Jasna Góra

Łac.Mons Clara sanktuarium,zespół klasztorny zakonu paulinów w Częstochowie,położony na wzgórzu Jasna Góra,którego nazwa pochodzi od nazwy klasztoru.Jest jednym z ważniejszych miejsc kultu maryjnego i od setek lat,najważniejszym centrum pielgrzymkowym w Polsce.Na Jasnej Górze znajduje się obraz Matki Bożej Częstochowskiej,oraz zbiór wielu innych dzieł sztuki,najczęściej sakralnej,stanowiących w większości dary wotywne wiernych.16 września 1994 roku obiekt został wpisany na listę Pomników historii.
Historia

Początki istnienia klasztoru sięgają roku 1382,kiedy to książę Władysław Opolczyk sprowadził paulinów z Węgier do dawnego kościoła parafialnego na mocy dekretu książęcego z 9 sierpnia tego samego roku oraz dokonał fundacji klasztoru.Nazwa Jasna Góra została nadana klasztorowi przez węgierskich paulinów na pamiątkę macierzystego klasztoru św.Wawrzyńca na Jasnej Górze w Budzie.Wzięła się stąd,że klasztor znajduje się na jasnym wapiennym wzgórzu położonym 293 m n.p.m.Dwa lata później na Jasną Górę sprowadzono z Rusi obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus który według legendy namalował św.Łukasz Ewangelista na desce stołu,na którym jadła rodzina Jezusa.W niedługim czasie klasztor zyskał rozgłos,zarówno wśród pielgrzymów,jak i wśród grabieżców.W wyniku rozbójniczego najazdu,14 kwietnia 1430 roku obraz Czarnej Madonny został uszkodzony i ograbiony.Wspomniał o tym Jan Długosz.Prace renowacyjne przeprowadzono w Krakowie w latach 1430-1434.Ponowny wzrost ruchu pielgrzymkowego wymusił trwającą do roku 1644 rozbudowę gotyckiej kaplicy NMP o trójnawowy korpus.Budowa fortyfikacji trwała z przerwami od roku 1620 przez 28 lat.Szczególnego znaczenia dla Polaków miejsce to nabrało podczas potopu szwedzkiego w roku 1655 oraz 1 kwietnia 1656,gdy Jan II Kazimierz Waza złożył śluby lwowskie.16 marca 1657 przybył na Jasną Górę i tam modlił się o uratowanie Rzeczypospolitej przed wojskami szwedzkimi i węgierskimi.W tym dniu doszło do skutecznej obrony Krosna przed wojskami Rakoczego.Śluby lwowskie powtórzone zostały 26 sierpnia 1956 w Jasnogórskich Ślubach Narodu Polskiego,napisanych przez Stefana Wyszyńskiego 16 maja 1956.
Oblężenie podczas potopu szwedzkiego w roku 1655

