Mikołów

(śl.Mikołůw,niem.Nikolai/Nicolai,czes. i słow.:Mikulov)miasto położone w południowej Polsce,w województwie śląskim,w południowej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.Jest siedzibą powiatu mikołowskiego.Graniczy bezpośrednio ze stolicą województwa Katowicami oraz Łaziskami Górnymi,Ornontowicami,Orzeszem,Paniówkami,Rudą Śląską,Tychami,Wyrami.Patronem miasta jest święty Wojciech.Według danych z 31 grudnia 2010 roku miasto miało 39196 mieszkańców.

Położenie

Jest to miasto położone na Wyżynie Śląskiej,graniczy bezpośrednio od wschodu z Katowicami,od południa z Tychami,gminą Wyry,Łaziskami Górnymi i Orzeszem,od zachodu z gminą Ornontowice i gminą Gierałtowice,a od północy z Rudą Śląską.Współrzędne geograficzne centrum miasta wynoszą:50º10'szerokości geograficznej północnej i 18º54'długości geograficznej wschodniej.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosiła 79,20 km².Miasto stanowi 34,07% powierzchni powiatu.Według danych z 5 lipca 2011 r.powierzchnia gruntów leśnych w Mikołowie wynosiła 21,3 km²Sąsiednie gminy:Gierałtowice,Katowice,Łaziska Górne,Ornontowice,Orzesze,Ruda Śląska,Tychy,Wyry.

Podział administracyjny

• Sołectwa:
  • Borowa Wieś
  • Bujaków
  • Mokre
  • Paniowy
  • Śmiłowice
• Dzielnice:
  • Centrum
  • Dąbrowa
  • Gniotek
  • Goj
  • Gronie
  • Jamna
  • Kamionka
  • Kałuże
  • Kąty
  • Kolonia Huta
  • Kolonia Wojewódzka
  • Nowy Świat
  • Pelcówka
  • Regielowiec
  • Reta
  • Rusinów
  • Sośnia Góra
  • Stara Huta
  • Stracona Wioska
  • Wygoda
  • Wymyślanka
• Osiedla:
  • 30-lecia PRL
  • Adama Mickiewicza
  • C.K. Norwida
  • Grunwaldzkie
  • Jana Kochanowskiego
  • Józefa Piłsudskiego
  • Juliusza Słowackiego
  • Leśna Bryza
  • Słoneczna Polana
  • Wojciecha Korfantego

Historia

Nazwa miasta pochodzi najprawdopodobniej od imienia Mikołaj,nie jest jednak pewne,czy pochodzi od św.Mikołaja(najstarszy kościółek,a właściwie kapliczka,poświęcona jest św.Mikołajowi),czy też od jakiegoś dziedzica imieniem Mikołaj(po ludowemu Mikula),bogatego właściciela mieszkającego w tej okolicy w czasach powstania osady.Za drugą możliwością przemawiają dawne nazwy miasta Miculow,Mikulau,Mikulow,Mikułów(w księgach kościelnych ta ostatnia nazwa występuje do 1824).Istnieje również stare podanie opowiadające o początkach tego miasta,nie poparte jednak żadnymi dowodami historycznymi.Podanie opowiada o handlarzach bydłem,którzy zatrzymali się w tych okolicach na odpoczynek.W trakcie nocy nagle zachorowało całe bydło.Przerażeni handlarze zaczęli się modlić i ślubować św.Mikołajowi wybudowanie kaplicy,jeżeli święty sprawi,że bydło wyzdrowieje.Bydło rzeczywiście wyzdrowiało,a handlarze zbudowali ślubowaną kaplicę ku czci św.Mikołaja.

