prezbiterium zbudowano w XIII w.budowę dokończono w XIV-XVI w.

Droga świętego Jakuba
Przez miasto przebiega Dolnośląska Droga św.Jakuba odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św.Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.
Kultura

• Do 1944 roku w Teatrze Starym funkcjonował Śląski Teatr Krajowy(Schlesisches Landestheater von Bunzlau),posiadający stały zespół teatralny.Po wojnie teatr był sceną Młodzieżowego Domu Kultury w Bolesławcu.Budynek ze względu na stan techniczny został w roku 2007 zamknięty.Po uzyskaniu dofinansowania unijnego przeprowadzono gruntowny remont.23 marca 2012 r.został ponownie otwarty i wykorzystywany jest przez MDK i powiat bolesławiecki
• W 2014 r.odbył się 50.Międzynarodowy Plener Ceramiczno-Rzeźbiarski
• Od 1994 roku w przedostatni weekend sierpnia w Bolesławcu odbywa się Święto Ceramiki.Jest to trzydniowy(od 2012 r.pięciodniowy)festyn,mający na celu promowanie bolesławieckiej ceramiki.Od 2007 roku w trakcie Bolesławieckiego Święta Ceramiki odbywa się Parada Glino ludów
• Od 1990 roku organizowany jest Blues nad Bobrem międzynarodowa impreza bluesowa,połączona z warsztatami bluesowymi.W roku 2007 pojawili się m.in.Dżem,Nocna Zmiana Bluesa i rodzima Obstawa Prezydenta
• Co roku w czerwcu odbywają się Dni Miasta
• Tradycją jest też Dzień Kultury Bałkańskiej,odbywający się na początku lata

Kościoły i związki wyznaniowe
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
Katolicyzm

• Kościół rzymskokatolicki
• parafia Świętych Cyryla i Metodego,ul.Krótka 1
• parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św.Mikołaja,ul.Kościelna 3
• parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy,Plac Zamkowy 1b
• parafia Matki Bożej Różańcowej,ul.Ptasia 5
• parafia Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa,ul.Elizy Orzeszkowej 3
• parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa,ul.Jarzębinowa 49
• parafia Chrystusa Króla,ul.Jana Pawła II 20a

Protestantyzm

• Kościół Ewangelicko-Augsburski
• filiał w Bolesławcu
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
  • zbór w Bolesławcu
• Kościół Zielonoświątkowy
  • zbór w Bolesławcu

Świadkowie Jehowy

• Zbór Świadków Jehowy(Sala Królestwa,ul.Sadowa 36)

Transport

Historia kolei żelaznych w Bolesławcu sięga I połowy XIX wieku.1 września 1846 otwarto 2-torową linię kolejową Miłkowice-Bolesławiec-Żary o długości 102,4 km.30 marca 1900 linię tę przedłużono o 21 km odcinek Żary-Jasień.Po zakończeniu II wojny światowej rozebrano drugi tor na 63 km odcinku Węgliniec-Jasień.W grudniu 1985 r.zakończono elektryfikację 61,5 km odcinka Miłkowice-Bolesławiec-Węgliniec.Obecnie istnieje 1 czynna stacja kolejowa Bolesławiec i nieczynna już stacja Bolesławiec Wschód.Przez miasto prowadzi droga krajowa nr 94,a niedaleko miasta znajdują się węzły Łąka i Szczytnica autostrady A4.Około 17 km na północny wschód od miasta funkcjonuje lądowisko Krzywa,na terenie byłego lotniska.
Honorowi obywatele

• Edward Bober:(ur.1930 r.)duchowny katolicki,Prałat Domowy Jego Świątobliwości.W 1969 r.został skierowany z misją odbudowy poewangelickiego kościoła w Bolesławcu i utworzenia nowej parafii.W latach 1969-2006 proboszcz parafii pw.Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Bolesławcu i dziekan dekanatu Bolesławiec-Zachód
• Hubert Bonin(ur.1912 r.zm.2008 r.)harcerz,założyciel harcerstwa w powiecie bolesławieckim,więzień obozu koncentracyjnego Stutthof
• Adam Wacław Kowalski:(ur.1907 r.zm.2003 r.)zegarmistrz,jeden z pierwszych polskich przymusowych wysiedleńców z Kresów Wschodnich przybyłych do Bolesławca w 1945 r.dzięki jego pracy odnowiony został po II wojnie światowej zegar na ratuszowej wieży
• Władysław Rączka:duchowny katolicki,dziekan,wieloletni proboszcz parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św.Mikołaja.Zmarł 8.06.2009. r.

Honorowy mieszkaniec Włodzimierz Weselski
Edukacja
Szkoły podstawowe

• Szkoła podstawowa nr 1(Miejski Zespół Szkół nr 2)
• Szkoła podstawowa z oddziałami integracyjnymi nr 2(Miejski Zespół Szkół nr 3)
• Szkoła podstawowa nr 3
• Szkoła Podstawowa nr 4
• Szkoła podstawowa nr 5(Miejski Zespół Szkół nr 1)
• Powiatowa Szkoła Integracyjna nr 6
• Publiczna Szkoła Podstawowa Zakonu Pijarów im.ks.Stanisława Konarskiego

Gimnazja

• Gimnazjum samorządowe nr 1(Miejski Zespół Szkół nr 2)
• Gimnazjum samorządowe nr 2
• Gimnazjum samorządowe nr 3(Miejski Zespół Szkół nr 3)
• Gimnazjum samorządowe nr 4(Miejski Zespół Szkół nr 1)
• Publiczne Gimnazjum Zakonu Pijarów im.ks.Stanisława Konarskiego

Szkoły ponadgimnazjalne

• I Liceum Ogólnokształcące(Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1)
• II Liceum Ogólnokształcące(Miejski Zespół Szkół nr 1)
• IV Liceum Ogólnokształcące(Zespół Szkół Elektronicznych)
• Technikum nr 1(Zespół Szkół Mechanicznych)
• Technikum nr 2(Zespół Szkół Budowlanych)
• Technikum nr 3(Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych)
• Technikum nr 4(Zespół Szkół Elektronicznych)
• Technikum nr 5(Zespół Szkół Handlowych i Usługowych)
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1(Zespół Szkół Mechanicznych)
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2(Zespół Szkół Budowlanych)
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 3(Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych)
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 4(Zespół Szkół Elektronicznych)
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 5(Zespół Szkół Handlowych i Usługowych)
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna nr 6

Szkoły prywatne

• Prywatna szkoła podstawowa OXPRESS
• Prywatne gimnazjum nr 1(Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1)
• Prywatne gimnazjum nr 2
• Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych„MUR”(Miejski Zespół Szkół nr 2)
• Prywatne Liceum Ogólnokształcące'College'

Szkoły wyższe

• Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny
• Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny

Media

• Prasa:
• Gazeta Bolec.Info bezpłatny dwutygodnik
• IstotneInformacje.pl Bolesławiec bezpłatny dwutygodnik wydawany od 2009 roku
• Express Bolesławiecki(wydawana przez grupę Expressy Dolnośląskie)
• Telewizja:
  • Telewizja Łużyce
  • Telewizja Lokalna Azart-Sat
• Internet:
  • Bobrzanie.pl
  • Istotne.pl(dawniej Boleslawiec.org oraz IstotneInformacje.pl)
  • Bolec.Info
  • dbl.info.pl
  • wBoleslawcu.pl

Miasta partnerskie

• Mariagerfjord
• Pirna
• Siegburg
• Czeska Lipa
• Nogent-sur-Marne
• Prnjavor
• Molde
• Vallecorsa