W czasie potopu szwedzkiego wojska szwedzkie podjęły próbę opanowania klasztoru i sanktuarium.8 listopada 1655 zażądały poddania,lecz po odmowie zakonników wycofały się następnego dnia do Wielunia.Ponowne niewpuszczenie do klasztoru Szwedów skłoniło ich do rozpoczęcia oblężenia,trwającego od 18 listopada 1655 do nocy z 26 na 27 grudnia.Pod koniec listopada Szwedzi otrzymali posiłki w postaci 600 ludzi i 3 armat.Jednak przeor zakonu,o.Augustyn Kordecki odrzucił ponowne żądanie kapitulacji po informacjach o niezadowoleniu wojsk polskich w służbie szwedzkiej.Twierdza znajdowała się pod ostrzałem,lecz szwedzkie wojska dopiero 10 grudnia sprowadziły artylerię oblężniczą,która mogłaby pomóc zdobyć klasztor.W dniu 24 grudnia o.Kordecki odrzucił kolejne żądanie poddania twierdzy.27 grudnia Szwedzi zaprzestali oblężenia,jednakże próbowali jeszcze czterokrotnie zdobyć klasztor.Podczas oblężenia obraz nie znajdował się w klasztorze,gdyż uprzednio wywieziono go,aby nie wpadł w ręce Szwedów.Obrona Jasnej Góry przede wszystkim była triumfem w wymiarze religijno-symbolicznym.Zdaniem niektórych,oblężenie to nie było punktem zwrotnym w przebiegu potopu szwedzkiego i nie było początkowo szeroko znanym faktem.Przeczy temu jednak fakt,że z Wielkopolski szła wyprawa na pomoc Częstochowie pod wodzą starosty babimojskiego Krzysztofa Żegockiego,która jednak dotarła na miejsce już po odejściu Szwedów.Obraz oblężenia przypomniał,podkoloryzował i utrwalił Henryk Sienkiewicz w Potopie.Wprowadził jednak zmiany do powieści poprzez odmłodzenie Piotra Czarnieckiego,zwiększenia przewagi szwedzkiej,wprowadzenie postaci Andrzeja Kmicica,którego pierwowzór w rzeczywistości znajdował się ówcześnie na Podlasiu,wprowadzenie do powieści kolubryny i sposobu jej zniszczenia.
Bitwa podczas rokoszu Lubomirskiego w roku 1665
W sierpniu roku 1665 pod murami Jasnej Góry miała miejsce bitwa wojsk Jana Kazimierza z rokoszanami Jerzego Lubomirskiego(starosty olsztyńskiego),która okazała się zwycięska dla wojsk rokoszan.Paulini z Jasnej Góry w czasie tej bitwy zamknęli bramy,aby uniknąć angażowania się w konflikt zbrojny między dwoma dobrodziejami klasztoru.
Oblężenia podczas II najazdu szwedzkiego 1702-1709
W czasie III wojny północnej Jasna Góra ponownie stała się widownią zmagań z kolejnym najazdem szwedzkim.Tym razem komendantem twierdzy był przeor klasztoru o.Euzebiusz Najman.Od 13 do 15 sierpnia 1702 Częstochowę zajął maszerujący ze Szczecina na Kraków korpus szwedzki pod dowództwem gen.Nilsa C.Gylenstierna,liczący ok.9 tys.żołnierzy.Po kilku dniach Szwedzi odstąpili od kolejnych prób zajęcia twierdzy i wymaszerowali do Krakowa.Na początku stycznia 1704 nowy przeor Jasnej Góry o.Innocenty Piskorski,odmówił żądaniu gen.Rehnskölda kapitulacji twierdzy.Szwedzi wobec tego przystąpili do oblężenia;a nawet dwie kolumny piechoty próbowały 10 lutego szturmu do wnętrza warowni,jednak atak został odparty.Kolejną próbę zdobycia a także podpalenia klasztoru Szwedzi podjęli w kwietniu tegoż roku.Działania te również zakończyły się niepowodzeniem.Ostatni czwarty raz w czasie III wojny północnej Szwedzi pojawili się pod klasztorem we wrześniu 1709.Do Częstochowy wszedł korpus gen.Ernesta von Krassau maszerujący w kierunku Szczecina.Jednym z pułków szwedzkich dowodził płk.Wilhelm Burchard Muller von der Luhnen syn generała Burcharda Mullera,który 54 lata wcześniej bezskutecznie oblegał klasztor w czasie pamiętnego najazdu w 1655.Szwedzi zażądali zapłacenia kontrybucji,lecz 12 września w obliczu nadciągających wojsk rosyjskich i saskich,wycofali się z Częstochowy.
Koronacja obrazu
Przez następne lata,do roku 1770 Jasna Góra nie była mieszana w żadne działania zbrojne.W czasie tym,jednak,miało miejsce wydarzenie zasługujące na miano epokowego.Na mocy aktu papieża Klemensa XI z roku 1716 biskup chełmski Krzysztof Andrzej Jan Szembek dokonał 8 września 1717 roku koronacji jasnogórskiego obrazu.Była to druga ceremonia koronacji obrazu na ziemiach polskich(pierwszym koronowanym w Polsce obrazem był obraz Matki Bożej Łaskawej koronowany w 1651 roku w kościele ojców Pijarów przy ulicy Długiej w Warszawie).Jak podają historycy,w uroczystości uczestniczyło 200 tys.wiernych.
Oblężenie podczas konfederacji barskiej W okresie od 10 września 1770 do 18 sierpnia 1772 członkowie konfederacji barskiej,w tym do maja 1772 pod wodzą Kazimierza Pułaskiego,skutecznie bronili klasztoru przed wojskami rosyjskimi.Jednak,gdy w sierpniu 1772 roku konfederacja upadła,król Stanisław August Poniatowski ogłosił kapitulację Jasnej Góry i oddał ją w ręce Rosjan.Alojzy Fryderyk von Brühl utworzył korpus inżynierów,który w 1783 częściowo przebudował twierdzę jasnogórską.
Pod zaborem rosyjskim
Okres pod rządami rosyjskimi,to czas nasilających się represji wobec klasztoru:ograniczano liczbę zakonników,zajęto dobra ziemskie,a sanktuarium było grabione.24 października 1909 roku miała miejsce profanacja obrazu podczas której dokonano kradzieży papieskiej korony,wot i koszulki.Profanacji dopuścił się miejscowy paulin Damazy Macoch(zmarł w więzieniu w Piotrkowie Trybunalskim i jest pochowany na tamtejszym cmentarzu).Rok później,22 maja 1910,odbyła się ponowna koronacja tzw.milenijnymi koronami,które zostały przesłane przez papieża Piusa X.Wraz z koronami obraz otrzymał nową sukienkę:Koralową,ufundowaną przez włościan ze wsi Rembieszyce i Złotniki w kieleckim.I wojna światowa ominęła Jasną Górę,stanowiącą od 26 kwietnia 1915 do 4 listopada 1918 enklawę pod okupacją austro-węgierską.Komendantem wojskowym klasztoru był z nadania austriackiego kpt.Josef Klettlinger.
II Rzeczpospolita
Dwudziestolecie międzywojenne było okresem reform w samym klasztorze i odnowienia obrania NMP Królową Polski(1920).
II wojna światowa
W pierwszych dniach wojny w polskiej prasie pojawiły się doniesienia jakoby Luftwaffe dokonało nalotu na klasztor.Informacje te okazały się jednak nieprawdziwe.W czasie II wojny światowej część pomieszczeń twierdzy były okupowane przez hitlerowskie wojska(od 3 września 1939 roku do 16 stycznia 1945),a sami zakonnicy byli kontrolowani.Ograniczono między innymi zbiorowe pielgrzymki.Samą ikonę w ołtarzu głównym zastąpiono kopią,a oryginał ukrywano na terenie klasztoru,między innymi był przymocowany pod blatem jednego z dwu stołów w Bibliotece Klasztornej.Jasna Góra w tym czasie stała się schronieniem dla partyzantów,a także Żydów.
PRL

26 sierpnia 1956 r.przy udziale około 1000000 wiernych złożono Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego,zredagowane przez prymasa Stefana Wyszyńskiego oraz modlono się o jego uwolnienie z więzienia.3 maja 1966 odbyły się centralne uroczystości religijne millenium chrztu Polski.
III Rzeczpospolita
Jan Paweł II odwiedził Jasną Górę sześciokrotnie: w latach 1979,1983,1987,1991(podczas VI Światowych Dni Młodzieży),1997 i 1999.W 2006 roku wizytę na Jasnej Górze złożył papież Benedykt XVI.W 2005 obchodzono 350-lecie obrony Jasnej Góry.
Z tego powodu zorganizowano m.in.

• 3 maja widowisko batalistyczne w wykonaniu Bractw Kurkowych Rzeczypospolitej Polskiej
• 11 września koncert-przedstawienie Częstochowska Victoria ze współudziałem TVP,w którym wystąpili m.in.Krystyna Feldman,Anna Seniuk,Daniel Olbrychski,Maciej Kozłowski,Paweł Kukiz,Natalia Kukulska,Arka Noego,aktorzy Teatr im.Adama Mickiewicza w Częstochowie i in.

Zabudowa
Budowle klasztoru i kościoła na Jasnej Górze powstały w różnym czasie.Najstarsze,bazylika,prezbiterium Kaplicy Cudownego Obrazu i zakrystia,w wieku XV,zaś najmłodsze w XX.

Bazylika

Bazylika rangę bazyliki mniejszej posiada od 1906.Wcześniej stanowiła kościół pw.Krzyża Świętego i Nawiedzenia Matki Boskiej.Najstarszą jej częścią jest prezbiterium pierwotny murowany kościół gotycki z XV wieku,później sukcesywnie powiększany.W obecnej formie istnieje od przełomu XVII i XVIII wieku,kiedy po pożarze z 1690 została odbudowana jako trzynawowa bazylika w stylu barokowym.
Kaplica Cudownego Obrazu

Właściwie nosi nazwę Kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej,niemniej w użyciu są także inne pojęcia,jak Kaplica Cudownego Obrazu,czy Kaplica Matki Boskiej Jasnogórskiej.Kaplica znajduje się na północ od bazyliki,na wschód od dziedzińca gospodarczego,poprzedzona jest własnym dziedzińcem.Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej uznawana jest przez wiernych za miejsce szczególne.Jan Paweł II nazwał ją w czasie 6.pielgrzymki do Polski„Ołtarzem Narodu”.
Wieża

Jasnogórska wieża,dzięki której klasztor widoczny jest z odległości kilkunastu kilometrów,powstała dopiero w latach 1617-1622.Pięciokrotnie została odbudowana po pożarach,ostatnim z 1900,kiedy nieostrożni pątnicy,puszczając sztuczne ognie,spowodowali zaprószenie ognia.Obecnie wieża mierzy 106,3 m(17 m więcej od swojej poprzedniczki),jest odchylona od pionu o 78 cm.Jej podstawa pochodzi z 1714,a resztę dobudowano w 1906.Pod jej podstawą znajduje się zasypana średniowieczna studnia.Na wieżę prowadzi 516 schodów.Na wierzchołku znajduje się krzyż,a pod nim kruk z bochenkiem chleba w dziobie(herb paulinów).Budowla nosi cechy wieży barokowej.Na galeriach mieszczą się figury:na górnej autorstwa Piusa Welońskiego(świętych Wojciecha,Stanisława i Augustyna oraz papieża Leona XIII),a na dolnej zaprojektowane przez Władysława Rudlickiego(świętych Jadwigi,Floriana,Kazimierza i Pawła Pierwszego Pustelnika).Na wieży,pomiędzy pierwszą a drugą kondygnacją,usytuowany jest wyposażony w 36 dzwonów zegar.Napędza się samoczynnie mechanizmem trzech przeciwwag i co kwadrans wygrywa melodie maryjne.
Pokoje Królewskie

Pokoje Królewskie zostały wybudowane na planie litery„L”w 1644,jako miejsce zakwaterowania dostojników państwowych.Wynikało to z faktu,że reguła paulinów zabraniała wstępu nieduchownym na teren klasztoru.Parter zajmowała apteka,wzmiankowana w I poł.XVII wieku,zreorganizowana i poważnie unowocześniona w 1714.Obecnie na parterze tego budynku znajduje się punkt informacji turystycznej.
Domy Muzykantów
Jednopiętrowy budynek„Domów Muzykantów”usytuowany jest w południowej części dziedzińca gospodarczego.Wybudowany został w XVII wieku z przeznaczeniem na mieszkania dla chórzystów,a następnie po likwidacji chóru a capella,dla członków grupy wokalno-instrumentalnej(stąd nazwa).Muzycy byli wykonawcami krótkich utworów(intriad)w czasie odsłonięcia i zasłonięcia Obrazu,a także w czasie wizyt niektórych osobistości państwowych.Na części parteru„Domów Muzykantów”znajdują się obecnie toalety i punkt opatrunkowy.
Wieczernik
Wieczernik został zbudowany w latach 1921-1927 na miejscu dawnego cmentarza.Projektantem wieczernika był krakowski architekt Adolf Szyszko-Bohusz.Wieczernik zamknięty jest trzema bramami od strony zachodniej,środkowa z nich zdobiona jest herbem fundatorów(tj.Potockich h.Pilawa).W środku znajduje się dość duży plac,a na ścianach południowej,wschodniej,północnej wąskie przejścia o charakterze krużganków.W wieczerniku znajduje się także zajmująca dwie kondygnacje,kaplica.W ostatnim okresie w wieczerniku zamontowano windę umożliwiającą wjazd i zjazd z wałów niepełnosprawnym.Wieczernik jest miejscem,gdzie udzielana jest komunia św. i spowiedź św.szczególnie w czasie znacznego napływu pielgrzymów.Rokrocznie w grudniu paulini prezentują w wieczerniku inną szopkę bożonarodzeniową.W 2008 roku została ona przeniesiona do ogrodu klasztornego gdzie zajmuje pow.2500 m².
Kruchta i kaplica św.Antoniego
Kruchta z I poł.XVII w.prowadzi do bazyliki oraz do kaplicy św.Antoniego Padewskiego.W niszach kruchty znajdują się trzy rzeźby:św.Antoniego,Matki Boskiej z Dzieciątkiem,św.Pawła Pierwszego Pustelnika.Sufit i ściany tarczowe zdobią freski z 1817(na kopule przedstawiają Koronację NMP i na drugiej św.Michała Archanioła,a na ścianach koronację obrazu).Po południowej stronie(prawej patrząc w stronę ołtarza kaplicy)znajdują się drzwi do bazyliki.Zdobi je osiemnastowieczny(1760-1762)portal oraz stylizowane na barokowe odrzwia z II poł.XIX wieku.Na wschodniej ścianie znajduje się neobarokowy,XVII-wieczny ołtarz kaplicy portugalskiego świętego Antoniego Padewskiego.Postać świętego znajduje się w centralnej części ołtarza;malunek osłonięty jest sukienką ze srebrnej blachy.Na bokach ołtarza znajdują rzeźby rodziców Maryi:na północnym boku Joachima,zaś na południowym Anny.Zdobienia kaplicy freski przedstawiające życie św.Antoniego,pochodzą z XVIII wieku.Od kruchty kaplicę oddziela XVII-wieczna krata.
Kaplica Pamięci Narodu
Kaplica Pamięci Narodu,nosząca imię o.Kordeckiego,znajduje się w dawnej dzwonnicy,powstałej w XVII wieku,konsekrowanej na kaplicę 3 maja 1989,nad południowo-wschodnią częścią prezbiterium bazyliki.Kaplica pełni funkcję mauzoleum na wszystkich ścianach w oszklonych niszach umieszczono urny z prochami poległych w obronie ojczyzny Polaków(młodych powstańców powstania warszawskiego 1944,żołnierzy Armii Krajowej,zgładzonych w obozach koncentracyjnych i zagłady,a także stalinowskich łagrach)oraz ziemię z miejsc kaźni(m.in.żołnierzy powstania listopadowego,powstania styczniowego,I i II wojny światowej spod Tobruku,Narviku,Westerplatte i in.strajkujących w Poznaniu,Radomiu,Gdańsku,na Śląsku oraz z miejsca męczeńskiej śmierci ks.Jerzego Popiełuszki).Cała kaplica zdobiona jest wiszącymi powiększonymi replikami odznaczeń i odznak wojennych(m.in.Virtuti Militari)oraz czterema witrażami,na każdej ścianie jeden,przedstawiającymi Matkę Boską Królową Polski,MB AK-owską,MB Ostrobramską oraz MB Katyńską.
Biblioteka

Sala,w której mieści się dzisiaj biblioteka klasztorna,jest drugim miejscem w którym przechowuje się księgozbiór jasnogórski.Poprzednio księgozbiór przechowywany był na dolnych kondygnacjach dzwonnicy(obecnej Kaplicy Pamięci Narodu),gdzie podczas gaszenia jednego z pożarów w 1690 uległ on zalaniu.Pochodząca z 1736 roku sala biblioteki znajduje się w skrzydle nowego konwentu,umieszczona nad refektarzem mieści ponad 15 tysięcy rękopisów,inkunabułów i starodruków.Wystrój pochodzi z I poł.XVIII wieku i został wykonany przez braci zakonnych,pod kierownictwem brata Grzegorza Woźniakowica(o czym informuje intarsjowany napis nad drzwiami wejściowymi).Pomieszczenie ma wysokość dwu kondygnacji.Ściany biblioteki stanowią regały na książki.Księgi przechowywane są w drewnianych futerałach pudełkach.Wolne fragmenty ścian przesłonięte są boazeriami zdobionymi bogatą intarsją.Układ księgozbioru odzwierciedla XVIII-wieczną myśl bibliotekarską.Naprzeciw wejścia znajdują się księgi teologiczne,w tym pierwsze tłumaczenie Pisma Świętego na język polski,a każdy regał jest kolejnym działem.W regale nad drzwiami wejściowymi znajdują się tzw.księgi zakazane.W bibliotece są też dwa duże,bogato intarsjowane,stoły pochodzące z około 1730 roku.Ich rozmiar wskazuje na to,że zostały one wykonane we wnętrzu biblioteki,gdyż nie da się ich przenieść przez żaden z istniejących otworów drzwiowych ani okiennych.Na suficie freski centralny fresk przedstawia dyskusję teologiczną prowadzoną przez Ojców Kościoła,zaś cztery freski umieszczone w narożach przedstawiają pochwałę życia pustelniczego,alegorię mądrości,rozrywek pożytecznych i jako przeciwstawienie im hazardu.Biblioteka spełnia obecnie funkcje reprezentacyjne,w niej odbywały się spotkania z Janem Pawłem II,konferencje episkopatu Polski,przyjmowane są głowy państw oraz oficjalne delegacje.Ze względu na konieczność ochrony księgozbioru oraz wystroju wnętrza,możliwości zwiedzania biblioteki są ograniczone.Sam księgozbiór jest w trakcie mikrofilmowania.
Refektarz
Refektarz mieści się pod biblioteką.Kolebkowy sufit pokryty jest bogatą sztukaterią i polichromią.W przeszłości był on miejscem podejmowania koronowanych głów i wybitnych gości.W nim odbyło się przyjęcie weselne króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego z Eleonorą Austriacką.Ze względu na regułę paulinów,nie jest on obecnie udostępniany zwiedzającym.Od 2003 w piwnicy pod refektarzem przygotowano refektarz dla oficjalnych gości klasztoru.
Muzea
Sala Maryjna
Sala Maryjna znajduje się w budynku sąsiadującym od zachodu z bramą wałową.Sala powstała według projektu Szyszko-Bohusza w roku 1926(wykonawcą była częstochowska firma Allert i Bühle).Pierwotnie,do lat 50.ubiegłego wieku,pełniła funkcję spowiednicy.Później,do chwili obecnej pełni funkcję sali wystawowej ze zmiennymi ekspozycjami.
Skarbiec
W latach 1649-1653 wzniesiono nad zakrystią specjalne pomieszczenie pełniące funkcję skarbca.Jego obecny wystrój pochodzi z początku XX wieku i jest dziełem architekta Adolfa Szyszko-Bohusza.W skarbcu zgromadzone są dary zwane wotami,o różnym charakterze i wymowie.Obok eksponatów o wielkiej wartości artystycznej,jak monstrancje,kielichy,czy biżuteria,znajdują się inne,mające walor pamiątkowy i uczuciowy,zawierające cząstkę ludzkiego życia;cierpienia,radości,doznanych łask.Do tych ostatnich należą na przykład dary więźniów obozów zagłady,zesłańców,internowanych przez systemy totalitarne.Wszystkie te wota,bez względu na ich wartość materialną,mówią nie tyle o zamożności ofiarodawców,ile o wdzięczności ich serc.Skarbiec jest przede wszystkim symbolem wiary pokoleń,które przez ponad sześć wieków składały dary Jasnogórskiej Pani.Najstarsze pamiątki sięgają XIV wieku,a jego najwspanialszy okres rozwoju przypada na koniec XVII i I poł.XVIII wieku.Pomimo wojen i ponad stuletniej niewoli narodowej większa część wotów zachowała się do czasów współczesnych.Na początku XVII wieku paulini założyli księgi inwentarzowe,do których wpisywane są,aż do czasów obecnych,wszystkie ofiarowane przedmioty.Tak więc już w II poł.XVII wieku skarbiec stał się muzeum artystycznych wyrobów złotniczych,tkackich,jubilerskich i płatnerskich.
Dziedziniec główny i gospodarczy
Podział na dziedziniec główny i gospodarczy nie jest wyraźnie zarysowany architektonicznie,dlatego przyjęto,że dziedziniec główny ograniczony jest od zachodu wschodnią ścianą„Domów Muzykantów”oraz jej przedłużeniem.Dziedziniec główny prowadzi do Sali Jana Pawła II,Kaplicy św.Antoniego(a dalej Bazyliki),wieczernika,na wały i bramą na wieżę oraz na dziedziniec przed Kaplicą Matki Boskiej Jasnogórskiej.Dziedziniec gospodarczy(większy od głównego)natomiast do Pokoi Królewskich,arsenału,Sali o Kordeckiego,Muzeum 600-lecia i także na dziedziniec przed Kaplicą Cudownego Obrazu.
Fortyfikacje Jasnej Góry

Jasnogórska twierdza otoczona była murem już w roku 1624,z wejściem jedynie od strony wschodniej obecna brama Jana Pawła II pierwotnie zwana wjazdową.Brama ta zmieniła nazwę w 1987 po ozdobieniu jej papieskim herbem i mottem Totus Tuus.Kolejne prace miały na celu wybudowanie bastionów od strony wschodniej(bastion królewski i bastion św.Trójcy),ukończone w 1631 roku.Prace te wymusiły zarazem przeniesienie bramy na stronę południową.Brama ta,zwana wałową lub Jagiellońską pierwotnie sięgała wysokości muru.Dopiero około 1670 dobudowano kolejną kondygnację,służącą jako magazyn broni i amunicji.Do niej prowadził(i w niej znajdował się mechanizm obsługujący)most zwodzony.Od strony południowej na bramie znajduje się zdobienie-malowidło przedstawiające Władysława Opolczyka założyciela zakonu paulinów w Polsce.Budowę muru rozpoczęto w 1620,z inicjatywy króla Zygmunta III Wazy.Projekt fortyfikacji stworzył zaś królewski architekt Andree dell’Aqua,wzorując się na architektonicznych prądach włoskich i holenderskich.Miało to znaczenie nie tylko dla ochrony obrazu,czy znajdujących na terenie klasztoru darów wotywnych,ale także biegnącej w pobliżu Częstochowy granicy państwa.Po śmierci Zygmunta duży nacisk na rozwój umocnień Jasnej Góry położył jego syn Władysław IV Waza.Kolejna brama,obecnie druga od wewnątrz,zwana bramą Matki Boskiej Bolesnej wzniesiona została w 1641 po dziesięcioletniej budowie.Przebudowano ją w 1891,z wykorzystaniem kamienia ciosanego.W okresie,gdy Jasna Góra pełniła także funkcję twierdzy brama ta była połączona mostem zwodzonym z bramą wałową i w jej obrębie wyraźnie zaznaczały się umocnienia obronne.Dwa kolejne bastiony powstały w 1631 pod okiem Jana Zywerta przybyłego z Krakowa muratora włoskiego pochodzenia.Wybudowano także wtedy od strony zachodniej rowem otoczonym dodatkowo wałem(„sucha fosa”)o długości 5 i głębokości 6 łokci.Wszystkie bastiony zostały wybudowane w oparciu o holenderski styl budowy umocnień zakładający użycie znacznej ilości ziemi(wytrzymalszej od innych materiałów na ataki artylerii).Wysunięcie bastionów ku przodowi umożliwiło strzelanie na tył i boki atakujących oddziałów.W 1711 fortyfikacja jasnogórska otoczona została palisadą.W latach 1722-1723 wybudowano bramę Lubomirskich,która dziś jako pierwsza wita pielgrzymów.Prace prowadzone były przez wrocławskiego kamieniarza Jana Limbergera na koszt podkomorzego koronnego Jerzego Dominika Lubomirskiego.Bramę zdobią figury św.Pawła,św.Antoniego oraz najwyżej położona,wieńcząca bramę figura św.Michała Archanioła oraz znajdujący się bezpośrednio pod nią,w eliptycznej wnęce,obraz przedstawiający Matkę Boską Jasnogórską.Nad wejściem wyryty jest po łacinie pierwszy wers modlitwy Pod Twoją Obronę:Sub tuum praesidium.W 1743 dokonano ostatniej rozbudowy warowni.W 1767 wybudowano kolejną bramę na przyjazd króla Stanisława Augusta Poniatowskiego(który jednak na Jasną Górę nigdy nie przybył)umiejscowioną między bramą Lubomirskich,a Matki Boskiej Królewskiej.Bramę tę pierwotnie nazwano imieniem króla,lecz w 1955 zmieniono jej nazwę na Bramę Matki Boskiej Królowej Polski.Ozdobiona jest obecnie płaskorzeźbą Matki Boskiej,która to zastąpiła wizerunek Stanisława Augusta Poniatowskiego,jaki pierwotnie znajdował się nad otworem wejściowym bramy.Decyzją Aleksandra I Pawłowicza,jako manifest siły po ogłoszeniu kapitulacji przez Jasną Górę z początkiem kwietnia 1813,rozebrano mury do wysokości pierwszego piętra 15 lipca tego samego roku.Odbudowy dokonano dopiero za panowania cara Mikołaja I Romanowa(zarazem za jego pozwoleniem,jako symbolem rzekomego poparcia dla klasztoru i kościoła),w 1843,prawie nie zmieniając wyglądu murów sprzed trzydziestu laty.Od tego czasu po dziś dzień mury nie były przebudowywane.
Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej
Historia obrazu
W 1382 książę Władysław zapragnął przewieźć ikonę Matki Bożej Bełzkiej do Opola,lecz po drodze wóz z obrazem miał zatrzymać się w Częstochowie,a konie nie chciały ruszyć z miejsca.Uznając to za znak Boży książę pozostawia ikonę w miejscowym klasztorze.Takie są początki obrazu na Jasnej Górze.W 1430 sanktuarium zostało napadnięte przez grupę zawodowych przestępców dowodzonych przez szlachciców Jakuba Nadobnego z Rogowa herbu Działosza,Jana Kuropatwę z Łańcuchowa herbu Szreniawa i księcia wołyńskiego Fryderyka Ostrogskiego.
Tak o tym wydarzeniu pisze Jan Długosz:

Pod ten czas niektórzy z szlachty polskiej wyniszczeni marnotrawstwem i obciążeni długami,mniemając,że klasztor częstochowski na Jasnej Górze,zakonu św.Pawła Pierwszego Pustelnika,posiadał wielkie skarby i pieniądze,z tej przyczyny,że do niego z całej Polski i krain sąsiednich(...)zbiegał się lud pobożny(...)zebrawszy(...)kupę łotrzyków(...)napadli na rzeczony klasztor paulinów.A nie znalazłszy w nim spodziewanych skarbów,zawiedzeni w nadziei,ściągnęli ręce świętokradzkie do naczyń i sprzętów kościelnych,jako to kielichów,krzyżów i ozdób miejscowych.Sam nawet obraz Najchwalebniejszej Pani naszej odarli z złota i klejnotów,którymi go ludzie pobożni przyozdobili.Niezaspokojeni łupem,oblicze obrazu mieczem na wylot przebili,a deskę,do której wizerunek przylegał,połamali,tak iż zdawało się,że to nie Polacy,ale Czesi kacerze dopuścili się czynów tak srogich i bezbożnych.Po dopełnieniu takowego gwałtu,raczej skalani zbrodnią niż wzbogaceni,z niewielką zdobyczą pouciekali.Długi czas mniemano,że ów gwałt popełnili czescy kacerze,mieszkający w przyległych Polsce miastach i zamkach szląskich.I już Władysław król i panowie polscy poczęli byli myśleć o wydaniu wojny Czechom,ale gdy się sprawa wydała i rzeczy wyjaśniły,karano srodze owych z szlachty polskiej złoczyńców,a wielu wtrącono do więzienia.

W połowie XVII wieku szwedzki król Karol X Gustaw,zająwszy Warszawę i Kraków,poniósł klęskę pod częstochowskim klasztorem na Jasnej Górze.To wydarzenie dodało otuchy Polakom,a król Jan Kazimierz,powróciwszy do Lwowa,ogłosił manifest,po którym polecał swoje państwo protekcji Bożej Matki,nazywając Częstochowski jej obraz„Polską Królową”.
Kult obrazu
Apel jasnogórski jest modlitwą kierowaną do Królowej Polski w intencji Polski i Kościoła.Codzienny Apel wprowadzono w intencji prześladowanego przez władze systemu totalitarnego Kościoła w Polsce.Nabożeństwo odprawiane jest codziennie o godzinie 21:00 w kaplicy Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej.
Pomniki i rzeźby

Oprócz rzeźb znajdujących się w zabudowaniach klasztornych,na Jasnej Górze i w jej najbliższym otoczeniu znajduje się wiele rzeźb i pomników o charakterze religijnym,pochodzących z różnych okresów.
Droga krzyżowa
W parku klasztornym,który otacza z trzech stron mury sanktuarium umieszczono czternaście rzeźb przedstawiających drogę krzyżową.Posągi zrealizowane zostały przez wybitnego rzeźbiarza Piusa Welońskiego,autorem projektu drogi krzyżowej był architekt Stefan Szyller.Prace wykonawcze trwały w latach 1900 – 1913.
Pomnik Stefana Wyszyńskiego
Na placu znajdującym się po południowej stronie Jasnej Góry,w pobliżu bramy Lubomirskich znajduje się pomnik kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Pomnik Augustyna Kordeckiego
Pomnik o A.Kordeckiego znajduje się na wałach,w centralnej części bastionu Potockich.Został wykonany ze spiżu według projektu Henryka Stattlera w 1859.Na wszystkich czterech bokach cokołu znajdują się herby zasłużonych przy obronie Jasnej Góry rodów: Czarnieckich,Krzyżtoporskich,Skórzewskich oraz Zamoyskich.
Pomnik Jana Pawła II
Pomnik Jana Pawła II znajduje się na bastionie Świętej Trójcy i mierzy 4,3 m(bez cokołu).Autorem tego pomnika z brązu jest Władysław Dudek,a fundatorami małżeństwo Gołąb z USA.Został odsłonięty i poświęcony 26 sierpnia 1999 r.w uroczystość Matki Boskiej Częstochowskiej,z udziałem Episkopatu Polski.Monument przedstawia stojącego papieża w sutannie,z piuską w lewej ręce,wyciągającego prawą dłoń w geście pozdrawiania.Cokół okryty jest płytami z czerwonego marmuru.Na każdej z nich oprócz frontalnej z herbem papieskim,zamocowane są dodatkowo płyty z brązu,w których wyryte zostały napisy.
Przeorowie
Przeorowie klasztoru na Jasnej Górze mianowani są spośród zakonników od 1382 roku,czyli od powstania klasztoru.Pierwszym przeorem został Grzegorz Primipillus,obecnym jest Roman Majewski.Funkcję tę pełniło do tej pory 129 zakonników.
Pielgrzymowanie

Jasna Góra jest najczęstszym celem pielgrzymowania w Polsce.W 2011 roku na Jasną Górę przybyło 3,2 mln pielgrzymów i turystów z 80 krajów świata.W 228 ogólnopolskich pielgrzymkach na Jasną Górę wzięło udział ponad 830 tysięcy osób.Pieszo do klasztoru przybyło 143983 osoby.Przy klasztorze działa hotel Dom Pielgrzyma,posiadający ponad 800 miejsc noclegowych,przyjmujący gości przez cały rok,a także Hale Noclegowe z 530 miejscami,czynne od maja do października.Obie instytucje znajdują się bardzo blisko Jasnej Góry,przy ulicy Stanisława Wyszyńskiego.Prowadzą tu także działalność sklepy spożywcze i pamiątkarskie,herbaciarnia,punkt fotograficzny,księgarnia Claromontana(od łac.Clarus Mons,tj.Jasna Góra).
Radio Jasna Góra
W sanktuarium jasnogórskim działa rozgłośnia radiowa o zasięgu lokalnym założona 25 marca 1995 przez ojców paulinów.Pełni ewangelizacyjną oraz patriotyczną misję sanktuarium maryjnego.Rozgłośnia nadaje na częstotliwości 100,6 MHz,a jej sygnał ma zasięg ok.100 km.