Najważniejsze daty

• 1222 pierwsza historyczna wzmianka o Mikołowie w dokumencie wydanym przez księcia opolskiego Kazimierza(syna Mieszka raciborskiego)dla biskupa wrocławskiego Wawrzyńca,gdzie jako świadek wymieniony jest hrabia Andrzej,kasztelan z Mikołowa(oryg.comes Andreas,castellanus de Miculow).Świadczy to o tym,iż Mikołów pełnił już funkcje w administracji państwowej jako gród i siedziba kasztelanii.
• 1228 wzmianka o Mikołowie pojawiła się w dokumencie księcia opolskiego Kazimierza,stanowiącym umowę z wojewodą Klemensem,gdzie jako świadek,po raz kolejny,pojawia się kasztelan mikołowski Andrzej.Podobne wzmianki,w których występuje ów Andrzej znajdujemy również w dokumentach z lat 1232 i 1234.
• 1258 w dokumentach księcia opolskiego Władysława dwukrotnie pojawia się kasztelan mikołowski imieniem Jan,syn Wernera.
• 1265-1280 rozbudowa miasta przez Jana z Grabia.
• 1266 1 marca pierwsza wzmianka o kościele św.Wojciecha w Mikołowie biskup krakowski Paweł przebywający w Sławkowie nadał kościołowi św.Wojciecha w Mikołowie dziesięciny ze wsi Przeczyce,Toporowice i Targoszyce.Mikołów należał w tych czasach do dekanatu Sławkowskiego.
• 1375 książę raciborski Jan I sprzedaje miasto Mikołów i Pszczynę z okolicami księciu opolskiemu Władysławowi.
• 1545 król czeski Ferdynand I nadaje miastu Mikołów prawo do urządzania jarmarków i targów tygodniowych.
• 1547 27 lipca nadanie miastu Mikołów ordynacji miejskiej przez pana ziemi pszczyńskiej Jana Turzo.
• 1580 do Mikołowa przybywa pierwszy pastor.
• 1630 parafia mikołowska wraca w ręce katolików(proboszczem zostaje Tomasz Aleksander Czarniecki).
• 1645 miasto dotknęła klęska pożaru świadczy o tym dokument z tegoż roku,w którym miasto Mikołów prosi urząd podatkowy we Wrocławiu o umorzenie 500 florenów zaległości podatkowych.
• 1760 po raz pierwszy w dokumentach pojawia się dzisiejsza nazwa miasta Mikołów.
• 1794 20 maja największy pożar w historii miasta,centralna część miasta uległa zniszczeniu pożar wybuchł w domu kowala Marcina Kozaka znajdującym się na rynku miasta.
• 1840 L.Froehlich zakłada w Mikołowie fabrykę łyżek(przetrwała do końca stulecia).
• 1842 otwarto fabrykę wyrobów żelaznych i części maszyn pod nazwą huta"Maria Ludwika".
• 1845 Tomasz Nowacki zakłada w Mikołowie drukarnię.
• 1848 w Mikołowie miała miejsce epidemia tyfusu,zmarło wówczas 20% ogółu ludności.
• 1856 powstaje dworzec kolejowy w Mikołowie.
• 1861 25 września konsekracja nowego kościoła pw.św.Wojciecha.
• 1872 zburzenie starego ratusza i wybudowanie nowego ratusza w Mikołowie.
• 1874 Karol Miarka rozpoczyna działalność wydawniczą w Mikołowie.
• 1908 ukończenie budowy wodociągów miejskich,na które wydano ok.250 tys.marek.
• 1919 17 sierpnia walki w mieście podczas I powstania śląskiego.
• 1921 plebiscyt na Górnym Śląsku w Mikołowie większość głosów pada za Niemcami(3059 do 2434).
• 1922 29 czerwca Mikołów wraz z częścią Górnego Śląska przyłączony do Polski.
• 1939 3 września wkroczenie wojsk niemieckich do miasta Mikołów.
• 1945 28 stycznia wkroczenie Armii Radzieckiej.
• 1954 Mikołów zostaje włączony do powiatu tyskiego.
• 1975 do Mikołowa przyłączono Śmiłowice,Mokre oraz Paniowy.
• 1994 30 grudnia przyłączenie Bujakowa.
• 1998 powstaje powiat mikołowski obejmujący Mikołów,Łaziska Górne,Orzesze,Wyry oraz Ornontowice.
• 1998 ogłoszenie św.Wojciecha patronem Mikołowa.
• 2002 przebudowa rynku w Mikołowie.
• 2008 Kościół św.Wojciecha staje się Bazyliką Mniejszą w Mikołowie
• 2009 -poświęcenie kościoła pw.św.Antoniego Padewskiego w Mikołowie Recie-Goju

Informacje pochodzące ze"Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich",Warszawa 1885.

