Położenie
Miasto jest położone w ramionach rzeki Huczwy,dopływu Bugu i znajduje się zaledwie 18 km od przejścia granicznego z Ukrainą w Zosinie(5 km w linii prostej przez Bug).Hrubieszów jest najdalej na wschód wysuniętym miastem Polski,leżącym w środku Kotliny Hrubieszowskiej(Wyżyna Wołyńska).Region głównie rolniczy w rejonie najżyźniejszych gleb Polski czarnoziemu.Okolice Hrubieszowa leżą w obrębie dawnych Grodów Czerwieńskich.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa zamojskiego.Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 33,03 km².Miasto stanowi 2,6% powierzchni powiatu.Według danych z roku 2008 71,0% powierzchni Hrubieszowa stanowiły użytki rolne,a użytki leśne 2,5%.Zarówno powiat jak i miasto leżą na terenie Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Demografia
Dane z 31 grudnia 2008:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 18603 | 100 | 9817 | 52,7 | 8786 | 47,2 |
| gęstość zaludnienia(mieszk./km²) | 563,2 | 297,2 | 266 | |||
Miasto jest podzielone na następujące dzielnice:
- Śródmieście,
- Sławęcin(w skład którego wchodzą również Nowe Osiedle i Osiedle Lipice),
- Pobereżany(w skład którego wchodzą Michałówka,Teresówka i Antonówka,dawne wsie),
- Podgórze(z Osiedlem Krasickiego),
- Koszary(z Osiedlem Jagiellońskim).
Hrubieszów(aż do 1802 r.Rubieszów)to najdalej wysunięte na wschód miasto Polski.Położone jest nad Huczwą,dopływem Bugu,w odległości 5 km od granicy z Ukrainą.Przypuszcza się,że istniał tu,na wyspie oblanej wodami Huczwy,ruski gród obronny należący do Grodów Czerwieńskich.Pierwsza wzmianka o Hrubieszowie pochodzi z 1254,jako osadzie wśród lasów,posiadającej dwór myśliwski.Rolę stanicy myśliwskiej będzie pełnił jeszcze w czasach jagiellońskich,co zostało uwiecznione w jego herbie wyobrażającym jelenią głowę,między rogami której umieszczone są dwa krzyże z napisem wokoło,nadanym przez króla Zygmunta Augusta(w poł.XVI w.)W 1366 wraz z całą Rusią Czerwoną został przyłączony do Polski.Prawa miejskie magdeburskie Hrubieszów uzyskał w roku 1400 z rąk Władysława Jagiełły.Prawdopodobnie w końcu XIV w.wzniesiono drewniany zamek,będący siedzibą starosty.W latach 1411,1413,1430 gościł w nim fundator miasta król Władysław Jagiełło.Duże znaczenie dla miasta miał przywilej wydany przez Kazimierza Jagiellończyka nakazujący zmierzającym z Rusi na Mazowsze,Śląsk i Wielkopolskę wybieranie drogi przez Hrubieszów.Pomyślny rozwój przerwały najazdy Tatarów,którzy w latach 1498-1626 wielokrotnie grabili i niszczyli miasto.Zamek został zniszczony w roku 1661.W wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej Hrubieszów znalazł się w zaborze austriackim.W 1800 r.wsie dawnego starostwa kupił Stanisław Staszic,który w 1816 r.na swoich dobrach założył fundację„Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie”.Była to pierwsza w Europie organizacja przed spółdzielcza,działająca do 1945 r.W połowie XIX w.był drugim co do wielkości,po Lublinie,miastem guberni lubelskiej.Miasto rozwijało się szybko,w 1909 r.liczyło 15 tys.mieszkańców.Od początku swego istnienia było miastem wielokulturowym,obok Rusinów i Polaków,już od XV w.osiedlili się tutaj Żydzi.W 1915 r.w czasie I wojny światowej do Rosji przymusowo ewakuowano ludność prawosławną.W sierpniu 1920 roku toczyły się tu walki z sowieckim najeźdźcą.W październiku 1920 garnizon w Hrubieszowie został przydzielony do 2 Pułku Strzelców Konnych.W 1946 placówki MO i MBP w Hrubieszowie stały się celem wspólnej akcji WiN i UPA.
Żydzi hrubieszowscy
Pierwsze wzmianki o Żydach pochodzą z 1444,natomiast dokument z roku 1456 wymienia dwóch kupców żydowskich,którym nadano prawo zaopatrywania dworu.W drugiej połowie XVI wieku Żydzi uzyskali prawo do zamieszkania w wydzielonej części miasta i do wybudowania synagogi,a wymieniony imiennie Abraham otrzymał prawo destylowania wódki.W 1736 roku wybuchł pożar,który zniszczył większą część miasta,w tym 27 żydowskich domów i synagogę.Żydzi zajmowali się głównie rzemiosłem i handlem produktami rolnymi,a gmina żydowska szybko się rozrastała w roku 1765 zamieszkiwało Hrubieszów 709 Żydów,w 1897 5352,a w 1939 już ok.11750.Hitlerowcy zniszczyli obie żydowskie synagogi,cmentarza i prywatne domy modlitwy w Hrubieszowie.W sumie,między 7000 i 9000 Hrubieszów Żydów zostało zamordowanych.Po wybuchu wojny,część Żydów próbowała ratować się ucieczką na teren ZSRR.Reszta,czyli około 4200 osób,została zobowiązana do zamieszkiwania określonych ulic,a następnie osadzona w getcie.W maju i czerwcu 1942 roku Niemcy koncentrowali w hrubieszowskim getcie Żydów z całego powiatu,łącznie około 10000 osób.Wkrótce nastąpiły masowe deportacje do obozu zagłady w Sobiborze,a 500 osób rozstrzelano na cmentarzu żydowskim.Część spośród ostatnich 2000 Żydów wywieziono w październiku 1942 roku do obozu pracy w miejscowości Budzyń,część do obozu zagłady w Sobiborze.
Zabytki
I.Kościół rzymskokatolicki pw.św.Stanisława Kostki(Sanktuarium Matki Bożej Sokalskiej)powstał w 1630 r.
W skład zabytkowego zespołu wchodzi:
- cerkiew murowana(obecnie kościół)zbudowana w latach 1795-1828
- dzwonnica murowana 1868 r.
- plebania drewniana,pocz.XX w.
II.Cerkiew prawosławna pw.Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy(parafialna)
III.Kościół rzymskokatolicki parafii pw.MB Nieustającej Pomocy,zbudowany jako cerkiew prawosławna w latach 1903-1905.
Wydarzenia z życia nowo powstałej parafii:
- Kościół został wybudowany przez władze rosyjskie razem z koszarami w latach 1903-1905.Początkowo był cerkwią prawosławną.
- W 1918 r.przemianowano ją na kościół katolicki przeznaczony dla stacjonującego wówczas 2 Pułku Strzelców Konnych.
- W 1939 r.w czasie okupacji Niemcy zamienili go na stajnię i magazyny dla broni.
- W 1945 r.ponowna zamiana budynku na kościół katolicki.
- W 1953 r.kościół został zamknięty przez władze PRL i zamieniony na magazyn dla wojska,lecz nie był remontowany i zaczął niszczeć.
- W 1982 r.kościół został odbudowany i ponownie otwarty z inicjatywy ks.Stanisława Chomicza,który został proboszczem nowej parafii.
V.Zespół dworski Du Chateau(ul.3 maja 11)
- dwór(obecnie Muzeum im.St.Staszica)murowany w 1791 r.skrzydło zach.przed 1860 r.wsch.1941 r.
- ogród,pierwsza połowa XIX w.
VI.Stary i Nowy cmentarz żydowski w Hrubieszowie
- Stary cmentarz żydowski w Hrubieszowie został założony w XVI wieku.Ostatni znany pochówek odbył się w 1941 roku.
- Nowy cmentarz żydowski w Hrubieszowie został założony pod koniec XIX wieku.Ostatni znany pochówek odbył się w 1941 roku.
Wspólnoty religijne
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
Kościoły rzymskokatolickie
Parafie Kościoła rzymskokatolickiego
- Parafia św.Mikołaja w Hrubieszowie(erygowana 1 października 1400)
- Parafia pw.Matki Boskiej Nieustającej Pomocy(eryg.27 czerwca 1982)
- Parafia pw.Ducha Świętego(eryg.15 czerwca 2001)
- Parafia pw.św.Stanisława Kostki(eryg.13 czerwca 2001)
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
- Parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy
Kościoły ewangeliczne:
- Kościół Ewangelicznych Chrześcijan Zbór w Hrubieszowie
- Kościół Boży w Chrystusie Centrum Chrześcijaństwa„Rebeka”
- Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej
- Świadkowie Jehowy zbór z Salą Królestwa
Liczący ponad 18 tys.mieszkańców Hrubieszów jest jednym z ośrodków terenów nadgranicznych województwa lubelskiego.Stolica powiatu składającego się z 8 gmin spełnia funkcje lokalne i regionalne,w tym administracyjno-usługowe,gospodarcze,kulturalno-edukacyjne i ośrodka współpracy transgranicznej.Właśnie ta ostatnia funkcja ma potencjalne szanse wpływać na sytuację gospodarczą Hrubieszowa.W czasach PRL miasto było zapleczem rolniczego regionu dysponującego najlepszym w Polsce kompleksem gleb pszenno-buraczanych(słynne hrubieszowskie czarnoziemy).Funkcjonowały tu zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego,w tym jedyna w kraju fabryka lnu„Hakon”.Zmiana ustroju polityczno-gospodarczego postawiła w niekorzystnej sytuacji rolnictwo,a w szczególności oparte na PGR-ach rolnictwo hrubieszowskie.Odbiło się to na kondycji zakładów funkcjonujących w mieście,które po kolei ogłaszały upadłość.Mimo,że w tym samym czasie powstawały niczym grzyby po deszczu firmy prywatne(w mieście zarejestrowanych jest blisko 1800 podmiotów gospodarczych)nie zdołały one wypełnić luki gospodarczej,zwłaszcza w kontekście bezrobocia i obsługi rolnictwa.W wyniku kryzysu gospodarczego ZSRR,Hrubieszów,będący po otwarciu przejścia granicznego w pobliskim Zosinie,„małą bramą Europy na Wschód”,przestał praktycznie korzystać z profitu nadgranicznego położenia.Pod Hrubieszowem znajdują się bogate,chodź niezagospodarowane złoża węgla kamiennego.Kilka kilometrów od miasta w 2010 roku ok.0,5 km od granicznej rzeki Bug otworzono nowy szyb kopalni.Najbliżej położonym miastem od Hrubieszowa jest górniczy Nowowołyńsk
Komunikacja
Obecnie Hrubieszów jest przystankiem na drodze krajowej nr 74 Piotrków Trybunalski Kielce Kraśnik Zamość Hrubieszów Zosin,oraz na Linii Hutniczej Szerokotorowej,przy której pod miastem znajduje się kolejowe przejście graniczne.W mieście znajduje się również stacja kolejowa Hrubieszów Miasto,od której odchodzi linia normalnotorowa do Zawady.W przeszłości Hrubieszów leżał również przy Hrubieszowskiej Kolei Dojazdowej.Z powodu niskiej rentowności,do Hrubieszowa nie dojeżdżają obecnie pociągi pasażerskie.Najbliższe stacje kolejowe z ruchem pociągów pasażerskich to Chełm i Zamość.Istnieje tu natomiast rozwinięta komunikacja autobusowa obsługiwana przez PKS Hrubieszów(dawna filia PKS Wschód)oraz licznych przewoźników prywatnych.Hrubieszów posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Lublinem,Chełmem,Zamościem,Warszawą,Krakowem,Katowicami,Rzeszowem,Tomaszowem Lubelskim,Kielcami,Wrocławiem,Częstochową,Opolem,a w okresie letnim dodatkowo Zakopanem,Ustką,Węgorzewem i Helem.Autobusy międzynarodowe docierają do Włodzimierza Wołyńskiego.
Osoby związane z miastem
Honorowi obywatele Hrubieszowa
- Stephane du Chateau architekt mieszkający i tworzący we Francji
- Sławoj Leszek Głódź duchowny katolicki,arcybiskup metropolita gdański(od 2008)
- Prałat Melchior Juściński długoletni proboszcz parafii św.Mikołaja w Hrubieszowie
- Jan Śrutwa biskup katolicki,były rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- Wiktor Zin architekt,rysownik,działacz kultury i pracownik naukowy
- Adam Niklewicz artysta ilustrator.Wykonał niezliczoną ilość ilustracji do prestiżowych magazynów t.j"Time","Newsweek","New York Times" i innych.
- Milton Rokeach amerykański psycholog społeczny
- Stanisław Ciesielczuk poeta,członek literackiej grupy„Kwadryga”
- Stanisław Dobrzański polityk,minister obrony narodowej
- Rafał Fedaczyński lekkoatleta,mistrz Polski w chodzie sportowym
- Stepan Gajdarenko(1909-1977)ukraiński pilot,bohater ZSRR
- Łukasz Jasina publicysta
- Irena Jun aktorka filmowa i teatralna
- Tomasz Kiełbowicz piłkarz,zawodnik Legii Warszawa,reprezentant Polski
- Jan Kondrak autor tekstów,kompozytor i wykonawca
- Bogodar Kotorowicz(1941-2009)ukraiński skrzypek
- Jerzy Lipnicki aktor filmowy i teatralny
- Dawid Nowak piłkarz,zawodnik Cracovii,reprezentant Polski
- Henry Orenstein pokerzysta i przedsiębiorca,z pochodzenia Żyd
- Wincenty Piątak nauczyciel,regionalista,założyciel Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego
- Marek Poznański polski archeolog,poseł na Sejm VII kadencji.
- Bolesław Prus pisarz i publicysta okresu pozytywizmu
- Joanna Racewicz polska dziennikarka telewizyjna
- Janusz Rybak piłkarz
- Robert Sakowski dziennikarz prasowy
- Abraham Stern mechanik(samouk),wybitny konstruktor i uczony,wynalazca
- Wiktor Zin architekt,rysownik,działacz kultury i pracownik naukowy
- Stanisław Basaj,ps.„Ryś”major Wojska Polskiego,dowódca oddziału BCh działającego na terenie powiatu hrubieszowskiego podczas II wojny światowej
- Henryk Dobrzański major kawalerii Wojska Polskiego,w latach 1934-1936 kwatermistrz w stacjonującym w mieście 2.Pułku Strzelców Konnych
- Bolesław Leśmian poeta,mieszkał w Hrubieszowie w latach 1918-1922
- Stanisław Staszic polski działacz oświeceniowy,ksiądz,założyciel Towarzystwa Rolniczego w Hrubieszowie(TRH)
- Samuel Tepler izraelski malarz pochodzący z rodziny polskich Żydów.
W Hrubieszowie sport nie ma dużych tradycji,ale istnieje w nim kilka klubów,głównie są to zespoły młodzieżowe i amatorskie,jak np.:
- MKS Unia Hrubieszów piłka nożna(grający obecnie w Klasie okręgowej),lekkoatletyka,podnoszenie ciężarów,
- Huragan Hubieszów piłka nożna(grający obecnie w Klasie A)
- UKS Grześ Hrubieszów unihokej
2.Hrubieszowski Pułk Rozpoznawczy im.mjr.Henryka Dobrzańskiego„Hubala”(Hubal służył w Hrubieszowie w latach 1934-1936),został powołany decyzją szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z dnia 25 maja 1994 roku.Powstał na bazie 8.Ośrodka Materiałowego w Hrubieszowie.Jednostka obecnie podlega Dowództwu Wojsk Lądowych.Pułk składa się z 5 kompanii bojowych:cztery to kompanie rozpoznawcze,jedna z BWR-ami(8 szt.) i BRDM-ami,dwie z BRDM-ami i wozami dowodzenia R-5,czwarta kompania kompania specjalna wyposażona jest w samochody osobowo-terenowe.Piąta kompania to pododdział radioelektroniczny,przeznaczony do prowadzenia namierzania i zakłóceń radiowych oraz rozpoznania radioelektronicznego.Oprócz tych pięciu kompanii w skład pułku wchodzi również pluton rozpoznania skażeń,a z pododdziałów logistycznych:kompania remontowa,zaopatrzenia i medyczna.8 czerwca 1996 r.otrzymał sztandar ufundowany przez społeczeństwo ziemi hrubieszowskiej.
Zespół wokalny„Lechici”
Zespół wokalny„Lechici”działa przy Parafii Garnizonowej Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Hrubieszowie.Powstał w 1983 r.z inicjatywy organisty Leszka Opały,który do tej pory jest kierownikiem zespołu.Opiekę duchową nad zespołem sprawuje Ks.prałat płk Andrzej Puzon.Skład„Lechitów”tworzą uczniowie szkół średnich,studenci i młodzież pracująca.Repertuar zespołu jest bogaty i różnorodny,zawiera pieśni i piosenki religijne,patriotyczne,wojskowe,ludowe i rozrywkowe a cappella i wokalno-instrumentalne.Zespół„Lechici”aktywnie uczestniczy w życiu parafii,miasta i regionu.Brał udział w wielu festiwalach piosenki religijnej(Łódź,Lubaczów,Warszawa,Płock,Osiek),patriotycznej i wojskowej(Arsenał Artystyczny Wojska Polskiego’94,Kołobrzeg’95).Zapraszany był również na koncerty do licznych miast Polski,Ukrainy(m.in.Lwów,Równo,Włodzimierz Wołyński),Litwy(Wilno).Współpracuje z Orkiestrą Symfoniczną im.Karola Namysłowskiego(daw.Polską Orkiestrą Włościańską),Orkiestrą Garnizonu Zamość i Chórem Rezonans(m.in.wspólne występy w ramach Zamojskich Dni Muzyki,w czasie których zespół wykonał:Mszę h-moll J.Haydna(1999 r.)a w Roku Bachowskim(2000 r.)Kantatę nr 61 J.S.Bacha).Wielkim zaszczytem dla„Lechitów”była możliwość uczestnictwa w obsłudze muzycznej liturgii sprawowanej przez Ojca Świętego Jana Pawła II w Krośnie(1997 r.) i Zamościu(1999 r.)Od 2005 roku zespół współpracuje z pochodzącym z Zamościa poznańskim kompozytorem Zbigniewem Małkowiczem.W 2007 roku zespół został zaproszony przez Polską Orkiestrę Włościańską im.K.Namysłowskiego do udziału w pierwszej edycji Zamojskiego Festiwalu im.Marka Grechuty.W czasie dwóch dni Festiwalu zespół wystąpił na zamojskim Rynku z takimi gwiazdami polskiej sceny jak:Marek Bałata,Janusz Szrom,Hanna Banaszak,Ewa Bem,Stanisław Sojka czy Sambor Dudziński.Zespół ma w swoim dorobku nagrania radiowe i telewizyjne,wydał również kasety magnetofonowe,płyty CD z piosenkami religijnymi i kolędami oraz płyty DVD z teledyskami.Przez 25 lat w zespole śpiewało już ponad 200 Lechitów.Warto również zaznaczyć,że zespół bardzo dużo koncertuje rocznie około 20 razy występuje z pełnym recitalem na terenie całego kraju.
Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Hrubieszowskiej
Skupia uczniów hrubieszowskich szkół zainteresowanych folklorem i kulturą rodzimą.Założony w 1987 roku początkowo miał być jedynie zespołem dziecięcym,jednak mali tancerze,dorastając,nadal pragnęli kontynuować swoją przygodę z tańcem.Obecnie praca prowadzona jest w 4 grupach wiekowych(ponad 100 osób w wieku od 6 do 20 lat).Zespół jest wizytówką miasta i powiatu,promując ich dorobek kulturowy.W okresie 22-letniej działalności Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Hrubieszowskiej uzyskał szereg nagród i wyróżnień na przeglądach i festiwalach w kraju i za granicą.Po dwóch latach wspólnej pracy zajął on 1.miejsce na Wojewódzkim Przeglądzie Zespołów Dziecięcych w Tomaszowie Lubelskim.Wśród osiągnięć w ostatniej dekadzie należy wymienić tytuł Laureata Międzywojewódzkiego Przeglądu Dziecięcych Zespołów Tańca Ludowego Przemyśl 2000.Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Hrubieszowskiej posiada weryfikację Międzynarodowej Federacji Tańca C.I.O.F.F.które umożliwiają reprezentowanie Polski na festiwalach folklorystycznych na całym świecie.Swój dorobek artystyczny zespół prezentował w Grecji,Macedonii,Serbii,Chorwacji,Danii,Hiszpanii,Ukrainie,w Niemczech,Turcji,Czechach,Słowacji,Sardynii,Włoszech,Litwie,Białorusi,Portugalii i Francji.W grudniu 2000 roku zatańczył dla papieża Jana Pawła II w Watykanie.W 2009 roku zespół wyjechał na miesięczne turnee po Peru.
Edukacja
Szkoły podstawowe:
- Szkoła Podstawowa nr 1 im.B.Prusa,ul.Listopadowa 12
- Szkoła Podstawowa nr 2 im.WOP,ul.Żeromskiego 29
- Szkoła Podstawowa nr 3 im.Henryka Dobrzańskiego Hubala,ul.Zamojska 16
- Gimnazjum nr 1 im.Władysława Jagiełły,ul.Listopadowa 12
- Gimnazjum nr 2 im.Stefana Wyszyńskiego,ul.Żeromskiego 29
- Gimnazjum nr 3 im.Jana Pawła II,ul.Zamojska 16
- Publiczne Gimnazjum im.ks.Stanisława Staszica(Zespół Szkół nr 2),ul.3 Maja 1
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy,ul.Zamojska 16A
- Zespół Szkół nr 1,ul.Zamojska 18A
- Zespół Szkół nr 2 im.ks.Stanisława Staszica w Hrubieszowie,ul.3 Maja 1
- Zespół Szkół nr 3 im.Tadeusza Kościuszki w Hrubieszowie,ul.Żeromskiego 11
- Zespół Szkół nr 4,ul.Dwernickiego 10
- Zespół Szkół Odzieżowych,ul.Zamojska 18
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz