Ziemia Lubuska

Termin Ziemia Lubuska ewentualnie ziemia lubuska(łac.terra Lubus,niem.Land Lebus,Lebuser Land)ma szerokie i często odmienne znaczenie,rozróżniane także względem okresów historycznych.
Poniżej przedstawione są główne znaczenia,które będą szczegółowo rozwinięte w odpowiednich sekcjach:

1. Ziemia Lubuska(ziemia lubuska)zdaniem części badaczy odrębne terytorium w okresie państwa pierwszych Piastów.Identyfikowane także jako terytorium plemienne Lubuszan.Jej obszar może dotyczyć obu brzegów rzeki Odry wokół dawnego grodu Lubusza.
2. Ziemia Lubuska(ziemia lubuska)pojęcie pochodne obszaru definicji 1.w odniesieniu do późniejszego okresu obszar włączony ponownie do państwa polskiego ok.1120 r.tożsamy z pojęciem kasztelanii lubuskiej,do której zalicza się także ziemię kiniecką i ziemię kostrzyńską
3. ziemia lubuska główna jednostka osadniczo-administracyjna kasztelanii lubuskiej,powstała na skutek podziałów politycznych w końcu XII wieku i 1.ćwierci XIII wieku,kiedy wydzielono ziemię kiniecką i ziemię kostrzyńską.
4. Ziemia Lubuska pojęcie dotyczące części obszaru tzw.Ziem Odzyskanych,która w 1945 r.została wcielona do województwa poznańskiego,a w 1950 r.prawie w całości należała do pierwszego województwa zielonogórskiego.Nazwę Ziemi Lubuskiej w tym znaczeniu wprowadzili w 1946 r.Bogumił Krygowski i Stanisława Zajchowska.
5. Ziemia Lubuska synonim województwa lubuskiego stosowany przez władze wojewódzkie.Termin w tym znaczeniu został rozpromowany w 1998 r.z początku przez Stowarzyszenie na Rzecz Promocji i Powołania Województwa Lubuskiego i innych zwolenników powołania woj.lubuskiego.

Toponimia i pisownia

Swoją nazwę Ziemia Lubuska wzięła od położonego na lewym brzegu Odry Lubusza,głównego ośrodka kasztelańskiego i dawnej siedziby biskupów lubuskich.W literaturze funkcjonują zapisy wielkimi literami i małymi(Ziemia Lubuska i ziemia lubuska).Pisownia tego terminu uzależniona jest od znaczenia jakim posługuje się autor,tj.gdy chce wziąć się pod uwagę krainę historyczną w znaczeniu podobnym do Śląska,Pomorza i Wielkopolski zgodnie z regułą ortograficzną języka polskiego powinno się ją zapisać wielkimi literami Ziemia Lubuska.Natomiast gdy chce się posługiwać terminem w znaczeniu średniowiecznej jednostki terytorialnej jak np.ziemia poznańska zgodnie z regułą ortograficzną powinno się zapisywać je małymi literami ziemia lubuska.

Terytorium Lubuszan i jego udział w państwie Piastów

Na mapach osadniczych dość wyraźnie zaznacza się terytorium plemienne Lubuszan w rejonie środkowego Nadodrza i w strefie pogranicza lubusko-pomorskiego,które charakteryzują się jednością osadniczą.Największym czynnikiem integrującym tego obszaru była rzeka Odra wraz z dopływami tworzące oś hydrograficzną i na wielu odcinakach osadniczą.Ponadto lądowe szlaki komunikacyjne przebiegające równoleżnikowo oraz dwa szlaki lądowe biegnące po obu biegach Odry.Zdaniem części badaczy w X wieku ziemia lubuska stanowiła odrębną jednostkę terytorialną w stosunku do krain plemiennych Pomorza,Wielkopolski i Śląska.Przyjmuje się zazwyczaj,że Polska przyłączyła ją około 960 roku,choć istnieją poglądy o aneksji tego terytorium w latach czterdziestych X wieku,o czym świadczy nieuwzględnienie jej w uposażeniu biskupstwa brandenburskiego.Mieszko I mógł traktować ziemię lubuską jako bazę do prowadzenia swojej polityki ekspansyjnej w kierunku ziem Łużyczan i Wkrzan.Zwolennicy późniejszej datacji opanowania tego terytorium opierają swoje przypuszczenia,po pierwsze,na wynikach badań archeologicznych,wiążąc zniszczenie grodu Lubuszy w połowie X wieku z militarnymi działaniami Polski na tym terenie Polski,oraz, po drugie,na dostrzeganiu związku pomiędzy jej przyłączeniem a konfliktem Mieszka I z margrabią Geronem w 963 roku.Według badacza Połabia Kazimierza Myślińskiego obie teorie nie mają mocnych podstaw:badania archeologiczne nie są precyzyjne,zaś konflikt Polski z Marchią Wschodnią nie ma oparcia w źródłach pisanych.Badania wykazują,że w wyniku ekspansji Piastów sieć starszych grodów lubuskich została całkowicie zniszczona,a w jej miejsce powstała sieć z innego rodzaju grodami o nowym rozmieszczeniu.Należy także przedstawić,że inni badacze negują istnienie plemienia Lubuszan i Ziemi Lubuskiej w tym okresie.Np.Edward Rymar stwierdził,że losy Ziemi Lubuskiej w czasach Mieszka I nie są nam znane z powodu brak źródeł pisanych,a w świetle dokumentu Dagome iudex z ok.991 r.Odra na lubuskim odcinku jego państwa wydaje się być rzeką graniczną.

Kasztelania lubuska

Ok.1120 r.Bolesław III Krzywousty inkorporował wprost ziemię lubuską do państwa Piastów(bez zwierzchności lennej).W 1124 r.zostało utworzone biskupstwo lubuskie,którego podstawą zdaniem części badaczy miałoby być domniemane terytorium plemienne Lubuszan.Diecezja lubuska podlegała arcybiskupowi gnieźnieńskiemu.Ok.1138 r.na mocy Ustawy sukcesyjnej Bolesława Krzywoustego ziemia lubuska została włączona do dzielnicy śląskiej Władysława II Wygnańca.W 1207 r.książę poznańsko-kaliski Władysław III Laskonogi chcąc zwiększyć aktywność na Pomorzu Zachodnim,zamienił swą ziemię kaliską na ziemię lubuską z księciem śląskim Henrykiem I Brodatym.Jednak już w 1209 r.margrabia łużycki Konrad II wkroczył do ziemi lubuskiej i obległ Lubusz.Na odsiecz obrońcom Lubusza ruszył Władysław III Laskonogi,jednak przegrał bitwę pod Lubuszem,a obrońcy grodu zostali powieszeni.Książę poznański utracił ziemię lubuską.Zajęcie strategicznego Lubusza stanowiło realne zagrożenie dla władztwa Henryka I Brodatego,co zmusiło go do działania.Po śmierci Konrada II podczas kampanii zbrojnej między sierpniem 1210 a marcem 1211 Henryk odzyskał ziemię lubuską.W 1250 r.Bolesław II Rogatka,potrzebując pomocy przeciwko księciu wrocławskiemu Henrykowi III,sprzedał ten strategiczny rejon Marchii Brandenburskiej i arcybiskupowi magdeburskiemu Wilbrandowi jako ich kondominium,aby zdobyć pieniądze na prowadzenie lokalnych wojen.W 1252 zastaw ostatecznie przeszedł we władanie Brandenburgii.W 1424 r.biskupstwo lubuskie zostało podporządkowane arcybiskupowi w Magdeburgu.

Ziemia Lubuska w PRL

Do powszechnego obiegu w Polsce powojennej termin Ziemia Lubuska wprowadziła w 1945 r.Maria Kiełczewska-Zaleska z Instytutu Zachodniego podając opis historycznej ziemi lubuskiej jako małej krainy nad Odrą,która odgrywa rolę łącznika Pomorza ze Śląskiem.Wg jej definicji kraina miała ciągnąć się po obu brzegach Odry,od ujścia Nysy Łużyckiej po ujście Warty.Rok później(1946 r.)publikacja B.Krygowskiego i S.Zajchowskiej rozciągnęła nazwę Ziemi Lubuskiej daleko poza właściwą ziemię lubuską włączając część Wielkopolski,Pomorza i na południe od Odry część Śląska.Jednocześnie określono,że Ziemia Lubuska jest"zachodnią cząstką Wielkopolski"co wynika z warunków naturalnych charakterystycznych dla całości.
Określono,że nowa Ziemia Lubuska obejmuje 14 powiatów o łącznej powierzchni 11451,7 km²:

• powiaty północne:gorzowski,strzelecki,trzcianecki, pilski
• powiaty środkowe:sulęciński,słubicki,międzyrzecki,sulechowsko-świebodziński,babimojski(włączony do wolsztyńskiego),
• powiaty południowe:gubiński,krośnieński,zielonogórski,wschowski.

W 1955 r.stwierdzono,że względy historyczne i praktyczne zadecydowały,że wszystkim tym powiatom nadano nazwę Ziemi Lubuskiej,która dotyczy części obszaru tzw.Ziem Odzyskanych,która w 1945 r.została wcielona do województwa poznańskiego,a w 1950 r.prawie w całości należała do pierwszego województwa zielonogórskiego.

XX wiek

Prawobrzeżną część Ziemi Lubuskiej przyłączono do Polski w 1945(od 1999 część województwa lubuskiego).Ciekawostką jest,że żadna ze stolic obecnego województwa lubuskiego nie wchodziła w skład Ziemi Lubuskiej.Gorzów Wielkopolski leży na terenie historycznej kasztelani santockiej,która początkowo należała do Wielkopolski przechodząc we władanie brandenburskie w XIII wieku.Zielona Góra od początku swojego istnienia wchodziła w skład Śląska,a ściślej Dolnego Śląska.