Mikułów al.Mikołów,niem.Nicolai,miasto okręgowe w pow.pszczyńskim na Śląsku górnym,leży na wzniesieniu 1116 st.par.,na połowie drogi pomiędzy Oświęcimiem(w Galicii)a Gliwicami,o 14 kil.od Katowic.Posiada dwa kościoły katolickie,kościół ewangelicki,synagogę,szkołę katolicką 5-klasową(529 uczniów),ewang.1-klas.(60 ucz.) i żydowską prywatną(104 ucz.)Co do władz M.posiada:urząd miejski,urząd policyjny okręgowy,urząd pocztowy,dwóch sędziów okręgowych.Z zakładów przemysłowych istnieją tu:huty żelazne(Nicolai Hutte,Walther H.,Maria Louisen H.,Frohlische Loffelschmiede),wielki młyn amerykański.Kolej żelazna łącząca Racibor z Katowicami przerzyna grunta należące do miasta,na których mieści się stacja.Ludność miasta z 2752 mk.w 1834 r.,wzrosła do 3059 w 1840 r.,doszła do 4479 w 1861 r.Mówi ona zepsutą polszczyzną.Wychodzą tu dwa pisma periodyczne polskie dla ludu nakładem Miarki:"Katolik" i "Monika".Początkiem miasta miało być obozowisko urządzone tu przez mołdawskich handlarzy bydła.Oni to wznieśli drewniany kościółek św.Mikołaja(Nikołajek zwany)w miejscu,gdzie dziś stoi murowana kaplica na płn.od miasta przy drodze do st.dr.żel.Pożar ratusza w 1794 r.zniszczył archiwum miejskie,stąd przeszłość M.mało jest znaną.W Kod.dypl.Muczk. i Rzyszcz.wspomniany jest M.w dok.z 1228 r.Dochował się też dokument,w którym Mieczysław(Mieszko),ks.Opolski,jako władca Pszczyny,potwierdza(w Rybniku 1287 r.)nadania poczynione przez Jana z Grabi kościołowi św.Wojciecha w M.W 1547 r.baron Hans Turzo,pan na Betlemfalva i na Pszczynie,nadał M.miejską organizację,samorząd,sądownictwo i łączne z tem przywileje uprawy wina,warzenia piwa,tworzenia cechów,targi i jarmarki.W tej epoce M.stał się ważnym targowiskiem dla handlu bydłem,solą i wódką.Najście Szwedów w 1630 r.zadało ciężką klęskę miastu.Spustoszyli oni prócz miasta i klasztor zakonnic pod miastem stojący.O przeszłych stosunkach miasta świadczy dotąd nazwa jednej z ulic(Krakowska) i tak zwana Skotnica,będąca zapewne miejscem dawnego targowiska na bydło.Do mieszczan należy obecnie 4662 mr.ziemi,w tem 4029 mr.roli,52 mr.ogr.,352 mr.łąk,137 mr.pastw. i 122 zagajników.Klimat tu dość ostry skutkiem wzniesionego położenia i silnych wiatrów od Karpat wiejących.Par.kat.mikołowska posiada od 1861 r.,prócz starego,nowy murowany kościół z dwoma wieżami i liczy 13926 parafian(1869 r.)Do parafii należą miejscowości:Gostyń,Wyrów,Łaziska(górne,dolne i średnie),Śmiłowica,Kamionka,Wilkowy,Panewnik,Piotrowice,Podlesie,Zarzycze,Lgota,Althammer.W obrębie parafii mieszka 745 ew. i 540 żydów.Dekanat mikołowski dyec.wrocławskiej miał 1869 r.45158 kat.,1435 ew.,530 izr. i 8 parafii:Berun,Boischow,Chełm W.,Lendzin,Mokra,M.,Tychy,Woszczyce.

Żydzi w Mikołowie

Pierwsza żydowska rodzina zamieszkała w mieście w 1640,po wydaniu,kilkanaście lat wcześniej,edyktu cesarskiego,łagodzącego politykę Habsburgów wobec Żydów.Spis ludności żydowskiej z 1691 r.wspomina o mieszkających w Mikołowie Żydach.Przez wiele lat byli oni jednak stosunkowo nieliczni w 1758 r.miało tutaj żyć zaledwie 6 osób tego wyznania.W latach 70.XVIII wieku władze pruskie nakazały początkowo przesiedlić wszystkich Żydów na prawą stronę Odry i to tylko na tereny wiejskie,następnie zmieniono zdanie i przyszło polecenie osiedlenia ich w miastach w 1780 r.Mikołów został jednym z pięciu miast przesiedleńczych.W 1787 roku i to zarządzenie odwołano w obawie o skutki gospodarcze,ale liczba żydowskich mieszkańców w ówczesnym Nikolei wzrosła do 84 osób.W 1816 r.Mikołów wybudował synagogę,a w 1854 powstała gmina żydowska,jednak była ona na tyle mała,że aż do 1931 r.funkcję rabinów pełnili kantorzy.W 1861 r.mieszkało w mieście 504 Żydów(ok.11% społeczeństwa),istniała też żydowska szkoła,do której uczęszczało ponad 100 uczniów.W 1872 r.miejscowa gmina żydowska weszła w skład Związku Górnośląskich Gmin Synagogalnych(Oberschlesische Synagogen-Gemeinden).Na przełomie wieków liczba Żydów spadła w wyniku emigracji do Stanów Zjednoczonych i Palestyny spis z 1900 r.wykazał 192 osoby(na 6638 ogółu mieszkańców)a w 1910 r.175 osób.W Mikołowie działał Izraelicki Związek Pielęgnowania Chorych i Izraelicki Związek Pogrzebowy"Chewra Kadisza".W czasie plebiscytu większość Żydów głosowała za pozostawieniem miasta w Niemczech mimo ogólnego zwycięstwa tej opcji w Mikołowie miasto włączono w granice Polski.Poskutkowało to emigracją wielu Żydów na Zachód.Z drugiej strony nastąpił napływ żydowskich obywateli z głębi Polski głównie z Zagłębia Dąbrowskiego.Ich przyjazd spotykał się jednak z niechęcią zarówno władz miejskich jak i zamieszkałych już w mieście członków gminy żydowskiej przyczyną były obawy gospodarcze,negatywny wizerunek Kongresówki w oczach mieszkańców Śląska oraz obawy o wzrost tendencji propolskich.W 1931 r.wybrano pierwszego rabina został nim Ajzyk Chameides,który jednak dojeżdżał do Mikołowa z Katowic.Liczba Żydów mikołowskich wzrosła z 74(1928 r.)do 243 osób.Po 1933 r.ruszyła następna fala żydowskich emigrantów tym razem przyjeżdżali oni z rządzonych przez nazistów Niemiec na polski Górny Śląsk.Liczba uchodźców była na tyle duża,że Zwierzchność Gmin Izraelickich w Katowicach przeprowadziła zbiórkę pieniężną,aby ich wspomóc.W 1938 r.po anszlusie Austrii wielu Żydów kolejny raz opuszczała Śląsk obawiając się rychłego wybuchu wojny polsko-niemieckiej emigrowali na Zachód.Po zajęciu tych terenów przez III Rzeszę mikołowskich żydów wywieziono do getta w Sosnowcu,skąd większość 12 maja 1942 r.trafiła do obozu w Auschwitz-Birkenau.Po II wojnie światowej społeczność żydowska już się w Mikołowie nie odrodziła stary cmentarz żydowski został zabudowany,synagogę wysadzono w powietrze w 1972 r.Jedyną pamiątką jest nowy cmentarz żydowski.

Zabytki

• układ urbanistyczny z rynkiem i nieregularną siatką ulic
• Kościół parafialny pw.św.Mikołaja z 1720 r.Został przeniesiony z Przyszowic do Borowej Wsi w latach 1937-1939.Ołtarz pochodzi z roku 1600.
• Kościół parafialny pw.św.ap.Piotra i Pawła w Paniowach.
• Kościół parafialny pw.Matki Bożej Śnieżnej(nazwany tak dopiero po wybudowaniu kościoła parafialnego pw.św.Wojciecha,który przejął jego wcześniejszą nazwę)zbudowany w latach 1270-1280,później przebudowany.
• Kościół parafialny pw.św.Wojciecha(Bazylika mniejsza)zbudowany w stylu neoromańskim w latach 1843-1861.
• Kościół parafialny św.Mikołaja w Bujakowie
• Kościół parafialny św.Wawrzyńca w Mokrem
• Kościół ewangelicki pw.św.Jana z lat 1860-1861.
• Nowy cmentarz żydowski w Mikołowie z najstarszą macewą z połowy XVIII w.przy ul.Konstytucji 3 Maja(istniał też stary cmentarz żydowski w Mikołowie,lecz został zniszczony podczas II wojny światowej)
• Zabytkowe kamienice w śródmieściu.
• Budynek przy ul.Krakowskiej 33,którego historia może sięgać czasów średniowiecza(mury piwnic),a obecnie stanowi przykład architektury historyzująco-modernistycznej.
• park Planty,którego początki sięgają XVIII wieku

