Olsztynek

(do 1945 niem.Hohenstein,prus.Likuta Alnāsteini)miasto w woj.warmińsko-mazurskim,w powiecie olsztyńskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Olsztynek,położone w północnej Polsce,28 km na południe od Olsztyna.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.olsztyńskiego.Według danych z 30 czerwca 2012 miasto miało 7713 mieszkańców.Mieszkaniec Olsztynka to olsztynetczanin,a mieszkanka olsztynetczanka.
Dane ogólne Ośrodek przemysłowo-usługowy i turystyczno-krajoznawczy.Na terenie miasta zlokalizowane są zakłady przemysłu:spożywczego,drzewnego i paszowego.
Historia
Niemiecka nazwa zamku,a później miasta pochodzi od jego założyciela,komtura ostródzkiego Güntera von Hohensteina.W źródłach polskich już w XV w.występuje nazwa zbliżona znaczeniem do obecnej"Parvum Olstin""Mały Olsztyn",lub Olsztynek.Pierwsza wzmianka o Olsztynku pochodzi z 1351 roku,a prawa miejskie nadane zostały przez wielkiego mistrza Winricha von Kniporde w 1359 roku.Miasto założono na planie zbliżonym do wielu innych miast krzyżackich.Centralnym punktem był obszerny rynek z kościołem i ratuszem,od którego wychodziły dwie,prostopadłe ulice.Miasto było obwiedzione murami miejskimi o długości 245×170 m i wysokości ok.10 m.Ludność pod koniec średniowiecza liczyła ok.450 mieszkańców.W 1410 r.zamek opanowali mieszczanie,którzy uznali władzę króla polskiego,w 1414 r.w czasie wojny głodowej miasto ucierpiało od wojsk polskich.Dopiero w czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1520 roku Olsztynek został zdobyty przez wojska polskie,a hetman wielki koronny Mikołaj Firlej potwierdził przywileje miasta.W 1656 r.miasto splądrowały wojska szwedzkie i tatarskie.Miasto w 1740 r.miało 728 mieszkańców,a w 1811 r.778 mieszkańców.W 1764 urodził się tutaj Krzysztof Celestyn Mrongowiusz,wybitny filolog i badacz polskości.Olsztynek w 1888 r.otrzymał połączenie kolejowe z Działdowem,a w 1891 r.z Ostródą.Miasto było zniszczone w okresie dwóch wojen światowych.W okresie od października 1939 do 1945 roku w mieście zlokalizowany był niemiecki obóz jeniecki Stalag IB Hohenstein.W latach 1927-1945 w pobliżu miasta znajdował się ogromny monument upamiętniający bitwę pod Tannenbergiem tzw.Tannenberg-Denkmal.W roku 1934 spoczęły w nim doczesne szczątki prezydenta Rzeszy Paula von Hindenburga.W 1945 r.Olsztynek został znacznie zniszczony przez wojska sowieckie,podobny los spotkał Tannenberg-Denkmal,który został wysadzony przez wojska niemieckie,a po wojnie jego resztki całkowicie usunięto(do dziś na Rynku stoi monumentalny,granitowy lew pochodzący z tego miejsca).W 1945 roku Olsztynek znalazł się w granicach Polski.25 sierpnia 2001 roku w Skansenie w Olsztynku odbył się Festiwal Międzynarodowego Obozu"Tęczowy Most"("Rainbow Bridge"),organizowany przez Jolantę Kwaśniewską.Na festiwalu tym wśród zaproszonych gości pojawili się m.in.prezydent Aleksander Kwaśniewski,brazylijski pisarz Paulo Coelho i izraelski polityk Szimon Peres.
Zabytki

Zabytkami godnymi uwagi są:gotycki kościół z XIV wieku i pozostałości murów miejskich z basztami z XV w.(budowane po 1415 roku),a przede wszystkim zamek krzyżacki.Wartym uwagi jest też układ urbanistyczny Starego Miasta,oraz pojedyncze domy z początku XX wieku.W mieście znajduje się skansen Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny.
Według rejestru zabytków NID na listę zabytków wpisane są obiekty:

• założenie urbanistyczne,XIV-XIX,nr rej.:586 z 20.02.1961 i z 12.06.1968
• kościół par.pw.Najświętszego Serca Pana Jezusa,ul.Chopina 1,1888,

nr rej.:A-2625 z 17.01.2000

• plebania,ul.Chopina 7,2 poł.XIX,nr rej.:A-4490 z 16.01.2008
• kościół,ob.galeria MBL,XIV,XVII-XVIII,nr rej.:214(O/15)z 25.11.1956(dec.ruiny)
• cmentarz rzym.-kat.ob.komunalny,ul.Grunwaldzka,XIX,nr rej.:3853 z 7.10.1987
• cmentarz ewangelicko-augsburski,ob.komunalny,ul.Mrongowiusza,XIX,nr rej.:3854 z 7.10.1987
• cmentarz ewangelicko-augsburski,ob.komunalny,ul.Pionierów,Kamienna,Szeroka,1 poł.XIX,nr rej.:3852 z 7.10.1987
• zamek,ob.szkoła,1 poł.XIV,XVII-XIX,nr rej.:597 z 7.06.1961 oraz 1232 z 12.06.1968
• mury obronne,XIV,nr rej.:213(O/14)z 24.11.1956
• ratusz,Rynek 1,1915-1923,nr rej.:2624 z 19.01.2001
• dom,ul.Chopina 10,pocz.XX,nr rej.:A-4491 z 22.01.2008
• dom,ul.Mrongowiusza 5,poł.XIX,nr rej.:2638 z 30.03.1994
• dom,ul.Mrongowiusza 26,XIX,nr rej.:1233 z 12.06.1968
• dom,ul.Ratuszowa 4,nr rej.:2648 z 3.07.1991
• d.plebania,ob.dom mieszkalny,Rynek 3,XV, poł.XVIII,XX,nr rej.:1334 z 21.11.1994
• d.plebania ewangelicka,ob.muzeum,Rynek 8,1648,XIX,nr rej.:IV-2-46/49 z 10.09.1949 oraz 215(O/16)z 28.11.1956
• dom,ul.Świerczewskiego 3,po 1920,nr rej.:2661 z 23.12.1993
• dom,ul.Świerczewskiego 27,pocz.XX,nr rej.:A-4493 z 22.01.2008
• dom,ul.Świerczewskiego 31,pocz.XX,nr rej.:A-4492 z 22.01.2008
• dom,ul.Warszawska 4,po 1915,nr rej.:1997 z 28.08.1996
• magazyn,ul.Składowa 9,1914,nr rej.:4234 z 2.11.1992
• wodociągowa wieża ciśnień,komunalna,ul.Górna 1,1906,nr rej.:2629 z 16.03.2000
• wodociągowa wieża ciśnień,kolejowa,ul.Kolejowa,1935,nr rej.:4224 z 18.09.1992

Struktury wyznaniowe
Na terenie miasta działalność prowadzi Kościół Rzymskokatolicki,trzy wspólnoty protestanckie:Kościół Ewangelicko-Augsburski,Kościół Ewangelicko-Metodystyczny i Kościół Chrześcijan Baptystów oraz zbór Świadków Jehowy.
Transport
Ważny węzeł drogowy,przez miasto przechodzi też linia kolejowa Olsztyn Działdowo ze stacją Olsztynek.
W mieście krzyżują się drogi krajowe i ekspresowe:

• 7 S7 Gdańsk Elbląg Warszawa Radom Kielce Kraków Rabka-Zdrój
• 51 Bezledy Bartoszyce Lidzbark Warmiński Dobre Miasto Olsztyn Olsztynek
  • S51 Olsztynek Ameryka
• 58 Olsztynek Szczytno Pisz Biała Piska Szczuczyn

Sport
W Olsztynku działa klub sportowy Olimpia powstały w 1946 roku.Aktualnie gra w IV lidze.
Trasy rowerowe
Olsztynek jest miastem bogatym w trasy rowerowe.
Przez miasto prowadzą m.in.:trasa rowerowa czerwona:

• Olsztynek-Makruty(16 km)Po drodze można zwiedzić skansen i rezerwat bobrów
• Olsztynek-Orzechowo(27 km)Liczne zabytki,m.in.kościół Jana Chrzciciela w Orzechowie

trasa rowerowa czarna

• Makruty-Jagiełek(16 km)Droga prowadzi przez las
• Wegornia-Kurki(8 km)Trasa prowadzi wśród jezior i lasu

trasa rowerowa żółta

• Olsztynek-Królikowo(21 km)Zabytki z okresu wojny,częściowo droga prowadzi przez las
• Kurki-Olsztynek(21 km)Liczne ośrodki wypoczynkowe

trasa rowerowa zielona

• Pawłowo-Waszeta(13 km)Trasa wśród łąk
• Orzechowo-Węgornia(3 km)