| Nazwa |
Historia
Historia miasta do rozbiorów PolskiNa Piwonicach istniał zespół osad i cmentarzysk świadczących o nieprzerwanym osadnictwie począwszy od neolitu przez epokę brązu,wczesną epokę żelaza,okres przedrzymski i okres wpływów rzymskich,aż po wczesne średniowiecze.Liczne odkrycia rzymskich importów(skarb z Zagórzyna i in.)wskazują na to,że okolice Kalisza były ośrodkiem na trasie szlaku bursztynowego.Powyższe fakty oraz podobieństwo średniowiecznej nazwy Kalisza do antycznej Kalisii,wzmiankowanej w 158 roku n.e.przez Klaudiusza Ptolemeusza,są powodem utożsamiania ich ze sobą co do lokalizacji przez historyków,począwszy od Jana Długosza,który nazwał Kalisz najstarszym miastem Polski(Calisia Poloniae civitatum vetustissima).Kalisz jest jednym z najstarszych miast Polski.Twierdzenie,że Kalisz jest najstarszym miastem Polski lub miastem polskim o najstarszej metryce pisanej ma charakter propagandowy,ponieważ Kalisz stał się miastem dopiero w połowie XIII w.po otrzymaniu praw miejskich.Na Zawodziu,w miejscu późniejszego grodu,istniała od VI wieku osada otwarta;podobna osada istniała od VII wieku na Ogrodach.Pierwszy gród na Zawodziu wzniesiono w latach około 850–860.W tym samym czasie na północ od grodu powstała osada otwarta na Starym Mieście.Osada kasztelańska z grodem od IX w.W okresie panowania Mieszka I i Bolesława I Chrobrego(około 950–1025)gród centralny na Zawodziu został otoczony 24(znanymi)grodami położonymi w promieniu około 30 km od Zawodzia.Od X w.Kalisz był jedną z głównych siedzib królestwa(łac.sedes regni principalis),do XII w.był stolicą jednej z siedmiu prowincji utworzonych przez Bolesława I Chrobrego.W 1138 na mocy ustawy sukcesyjnej Bolesława III Krzywoustego ziemia kaliska została włączona do dzielnicy senioralnej.W 1193 w kolegiacie św.Pawła Apostoła został pochowany książę kaliski Mieszko Młodszy,w 1195 książę kujawski Bolesław Mieszkowic,w 1202 książę zwierzchni Polski Mieszko III Stary.W 1233 roku Henryk Brodaty spalił gród na Zawodziu i następnie założył nowy wraz z osadą przy ufundowanym wtedy być może kościele św.Mikołaja.Miasto osiągnęło wysoką pozycję w 2.połowie XIII w.kiedy stało się główną rezydencją Bolesława Pobożnego i stolicą wschodniej Wielkopolski.W tym czasie władca dokonał też lokacji w Kaliszu miasta na nowym miejscu,nieopodal nowego grodu ustanowionego przez Henryka I Brodatego(na północ od zniszczonego,pierwotnego grodu).Nie jest jednak znana data tego wydarzenia.Rzekomy przywilej z 1264,nadający Kaliszowi prawo pobierania cła solnego,jest falsyfikatem z przełomu XIII i XIV w.Najstarsza autentyczna wzmianka o Kaliszu jako mieście pochodzi z 1268,choć wskutek pomyłki korektorskiej w"Kodeksie Dyplomatycznym Wielkopolski"została rozpowszechniona pod błędną datą 1260.Niektóre źródła sugerują istnienie w Kaliszu klasztoru franciszkanów już w 1257,jednak fakt ten nie przesądza jeszcze o ówczesnym miejskim statusie osady.Należy zatem przyjąć,że Kalisz otrzymał prawo miejskie przed 1268.Przed 1279 w północnej części Nowego Miasta,nad kanałem Prosny,Bolesław Pobożny wzniósł zamek książęcy,późniejszy Zamek Królewski w Kaliszu(rozebrany w latach 1803–1804).W czasie rozbicia dzielnicowego(XIII w.)stolica osobnego księstwa.W czasach nowożytnych siedziba wojewody,ośrodek sukiennictwa i stolarstwa,w XIX wieku ośrodek kalisko-mazowieckiego okręgu przemysłowego.Ośrodek naukowy i religijny,po opuszczeniu habsburskich Czech w pobliżu osiedliły się wspólnoty braci czeskich.W 1613 z wieży kościoła św.Wojciecha i św.Stanisława Biskupa prowadzono pierwsze w Polsce obserwacje astronomiczne przy użyciu sprowadzonej do Kalisza lunety.Wówczas także został wymyślony w Kaliszu,stosowany do dziś w większości lunet i teleskopów zwierciadlanych montaż paralaktyczny,ułatwiający śledzenie poruszających się po niebie obiektów.Od 1801 nieprzerwanie działa teatr założony przez Wojciecha Bogusławskiego.W początkach XIX w.siedziba stronnictwa politycznego Kaliszan dążącego do reform gospodarczych.Gmina żydowska w Kaliszu należała do najznaczniejszych w Koronie Królestwa Polskiego,a rabini Kalisza przewodniczyli obradom Sejmu Czterech Ziem(1581–1764).