Edukacja

W mieście znajduje się:

• 12 przedszkoli oraz 2 oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych
• 11 szkół podstawowych,w tym 2 tzw.specjalne
• 6 gimnazjów,w tym 2 tzw.specjalne
• 7 szkół średnich

Demografia

	30 czerwca 2004						31 grudnia 2010
Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni		Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	38264	100	19722	51,5	18542	48,5	39196	100	18982	48,43	20214	51,57
gęstość zaludnienia(mieszk./km²)	485		250		235		495		240		255

Według danych z 2005 gmina miejska Mikołów miała 38057 mieszkańców,z czego 28396 osób zamieszkuje w centralnych dzielnicach miasta,natomiast 9661 pozostałe pięć sołectw wchodzących w skład Mikołowa:Borowa Wieś,Bujaków,Mokre,Paniowy i Śmiłowice.

Gospodarka

Przez większą część swojej historii Mikołów był miastem handlowym,a w XX wieku miastem przemysłowym.W ubiegłym wieku w Mikołowie powstało wiele dużych zakładów przemysłowych,m.in.MiFaMa(Mikołowska Fabryka Maszyn),FPM(Fabryka Palenisk Mechanicznych),Wiromet.W Mikołowie mieści się jedyna w Polsce i jedna z dwóch w Europie Kopalnia Doświadczalna"Barbara".W Mikołowie znajduje się wzgórze Gronie,od którego pochodzi nazwa piwa Tyskie Gronie(na wzgórzu tym znajduje się ujęcie wody dla browaru).

Wspólnoty religijne

Na terenie Mikołowa działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i wspólnoty religijne:

• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP,Parafia w Mikołowie
• Kościół rzymskokatolicki
• Kościół Wolnych Chrześcijan
• Świadkowie Jehowy
  

Kultura

• Instytut Mikołowski
• Mikołowskie Dni Muzyki odbywający się w maju festiwal muzyki poważnej
• Impresje Mikołowskie plenery malarskie
• Dni Mikołowa święto miasta

Sport

• AQUA-PLANT kryta pływalnia z dwoma basenami,jacuzzi oraz dwiema saunami.

Kluby sportowe

• AKS Mikołów klub piłkarski grający obecnie w IV lidze
• AKS Mikołów klub szachowy
• Orzeł Mokre klub piłkarski grający obecnie w klasie"A"trener Rafał Oprządek
• LKS 45 Bujaków klub piłkarski grający obecnie w klasie"B"
• LKS Strażak Mikołów klub grający obecnie w klasie"A",speedrowerowcy walczą o medale Drużynowych Mistrzostw Okręgu Południowego PFKS
• Kamionka Mikołów klub grający obecnie w klasie"B"
• Orkan KS Kamionka klub skata grający obecnie w II lidze
• Mario Mikołów Klub bilardowy grający w 1 lidze bilardowej
• UKS Satori klub karate,reprezentujący powiat mikołowski na arenie krajowej i międzynarodowej wg zasad Karate WKF i WUKF

Turystyka

Szlaki turystyczne Szlak Obrońców Polskiej Granicy

• Trasa:Zabrze Mikołów Tychy

Szlak Krawędziowy GOP

• Trasa:Gliwice Mikołów Chełm Śląski

Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej

• Trasa:Katowice Mikołów Chudów

Szlak Okrężny Wokół Gliwic

• Trasa:Rudy Mikołów Stodoły

Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego

• Trasa:Łubianki Mikołów Rybnik

Szlak architektury drewnianej

• Trasa:Bielsko-Biała Mikołów Żywiec

Media

Czasopisma miejskie:

• Gazeta mikołowska
• Aktualności

Telewizja internetowa:

• Mikołów TV

Miasta partnerskie

Lista miast partnerskich Mikołowa:

• Beuningen
• Sainte-Geneviève-des-Bois
• Klimkovice
• Ilava