Paweł Włodkowic

Paweł Włodkowic z Brudzenia herbu Dołęga,inne formy nazwiska: Paweł z Brudzenia,łac.Paulus Vladimiri,(ur.pomiędzy 1370 a 1373 w Brudzeniu Dużym koło Płocka,zm.jesienią 1435 lub zimą 1436 w Krakowie)uczony,prawnik,pisarz religijny i prawno-polityczny,obrońca interesów Polski w sporach z Krzyżakami.

Życiorys

Urodził się pomiędzy rokiem 1370 a 1373,jako syn Włodzimierza z rodu Dołęgów.Był absolwentem szkoły przy kolegiacie św.Michała w Płocku i tam też zapewne przyjął świecenia kapłańskie.Wraz z Andrzejem Laskarym studiował na uniwersytecie w Pradze(bakałarz od roku 1389),gdzie w 1393 roku uzyskał tytuł magistra na wydziale artium i bakałarza(1396)na wydziale prawa.Studia prawnicze kontynuował w Padwie w latach 1404-1408.W 1411 lub 1412 roku doktoryzował się z prawa kanonicznego na uniwersytecie w Krakowie,gdzie też rozpoczął wykłady.W 1413 roku wyjechał jako poseł Władysława Jagiełły na proces z zakonem krzyżackim w Budzie na Węgrzech.W latach 1414-1415 był rektorem,a od 1418 prorektorem krakowskiej uczelni.Pozostawał pod wpływem filozofii Williama Ockhama oraz Mateusza z Krakowa i Stanisława ze Skarbimierza.Brał udział w soborze w Konstancji(1414-1418),gdzie wystąpił z traktatem o władzy papieża i cesarza(Tractatus de potestate papae et imperatoris respectu infidelium),w którym postawił tezę o możliwości pokojowego współistnienia państw chrześcijańskich i pogan.Opowiadał się w nim za prawem pogan do zachowania własnej tożsamości politycznej i zdecydowanie przeciwko nawracaniu ich siłą,potępiając ówczesną politykę krzyżacką.W swych pismach podejmował także problemy prawa międzynarodowego,tolerancji i organizacji państwa.Jeden z czołowych zwolenników koncyliaryzmu,czyli wyższości soboru nad papieżem.W 1420 roku,jako polski przedstawiciel wziął udział w kolejnym procesie z Krzyżakami we Wrocławiu przed sądem rozjemczym króla Zygmunta Luksemburczyka a następnie po niekorzystnym wyroku posłował z odwołaniem do papieża Marcina V.Dzięki jego staraniom papież wysłał do Polski w końcu 1421 roku swojego legata Antionego Zeno,który prowadził dochodzenie w sprawie krzyżackiej.Zwalczał pisma dominikanina Jana Falkenberga,stającego w nich po stronie Krzyżaków.W znacznym stopniu swoimi wystąpieniami przyczynił się do wzrostu międzynarodowego znaczenia Polski na początku XV wieku.Po 1424 został proboszczem parafii w Kłodawie.Obecnie urząd Rzecznika Praw Obywatelskich przyznaje nagrody im.Pawła Włodkowica osobom fizycznym i prawnym występującym w obronie praw i wolności,nawet wbrew zdaniu większości.