Rozwój miasta w XIX w. i do I wojny światowej
W 1793 r.miasto po II rozbiorze Polski zostało stolicą departamentu kaliskiego Prus Południowych,w 1807 r.departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego.W 1805 r.zaczął ukazywać się tygodnik„Kronika Miasta Kalisz”.W 1798 został założony Park Miejski.W 1813 w Tyńcu stoczono bitwę pod Kaliszem,w której oddziały saskie VII Korpusu Wielkiej Armii gen.Reyniera zostały rozbite przez rosyjski korpus gen.von Wintzingeroda;Kalisz został zajęty.Imperium Rosyjskie i Królestwo Prus zawarły tutaj traktat kaliski,dzięki któremu Prusy przystąpiły do koalicji przeciw Napoleonowi.W 1815 powstało Królestwo Polskie i w 1816 ponownie utworzono województwo kaliskie,które w 1837 zostało przemianowane na gubernię kaliską.W 1818 erygowano diecezję kujawsko-kaliską ze stolicą w Kaliszu i założono Kaliskie Towarzystwo Muzyczne,najstarsze towarzystwo muzyczne w Polsce.W tym samym roku książę namiestnik Józef Zajączek wydał postanowienie o funduszu pożyczkowym dla Kalisza,rozpoczynając wielką przebudowę miasta:uregulowano wówczas Warszawskie Przedmieście,wytyczono m.in.plac św.Józefa,ulicę Warszawską,ulicę Łódzką,uregulowano Wrocławskie Przedmieście,aleję Józefiny i ulicę Wrocławską,w 1821 r.wzniesiono pałac Trybunalski,w 1824 r.pałac Komisji Województwa Kaliskiego,w 1826 r.most Kamienny,w 1833 pałac Weissów.W latach 1842–1843 według projektu Teodora Urbańskiego uregulowano Kaliski Węzeł Wodny.W 1864 powstała Kaliska Straż Ogniowa,pierwsza ochotnicza straż ogniowa w Królestwie Polskim.W 1866 na Kanale Bernardyńskim wybudowano most Żelazny,pierwszy polski most o konstrukcji stalowej.W 1870 zaczął ukazywać się dziennik„Kaliszanin”.W 1878 powstała Fabryka Fortepianów i Pianin Arnold Fibiger,w 1887 Fabryka Fortepianów i Pianin Teodor Betting,w 1892 Fabryka Pierników i Biszkoptów Kazimierza Mystkowskiego.W 1890 ukończono budowę nowego ratusza,w 1900 ukończono budowę nowego gmachu Teatru Miejskiego,a w 1902 budowę gmachu Kaliskiego Towarzystwa Muzycznego z salą koncertową.Kalisz był miastem wielonarodowościowym.W 1860 r.liczył 12835 mieszkańców,w tym 47% Polaków,34% Żydów i 19% Niemców.W latach 1900–1902 wybudowano Kolej Warszawsko-Kaliską,w latach 1914–1917 powstała Kaliska Kolej Dojazdowa.W 1906 r.założono Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej.Na samym początku I wojny światowej,dnia 2 sierpnia 1914 do Kalisza wkroczyły wojska niemieckie.W dniach 7-22 sierpnia 1914 z niewyjaśnionych przyczyn ostrzelały one,zbombardowały i później podpaliły bezbronne miasto.Jak się powszechnie uważa,prawie całkowitego zniszczenia Kalisza dokonały oddziały pod dowództwem majora Hermanna Preuskera;istnieją jednakże źródła wskazujące jako sprawcę pułkownika Hoffmana z Landwehr-Infanterie-Regiment Nr 7.Spaleniu uległ m.in.gmach ratusza i teatru.W gruzach legło 95 proc.zabudowy staromiejskiej,co spowodowało eksodus ludności i spadek liczby mieszkańców z 70 do 5 tysięcy.Na Wzgórzu Wiatracznym dokonano mordu na 80 cywilach(decymacja 800 zatrzymanych mężczyzn).Niemiecka komisja oceniła straty poniesione przez miasto na 25 mln rubli w złocie.Tragedię Kalisza Dąbrowska opisała wiernie w Nocach i dniach.
Kalisz w niepodległej Polsce
Historycy
oceniają,że Kalisz był najbardziej zniszczonym miastem w Europie w
czasie I wojny światowej.Po odzyskaniu niepodległości odbudowano
miasto,zachowując średniowieczny plan zabudowy.W dwudziestoleciu międzywojennym w garnizonie Kalisz stacjonowały jednostki 25 Dywizji Piechoty pod dowództwem gen.Franciszka Altera,m.in.25 Pułk Artylerii Lekkiej,29 Pułk Strzelców Kaniowskich;sztab dywizji stacjonował w Kaliszu.W 1934 zmieniono granice miasta,włączając m.in.Majków,Chmielnik,Tyniec,Rajsków,Rypinek wraz ze Starym Miastem,Zagorzynek,Nosków i Korczak(łącznie 2413 ha);w konsekwencji dworzec Kolei Warszawsko-Kaliskiej znalazł się w granicach miasta,dworzec czołowy Kaliskiej Kolei Dojazdowej przy granicy miasta.W 1939 Kalisz liczył już 81052 mieszkańców i pod względem liczby ludności był 15.największym miastem w Polsce.W czasie II wojny światowej Kalisz znajdował się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej anektowanym przez III Rzeszę,w Kraju Warty;w 1939 utworzono rejencję kaliską z siedzibą w Kaliszu,której obszar objął południowo-wschodnią część województwa poznańskiego i województwo łódzkie;w 1940 siedzibę rejencji przeniesiono do Łodzi,w 1941 zmieniono nazwę rejencji kaliskiej na rejencję łódzką.W 1960 odbył się jubileuszowy Obchód XVIII Wieków Kalisza inaugurujący obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego;w tym samym roku założono Studium Nauczycielskie im.Marii Konopnickiej w Kaliszu.W 1961 odbyły się I Kaliskie Spotkania Teatralne,w 1962 reaktywowano Kaliskie Towarzystwo Muzyczne,w 1969 odbył się I Ogólnopolski Festiwal Awangardy Beatowej,pierwszy polski rockowy festiwal muzyczny.W 1974 powstała Filharmonia Kaliska,w 1987 założono Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.W 2010 w Kaliszu obył się VIII Kongres Miast Polskich.
Środowisko naturalne
Położenie geograficzne
Kalisz leży na Wysoczyźnie Kaliskiej,w głębokiej dolinie Prosny,w południowo-wschodniej części województwa wielkopolskiego;jest największym miastem na Nizinie Południowo wielkopolskiej.Na południowo-wschodnim krańcu miasta,przy drodze do Brzezin,znajduje się rezerwat przyrody Torfowisko Lis o powierzchni 4,71 ha.Okolice Kalisza to tereny rolnicze,brak tam większych kompleksów leśnych.We wschodniej części miasta znajduje się jedyny w jego granicach las Las Winiarski,a na południe od lasu Jezioro Pokrzywnickie.
Klimat
Pod względem klimatycznym Kalisz położony jest w strefie przejściowej między nizinami a pasem wyżyn.Średnia roczna temperatura powietrza wynosi +7,8°C.Czas zalegania pokrywy śnieżnej wynosi 40–60 dni,okres wegetacyjny trwa 200–220 dni.Suma rocznych opadów wynosi 517 mm.Względna wilgotność powietrza wynosi 81%,a zachmurzenie 65%.| Średnia temperatura i opady dla Kalisza | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | |
| Średnie najwyższe temperatury[°C] | 0 | +2 | +7 | +12 | +18 | +20 | +22 | +23 | +17 | +12 | +5 | +2 | |
| Średnie najniższe temperatury[°C] | -2 | -2 | 0 | +3 | +8 | +11 | +13 | +13 | +10 | +5 | +1 | -1 | |
Wody
- Prosna
- kanały:
- północny Bernardyński
- południowy Rypinkowski
- dopływy w granicach miasta prawe:
- Pokrzywnica
- Swędrnia
- dopływy w granicach miasta lewe:
- Piwonia
- Krępica
- kanały:
- stawy:
- Piwonicki(Piwonice)
- Trójka(Rypinek)
- U Grona(Zagorzynek)
- Zośka(Rypinek)
- zbiorniki retencyjne:Jezioro Pokrzywnickie(5 km na południowy wschód od Śródmieścia,na granicy miasta z gminą Opatówek),zbiornik Murowaniec(14 km na północny wschód,w gminie Koźminek),Jezioro Gołuchowskie(15 km na północny zachód,w gminie Gołuchów)
Powierzchnia i ludność
W 1906 r.w granice Kalisza włączono Dobrzec Mały,Czaszki,Rypinek,Tyniec i Ogrody.W 1934 r.zwiększono powierzchnię miasta do 24,13 km² za sprawą włączenia
do Kalisza części gruntów wsi Żydów oraz reszty terenów wsi Tyniec.W
1963 przyłączono:Majków,Piwonice i Dobrzec Wielki.W 1976 powierzchnia Kalisza wynosiła 53 km²(przyłączono Winiary,Nosków,Szczypiorno i Rajsków).Ostatnie powiększenie miasta odbyło się w 2000 w granice miasta włączono Sulisławice,Sulisławice-Kolonię i sołectwo Dobrzec.- Zmiany powierzchni Kalisza
| Zmiany powierzchni | ||
|---|---|---|
| Rok | Powierzchnia[km²] | Zm. % |
| 1906 | 6,05 | – |
| 1934 | 24,13 | 298,8% |
| 1963 | 30,1 | 24,7% |
| 1976 | 53 | 76,1% |
| 1995 | 55,01 | 3,8% |
| 1996 | 55,27 | 0,5% |
| 2000 | 69,77 | 26,2% |
| 2006 | 69,42 | –0,5% |
Największą populację Kalisz odnotował w 2000 r.według danych GUS 110104 mieszkańców.W 2004 aglomerację Kalisza(ang.Larger Urban Zone,LUZ)zamieszkiwało 409307 osób.
Podział administracyjny
Kalisz jest jednolitą gminą miejską,miastem na prawach powiatu.Jednostkami pomocniczymi gminy są 23 osiedla i 3 sołectwa.Siedzibą rady miasta,prezydenta miasta i urzędu miejskiego jest Ratusz.Miasto jest jednocześnie siedzibą powiatu kaliskiego;starostwo powiatowe mieści się w dawnym pałacu Komisji Województwa Kaliskiego.Nazwy dzielnic miasta pochodzą od nazw dawnych wsi,kolonii,folwarków i in.jednostek osadniczych,stopniowo przyłączanych do miasta od 1853.Wyjątek stanowi Kaliniec(do 1962 Dzielnica Górnośląska),którego nazwa pochodzi od nazwy Kalisza w Nocach i dniach Marii Dąbrowskiej.Dawne Nowe Miasto,Warszawskie Przedmieście i Wrocławskie Przedmieście stanowią współcześnie integralne części Śródmieścia.TERYT wyróżnia 29 części Kalisza:Chmielnik,Dobrzec,Dobrzec Wielki,Huby,Korczak,Lis,Majków,Majków-Kolonia,Majków-Osiedle,Nosków,Ogrody,Okręglica,Piekart,Piskorzewie,Piwonice,Piwonice-Kolonia,Piwonice-Wschód,Piwonice-Zachód,Rajsków,Rajsków-Kolonia,Rypinek,Stare Miasto,Sulisławice,Sulisławice-Kolonia,Szczypiorno,Tyniec,Winiary,Zagórzynek,Zawodzie.
Osiedla lewobrzeżne
|
Osiedla prawobrzeżne
|
Sołectwa
|
Przynależność polityczno-administracyjna Kalisza
| Okres | Państwo | Zwierzchność | Jednostka administracyjna | Status miasta | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1314–1569 |  |
Królestwo Polskie | województwo kaliskie | Królewskie Miasto Kalisz | |
| 1569–1791 | |
Rzeczpospolita Obojga Narodów | województwo kaliskie | Królewskie Miasto Kalisz | |
| 1791–1793 | |
Rzeczpospolita Polska | województwo kaliskie | Królewskie Miasto Kalisz | |
| 1793–1795 |  |
Królestwo Prus | Prusy Południowe,departament poznański | Miasto Kalisz | |
| 1795–1807 | |
Królestwo Prus | Prusy Południowe,departament kaliski | Miasto Kalisz | |
| 1807–1815 | |
Księstwo Warszawskie | Cesarstwo Francuskie | departament kaliski | Miasto Municypalne Kalisz¹ |
| 1815–1816 |  |
Królestwo Polskie | Imperium Rosyjskie | departament kaliski | Miasto Municypalne Kalisz |
| 1816–1837 | |
Królestwo Polskie | Imperium Rosyjskie | województwo kaliskie | Miasto Kalisz |
| 1837–1844 | |
Królestwo Polskie | Imperium Rosyjskie | gubernia kaliska | Miasto Kalisz |
| 1845–1866 | |
Królestwo Polskie | Imperium Rosyjskie | gubernia warszawska,powiat kaliski | Miasto Kalisz |
| 1867–1916 | |
Królestwo Polskie | Imperium Rosyjskie | gubernia kaliska² | Miasto Kalisz |
| 1916–1918 | |
Królestwo Polskie | Rzesza Niemiecka,Austro-Węgry | gubernia kaliska | Miasto Kalisz |
| 1918–1919 | |
Rzeczpospolita Polska | okręg kaliski | Miasto Kalisz | |
| 1919–1938 | |
Rzeczpospolita Polska | województwo łódzkie,powiat kaliski | Miasto Kalisz | |
| 1938–1939 | |
Rzeczpospolita Polska | województwo poznańskie,powiat kaliski | Miasto Kalisz | |
| 1939–1941 | |
Rzeczpospolita Polska(okupacja niemiecka) | okręg Kraj Warty,rejencja kaliska | Miasto Kalisz(miasto wydzielone) | |
| 1941–1945 | |
Rzeczpospolita Polska(okupacja niemiecka) | okręg Kraj Warty,rejencja łódzka | Miasto Kalisz(miasto wydzielone) | |
| 1945–1952 | |
Rzeczpospolita Polska | województwo poznańskie | Kalisz(powiat miejski) | |
| 1952–1975 | |
Polska Rzeczpospolita Ludowa | województwo poznańskie | Kalisz(powiat miejski) | |
| 1975–1989 | |
Polska Rzeczpospolita Ludowa | województwo kaliskie | Kalisz(gmina miejska) | |
| 1989–1998 | |
Rzeczpospolita Polska | województwo kaliskie | Kalisz(gmina miejska) | |
| 1999 r. | |
Rzeczpospolita Polska | województwo wielkopolskie | Kalisz(powiat grodzki) | |
| ¹Status miasta municypalnego nadano Kaliszowi,Poznaniowi,Toruniowi i Warszawie w 1808 r. |
| ²Od 1915 r.gubernia kaliska znajdowała się w niemieckim obszarze okupacyjnym(Generalne Gubernatorstwo Warszawskie). |
Gospodarka
Kalisz jest głównym ośrodkiem Kalisko-Ostrowskiego Okręgu Przemysłowego,ośrodkiem przemysłu lotniczego,w tym produkcji maszyn i silników lotniczych(Pratt&Whitney,WSK PZL-Kalisz).Duże tradycje,jeszcze z czasów kalisko-mazowieckiego okręgu przemysłowego ma przemysł włókienniczy(Runotex,Polo) i odzieżowy(Big Star)oraz produkcja koronek i firan(Wistil,Haft).Mocno rozwinięty jest przemysł spożywczy:Winiary(koncentraty spożywcze),Kaliszanka,Hellena,produkcja lodów(Augusto,dzisiejsze Kilargo).W mieście działa podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.Na koniec stycznia 2013 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Kaliszu obejmowała ok.4,4 tys.mieszkańców,co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 9,1% do aktywnych zawodowo.W Kaliszu istnieje rozwinięta sieć supermarketów,hipermarketów ogólnych(Tesco,Carrefour,Kaufland),budowlanych(Castorama,Leroy Merlin),dekoracyjno-meblowych(Agata Meble,Jysk) i typu cash and carry(Makro).Ponadto znajdują się trzy galerie handlowe(Kalisz,Kalisz 2,Tęcza)oraz jedna w budowie(Amber).Architektura
W czasach Królestwa Polskiego w Kaliszu działali m.in.Sylwester Szpilowski i Franciszek Reinstein,według projektów których wzniesiono szereg monumentalnych budowli o surowych formach klasycystycznych.
Transport
Koleje
1 stycznia 1903 uruchomiono 2-torowy odcinek Kolei Warszawsko-Kaliskiej o długości 111,5 km łączący Łódź Kaliską z Kaliszem.W latach 1965–1975 dokonano elektryfikacji tego odcinka.Obecnie stanowi on część linii kolejowej nr 14 Łódź Kaliska–Forst.Obecnie istnieją 3 czynne stacje i przystanki kolejowe:Kalisz,Kalisz Szczypiorno,Kalisz Winiary.W Kaliszu rozpoczynał się odcinek Kaliskiej Kolei Dojazdowej Kalisz Wąskotorowy–Turek(prześwit:750 mm,linia:1-torowa,zbudowana:1914-1917,długość:56,7 km).W lipcu 1991 został zamknięty dla ruchu pasażerskiego,a ruch towarowy odbywa się jedynie na 45,3 km odcinku Żelazków-Turek(ruch wznowiono w czerwcu 2002 r.)Dawniej ruch towarowy odbywał się na 2,5 km linii Kalisz Winiary–Winiary Fabryka przechodzącej przez Las Winiarski do fabryki Winiary-Nestlé.Obecnie linia ta jest nieprzejezdna.11 grudnia 2005 uruchomiono połączenie szynobusowe na trasie Kalisz–Leszno.Istnieją plany budowy linii szybkiej kolei łączącej Warszawę z Wrocławiem i Poznaniem,która miałaby przebiegać w pobliżu Kalisza(linia Y).Pierwszy etap budowy miał rozpocząć się w 2007 i połączyć stolicę
Wrocław z Kaliszem.Kolejny etap szybkiej kolei miał połączyć Kalisz z Łodzią.Na zachód od miasta znalazłoby się także rozwidlenie linii w kierunku
Poznania i Wrocławia.Według jednego z wariantów planu nowej linii dworzec szybkiej kolei znalazłby się w północnej części miasta i nosiła nazwę Kalisz Północ.W ten sposób podróż z tej stacji do Wrocławia trwałaby ok.50 minut,a do Warszawy ok.90 minut.Po 2011 roku plan budowy linii kolejowych dużych prędkości odłożono na bliżej nie określoną przyszłość.W Kaliszu ma siedzibę Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych(zał.2001),które jest zarządcą kilku kolei dojazdowych w Polsce.
Drogi
W Kaliszu krzyżują się drogi krajowe:- 12 Łęknica Głogów Leszno Kalisz Piotrków Trybunalski Radom Lublin Dorohusk
- 25 Bobolice Bydgoszcz Konin Kalisz Ostrów Wielkopolski Oleśnica
- 442 Września Kalisz
- 450 Kalisz Wieruszów Opatów
- 470 Kościelec Turek Kalisz
Obwodnice
Pierwszy odcinek miejskiej obwodnicy Kalisza(Trasy Stanczukowskiego)powstał w latach 1992-1995.Kolejne odcinki powstały w latach 1998-2000
i 2004,kiedy to nadano jej nazwę Zachodnia Obwodnica.16 września 2005
r.otwarto I odcinek śródmiejskiej obwodnicy Kalisza Szlaku Bursztynowego.W planach jest realizacja kolejnego etapu Trasy Stanczukowskiego,jak i wybudowanie nowej zachodniej obwodnicy Kalisza.- 2004 r.połączenie ulicy Majkowskiej i Godebskiego poprzez wybudowanie III odcinka Trasy Stanczukowskiego i nadanie jej nazwy Zachodnia Obwodnica
- 16 września 2005 otwarcie pierwszego odcinka Szlaku Bursztynowego łączącego ulice Łódzką i Częstochowską,która ułatwia przejazd kierowcom np.z Czaszek do Winiar bez potrzeby przebijania się przez zatłoczone Śródmieście
- grudzień 2005 r.zakończenie budowy małej obwodnicy w dzielnicy Dobrzec(ulica Armii Krajowej)umożliwiającej łatwiejszy dojazd do nowej hali sportowo-widowiskowej Kalisz Arena
- 12 lutego 2007-14 września 2009 budowa obwodnicy Nowych Skalmierzyc od wiaduktu w Skalmierzycach do Dobrzeca z węzłem z aleją Wojska Polskiego.Dzięki temu całkowicie odciążone zostały Nowe Skalmierzyce i ul.Wrocławska w Kaliszu.Koszt inwestycji to 120 mln złotych
- grudzień 2009-13 listopada 2010 budowa drugiego odcinka Szlaku Bursztynowego od ulicy Częstochowskiej do Górnośląskiej.Budowa skrzyżowania z ulicą Górnośląską zaczęła się już w listopadzie 2007 r.a z ulicą Dworcową w czerwcu 2008 r.
- po 2012 r.budowa I odcinka drugiej zachodniej obwodnicy Kalisza od węzła obwodnicy Nowych Skalmierzyc z aleją Wojska Polskiego do ulicy Poznańskiej poprzez ul.Dobrzecką
- budowa IV odcinka Trasy Stanczukowskiego od ulicy Godebskiego poprzez ulicę Stawiszyńską,aleję Sikorskiego,ulice Warszawską i Braci Niemojowskich aż do skrzyżowania ulicy Łódzkiej ze Szlakiem Bursztynowym
Komunikacja miejska
Konieczność budowy tramwaju elektrycznego w Kaliszu pojawiła się w 1902 po wybudowaniu Kolei Warszawsko-Kaliskiej i gwałtownej rozbudowie miasta w kierunku dworca kolejowego.Rozpoczęte w 1912 r.prace projektowe zostały przerwane w 1914 r.w wyniku zburzenia i wyludnienia miasta w czasie I wojny światowej.W dwudziestoleciu międzywojennym linie autobusowe łączyły Śródmieście i dworzec kolejowy.Podobnie jak przed I wojną światową plan budowy tramwaju elektrycznego w mieście nie został zrealizowany.Po zakończeniu II wojny światowej
komunikację miejską uruchomiono ponownie 29 maja 1945.W 1957 r.Miejskie
Przedsiębiorstwo Komunikacyjne obsługiwało 11 linii autobusowych,w 1980 r.Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej obsługiwało 29 linii,w 1992 r.Miejski Zakład Komunikacyjny obsługiwał 32 linie,w tym dwie nocne(101,102).W 1994 Miejski Zakład Komunikacyjny przekształcono w Kaliskie Linie Autobusowe.Obecnie w mieście i na obszarze zespołu miejskiego Kaliskie Linie Autobusowe obsługują 25 linii,w tym linie podmiejskie do Gołuchowa,Nowych Skalmierzyc,Opatówka i Ostrowa Wielkopolskiego(linię przyspieszoną M obsługuje MZK Ostrów Wlkp.)a także dwie linie sezonowe.W marcu 2009 Pleszewskie Linie Autobusowe uruchomiły linię A łączącą Kalisz i Pleszew. Komunikacja lotnicza
Najbliższe porty lotnicze to(po ok.120 km od Kalisza):Łódź-Lublinek(międzynarodowy),Wrocław-Strachowice(międzynarodowy) i Poznań-Ławica(międzynarodowy).Kalisz miałby się także znajdować w obszarze oddziaływania przyszłego lotniska międzynarodowego Łódź-Łask.Spośród lotnisk regionalnych komunikację zapewnia,znajdujące się w Michałkowie pod Ostrowem Wielkopolskim,lotnisko sportowe Aeroklubu Ostrowskiego.Kalisz partycypuje w kosztach rozbudowy ostrowskiego lotniska w ramach Fundacji Rozwoju Lotniska Wielkopolska Południowa.
Edukacja
Przedszkola:- 28 publicznych państwowych przedszkoli
- Przedszkole Integracyjne Sióstr Felicjanek
- Publiczne Przedszkole Sióstr Nazaretanek
- 28 państwowych publicznych szkół podstawowych
- Szkoła Podstawowa Specjalna dla Dzieci Słabo Słyszących i Niesłyszących
- Szkoła Podstawowa Niepubliczna m.in.Szkoła Podstawowa Sióstr Nazaretanek
- 14 publicznych gimnazjów prowadzonych przez Miasto Kalisz(w tym najnowocześniejsze Gimnazjum w Wielkopolsce)
- Gimnazjum Specjalne dla Dzieci Słabo Słyszących i Niesłyszących
- Gimnazjum niepubliczne KSO Edukator
- Gimnazja niepubliczne m.in.Gimnazjum Sióstr Nazaretanek
- I Liceum Ogólnokształcące im.Adama Asnyka
- II Liceum Ogólnokształcące im.Tadeusza Kościuszki
- III Liceum Ogólnokształcące im.Mikołaja Kopernika
- IV Liceum Ogólnokształcące im.Ignacego Jana Paderewskiego(Widok)
- V Liceum Ogólnokształcące im.Króla Jana III Sobieskiego(Piskorzewie)
- VI Liceum Ogólnokształcące im.św.Jana Bosko(Tyniec)
- Liceum Ogólnokształcące Sióstr Nazaretanek
- Liceum Plastyczne
- Zespół Szkół Ekonomicznych
- Zespół Szkół Włókienniczych
- Zespół Szkół Techniczno-Elektronicznych
- Zespół Szkół Budowlanych
- Zespół Szkół Samochodowych
- Technikum Budowy Fortepianów
- Centrum Kształcenia Ustawicznego
- Centrum Kształcenia Praktycznego
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa przy Ośrodku Dokształcania Zawodowego
- Zespół Szkół Mechaniczno-Elektrycznych
- Zespół Szkół Techniczno-Elektronicznych
- Medyczne Studium Zawodowe im.Marii Skłodowskiej Curie
- Zespół Szkół Zawodowych nr 1
- Zespół Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich
- warsztaty gastronomiczne
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3
- Zespół Szkół(Tyniec)
- Zakład Doskonalenia Zawodowego
- Specjalny Ośrodek Wychowawczy im św.Alojzego Orione
- Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu
- Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu im.Adama Mickiewicza w Kaliszu
- Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi,Punkt Informacyjno-Rekrutacyjny w Kaliszu
- Wyższa Szkoła Finansów i Informatyki im.prof.Janusza Chechlińskiego w Łodzi,Wydział Ekonomii w Kaliszu
- Akademia Ekonomiczna w Poznaniu,Ośrodek Studiów Zamiejscowych w Kaliszu
- Politechnika Poznańska,filia w Kaliszu
- Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu(wyższa szkoła oficerska)
- Wyższe Seminarium Duchowne w Kaliszu
- Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury w Kaliszu
- Studium Doskonalenia Menadżerów Oświaty w Kaliszu
- Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Kaliszu
Kultura
Kalisz stanowi drugi po Poznaniu ośrodek kulturalny w województwie wielkopolskim.Znajdują się tutaj m.in.Filharmonia Kaliska,Teatr im.Wojciecha Bogusławskiego,Teatr Tańca Współczesnego,Centrum Kultury i Sztuki,Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej,Biuro Wystaw Artystycznych,wiele galerii,Rezerwat Archeologiczny Zawodzie oraz dwa kina(Centrum 3D,Cinema 3D).W mieście co roku odbywa się wiele festiwali i imprez kulturalnych m.in.Kaliskie Spotkania Teatralne,Międzynarodowy Festiwal Pianistów Jazzowych,Ogólnopolski Festiwal Zespołów Muzyki Dawnej„Schola Cantorum”,Międzynarodowy Festiwal„Chopin w barwach jesieni”,Festiwal Muzyczny im.Pawła Bergera,Multi Art Festiwal.W 1967 w Kaliszu nakręcono film fabularny Piękny był pogrzeb,ludzie płakali w reżyserii Zbigniewa Chmielewskiego.
Media
- Telewizja:
- UPC
- Amazing TV(dawniej TELETOP Kalisz)
- Multimedia Polska SA,Ogólnopolskie Biuro w Kaliszu
- Kalisz TV
- Prasa:
- Życie Kalisza
- Ziemia Kaliska(ukazuje się w piątki razem z dziennikiem Polska Głos Wielkopolski)
- 7 Dni Kalisza
- Nowe Fakty Kaliskie
- Kalisia Nowa
- Przegląd Kaliski
- Polska Głos Wielkopolski(oddział w Kaliszu)
- Gazeta Wyborcza(oddział w Poznaniu)
- Polska Agencja Prasowa(oddział w Kaliszu)
- Nasz Rynek(bezpłatna)
- Telewizja.Pismo powiatów kaliskiego i ostrowskiego(bezpłatna)
- Coffee News(bezpłatna)
- Express Kaliski(bezpłatna)
- Radio:
- Radio Centrum(106,4 MHz)
- Polskie Radio Radio Merkury O/Kalisz(91,1 MHz)
- Diecezjalne Radio Rodzina(103,1 MHz)
- Radio Eska Kalisz/Ostrów(101,1 MHz)
- Portale internetowe:
- Kalisz.naszemiasto.pl
- Calisia.pl
- Dziennik Wielkopolski
- Ecentrum.pl
- rc.fm
- kalisz.pl
Sport
Od nazwy kaliskiej dzielnicy Szczypiorno wzięła się druga nazwa piłki ręcznej szczypiorniak.W 2011 w hali Kalisz Arena rozegrano 18.mecz Gwiazd Polskiej Ligi Koszykówki.W Kaliszu miał siedzibę Polski Związek Snookera i Bilarda Angielskiego- Siatkówka:
- Winiary Kalisz SSK Calisia Kalisz(siatkówka kobiet zdobywczynie Pucharu Polski w sezonie 2006/07,Mistrzostwa Polski i Superpucharu w tym samym sezonie)
- Grześki Kadra Kalisz(siatkówka mężczyzn)(II liga)
- MKS Calisia Kalisz(siatkówka kobiet)
- MUKS Amber Kalisz(siatkówka kobiet kadetki,młodziczki)
- UKS Augustynki Kalisz(siatkówka kobiet kadetki,młodziczki)
- MUKS Tornado Kalisz(siatkówka mężczyzn młodziki)
- AZS PWSZ Kalisz(zespół akademicki)
- Piłka nożna:
- Calisia Kalisz
- Prosna Kalisz
- KKS Włókniarz 1925 Kalisz
- KUKS Kaliszanin
- Pierwsza Liga Halowa TPNP
- Druga Liga Halowa TPNP
- Koszykówka:AZS PWSZ OSRiR Kalisz(II liga)
- Piłka ręczna:
- MKS PWSZ"Szczypiorno"Kalisz(II liga)
- UKS Nike Kalisz
- Sporty walki:
- Arkadia Kalisz(Muay Thai drużynowy Mistrz Polski)
- Sensei Kalisz(judo)
- ZPM Poprawa(kick boxing)
- Prosna Kalisz(boks)
- Kyokushinkan Kalisz(karate)
- Lekkoatletyka:
- MKS Calisia Kalisz
- UKS 12 Kalisz
- Pływanie:
- Delfin Kalisz
- UKS 9 Kalisz
- Golf:Pierwszy Kaliski Klub Golfowy
- Kolarstwo:
- Kaliskie Towarzystwo Kolarskie(KTK)
- Uczniowski Klub Sportowy Majkowska Dwójka
- Wioślarstwo:Kaliskie Towarzystwo Wioślarskie(KTW)
- Kajakarstwo:Kaliskie Towarzystwo Wioślarskie(KTW)
- Canoe Polo(Kajak Polo):
- Kaliskie Towarzystwo Wioślarskie(KTW)
- Tenis:Kaliskie Towarzystwo Tenisowe(KTT)
- Alpamayo(wspinaczka górska)
- KSS Bursztyn Kalisz(strzelectwo sportowe)
- Yacht Klub Polski Kalisz
- KTSz-W Kalisz-Kaliskie Towarzystwo Szachowo-Warcabowe Kalisz
Obiekty sportowe
- Hala Sportowo-Widowiskowa”Kalisz Arena”(dawniej:”Winiary Arena”)na Dobrzecu(3200 miejsc siedzących)
- Hala Sportowo-Widowiskowa przy ul.Łódzkiej 29(1000 miejsc siedzących)
- Hala Sportowa przy ul.Łódzkiej 19(600 miejsc siedzących)
- Hala Lekkoatletyczna przy ul.Łódzkiej
- Stadion Miejski Wał Matejki
- Stadion OSRiR
- Stadion Calisia
- Stadion Prosna
- Tor kolarski
- Tor saneczkowy na Majkowie
- Przystań wioślarska
- Korty tenisowe w Parku Przyjaźni
- Korty tenisowe na Majkowie
- Korty tenisowe Kaliskiego Towarzystwa Tenisowego przy ul.Łódzkiej 19
- Kaliski Park Wodny Aquapark.