Twórczość
Ważniejsze dzieła

• Tractatus de annatis camerae apostolicae solvendis,traktat w 2 częściach,powst.na przełomie lat 1414/1415,wyd.M.Bobrzyński Starodawne Prawa Polskiego Pomniki,t.5(1878);fragmenty przeł.R.Heck i E.Maleczyńska Ruch husycki w Polsce.Wybór tekstów źródłowych(do r.1454),Warszawa 1953
• Tractatus de potestate papae et imperatoris respectu infidelium(O władzy papieża i cesarza w stosunku do niewiernych),przedłożony soborowi w Konstancji 5 lipca 1415,wyd.M.Bobrzyński Starodawne Prawa Polskiego Pomniki,t.5(1878);fragmenty przedr.I.Chrzanowski,S.Kot Humanizm i reformacja w Polsce,Lwów 1927(z poprawkami wg rękopisu);fragm.konkluzji przeł.J.Dąbrowski"Korona i Litwa od chrztu Jagiełły do Warny 1386-1444",Kraków 1923,Teksty Źródłowe do Nauki Historii w Szkole Średniej,zeszyt 24;przedr.J.Sawicki Wybór tekstów źródłowych z historii państwa i prawa polskiego,t.1,cz.1,Warszawa 1852
  • Conclusiones(inc.Opinio hostiensis est...)do tego traktatu,przedłożone soborowi w Konstancji 6 lipca 1415,wyd.H.v.Hardt Magnum oecumenicum Constantiense Concilium,t.3,Frankfurt 1697-1700;także wyd.(pt.Constantiensis concilii acta et decreta?),t.2,Frankfurt 1898;J.D.Mansi Sacrocorum Conciliorum nova et amplissima collectio,t.28,Wenecja(przed rokiem 1796);M.Bobrzyński Starodawne Prawa Polskiego Pomniki,t.5(1878);wyd.krytyczne S.Bełch Sacrum Poloniae Millenium,t.3,Rzym 1956,(rękopisy wymienia S.Bełch Sacrum Poloniae...
• Puncta accusationis ex parte Polonorum contra Cruciferos,powst.w Konstancji w 1416,znane są 2 redakcje:
  • krótsza w 26 art.wyd.T.Działyński Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum,t.3,Poznań 1856,s.151-162
  • dłuższa w 154 art.rękopis Ossolineum nr 166/II
• Causa inter reges Poloniae et Cruciferos coram concilio Constantiense ex parte Polonorum dicta,przedłożony soborowi w Konstancji w lipcu 1416,wyd.T.Działyński Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum,t.3,Poznań 1856,s.66-147
• Tractatus de ordine Cruciferorum et de bello Polonorum contra dictos fratres,powst.w pierwszej red.przed końcem września 1416,przedłożony soborowi w Konstancji pomiędzy 11 listopada 1417 a 22 kwietnia 1418,wyd.M.Bobrzyński Starodawne Prawa Polskiego Pomniki,t.5(1878);rękopis:Ossolineum nr 166/II,(odpowiedź w 2 częściach na pamflet dominikanina Jana Falkenberga)
• Scriptum denunciatorium errorum Satyrae Joannis Falkenberg O.P.Concilio Constanteinsi datum,powst.pomiędzy grudniem 1416 a lutym 1417;wyd.krytyczne S.Bełch Sacrum Poloniae Millenium,t.2,Rzym 1955,(tytuł nadany przez wydawcę;autograf:Ossolineum nr 166/II)
• Allegationes pro parte regis Polonie coram Sigismundo Imperatore,memoriał przedłożony w roku 1420 przed sądem cesarskim we Wrocławiu;wyd.T.Działyński Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum,t.3,Poznań 1856,s.294-334
• Allegationes breves pro serenissimo domino Rege Poloniae contra Pruthenos,memoriał przedłożony w roku 1420 sądowi papieskiemu w Rzymie;wyd.T.Działyński Lites ac res gestae inter Polonos ordinemque Cruciferorum,t.3,Poznań 1856
• Ad aperiendum(1416)
• Iste tractatus(Ten traktat,1417)
• Quoniam error(1417)
• Oculi(1420)
• Ad vivendum(1421).

Listy

• Do biskupa krakowskiego(List do biskupa Zbigniewa Oleśnickiego w sprawie zatargów polsko-krzyżackich z roku 1431),dat.z Padwy w marcu 1432;rękopis Biblioteka Czartoryskich nr 232(czystopis i kopia).

Bibliografię dzieł(ogłoszonych drukiem i rękopiśmiennych)P.Włodkowica podaje A.Niesiołowski Dwie metody nawracania,Potulice 1937. Utwór o autorstwie niepewnym

• Speculum aureum de titulis beneficiorum,powst.1404,W sprawie autorstwa traktatu Speculum aureum",Studia Źródłoznawcze nr 5(1960).