- Kryta pływalnia Delfin
- Kryta pływalnia przy ul.Łódzkiej
- Boiska do siatkówki plażowej
- Kryte lodowisko/rolkowisko
- Strzelnica pneumatyczna
- Strzelnica kulowa
- Cztery boiska piłkarskie z sztuczna murawą
- Street Ball
- Pole golfowe na Winiarach
- Ośrodek Wypoczynkowy Szałe(zalew kąpielisko strzeżone 170 ha)
Wspólnoty religijne
Kalisz jest siedzibą kurii diecezji kaliskiej(1992).Miasto obejmują dwa dekanaty:Kalisz I i Kalisz II.W latach 1818–1925 Kalisz był siedzibą diecezji kujawsko-kaliskiej;ingres pierwszego biskupa kaliskiego Andrzeja Wołłowicza do kościoła św.Mikołaja Biskupa w Kaliszu odbył się 4 lipca 1819.Pierwsze seminarium duchowne w Kaliszu(dla archidiecezji gnieźnieńskiej)założono w 1583 z fundacji prymasa Stanisława Karnkowskiego;w 1621 zostało przeniesione do Gniezna.W 1993 założono Wyższe Seminarium Duchowne.Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu jest narodowym sanktuarium św.Józefa.Znajduje się tam obraz Świętej Rodziny,przed którym w 1997 modlił się Jan Paweł II.Co roku świątynię odwiedza około 200 tysięcy pielgrzymów z całej Polski,głównie rzemieślników.Liczba pielgrzymów odwiedzających Kalisz w ciągu roku stawia miasto na wysokiej pozycji miast pielgrzymkowych,zaraz za m.in.Częstochową,Licheniem czy Krakowem.W Kaliszu znajduje się 19 kościołów katolickich,1 prawosławny(parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła),5 protestanckich,3 Sale Królestwa Świadków Jehowy,1 Buddyjski Ośrodek Medytacyjny i 1 wspólnota muzułmańska.Od 1988 r.w mieście istnieje klasztor Ubogich Sióstr Świętej Klary.
Infrastruktura
Infrastruktura techniczna
Na odcinku jednokierunkowym ulicy Kościuszki od grudnia 2008 działa
pierwsze w Polsce i w mieście europejskim oświetlenie oparte na
technologii LED.Dzięki temu systemowi zużycie energii elektrycznej może zmniejszyć się aż o 70%.Jest on także przyjazny dla środowiska,gdyż diody LED nie zawierają szkodliwych substancji takich jak rtęć i ołów.
Bezpieczeństwo
W Kaliszu znajduje się miejska komenda Policji i Państwowej Straży Pożarnej oraz kilka jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej.Miasto posiada również Straż Miejską i placówkę Straży Granicznej.
Opieka zdrowotna
- Wojewódzki Szpital Zespolony im.Ludwika Perzyny w Kaliszu
- Wojewódzki Zakład Opieki Psychiatrycznej w Sokołówce
- Wojewódzki Specjalistyczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Chorób Płuc i Gruźlicy w Wolicy
- Poliklinika MSWiA w Kaliszu
- Pogotowie Ratunkowe w Kaliszu
- Stacja Transportu i Ratownictwa Medycznego Bobomed w Kaliszu
- Kaliska Agencja Medyczna
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:- Adria
- Erfurt(1984 r.)
- Hamm(1991 r.)
- Hautmont(1958 r.)
- Heerhugowaard(1992 r.)
- Kamieniec Podolski(1993 r.)
- La Louvière(1998 r.)
- Martin(1996 r.)
- Mińsk rejon Fruzeński
- Preston(1989 r.)
- Southampton
- Szentendre
- Tongeren
Ludzie związani z Kaliszem
Honorowi Obywatele Miasta Kalisza
- Stanisław Wojciechowski prezydent RP(1923 r.)
- Józef Piłsudski marszałek Polski(1927 r.)
- Theodor Meron amerykański prawnik,sędzia,profesor prawa międzynarodowego na Uniwersytecie Nowojorskim,został wybrany przez Zgromadzenie Ogólne ONZ na sędziego Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii(ICTY) i Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy(ICTR)w kadencji 2001–2005(1930 r.)
- Maria Dąbrowska pisarka(1960 r.)
- Tadeusz Kulisiewicz artysta grafik(1960 r.)
- Józef Garliński profesor(1994 r.)
- Józef Nowacki profesor,chemik(1995 r.)
- Jan Winczakiewicz artysta malarz(1995 r.)
- Stefan Soboniewski starosta kaliski(1996 r.)
- Jan Paweł II papież(1997 r.)
- Henryk Jedwab uczestnik bitwy pod Monte Cassino(1999 r.)
- Jan Ptaszyn Wróblewski jazzman(1999 r.)
- Krzysztof Grzymski profesor,archeolog(2000 r.)
- Lucjan Andrzejczak ksiądz(2001 r.)
- Stefan Dzierżek ksiądz(2003 r.)
- Christopher Hill ambasador Stanów Zjednoczonych w Polsce(2003 r.)
- Szewach Weiss ambasador Izraela w Polsce(2003 r.)
- Stanisław Napierała ksiądz,biskup diecezji kaliskiej(2004 r.)
- Stanisław Iwankiewicz profesor,lekarz otolaryngolog,pionier mikrochirurgii ucha i krtani(2005 r.)
- Wanda Wiłkomirska profesor,skrzypaczka(2006 r.)
- Władysław Kościelniak artysta grafik,dokumentalista historii i architektury Kalisza(2006 r.)
- Bogusław Śliwa polski prawnik,działacz opozycyjny,autor Posłania do ludzi pracy Europy Wschodniej(2007 r.)
- Izabella Cywińska reżyser teatralny i filmowy,krytyk filmowy(2008 r.)
- Jerzy Rubiński profesor,dziekan Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego Uniwersytetu im.Adama Mickiewicza(2008 r.)
- Czesław Glinkowski(pośmiertnie)pierwszy rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im.Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu(2009 r.)
- Antoni Pietkiewicz polityk,były wojewoda kaliski i mazowiecki(2009 r.)
- Iwona Dąbrowska i Krzysztof Dąbrowski(pośmiertnie)archeolodzy(2010 r.)
- Edward Wende(pośmiertnie)prawnik,sędzia Trybunału Stanu(2010 r.)
- Tadeusz Pisarski(pośmiertnie)jeden z organizatorów Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Kaliszu,kierownik Instytutu Położnictwa i Pielęgniarstwa na tejże uczelni(2011 r.)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz