Nazwa |
- Według pierwszej z nich Strzegom wywodzi się od słowa strzec,od której pochodzi pierwsza historyczna nazwa Strzegów wymieniona w 1896 roku przez śląskiego pisarza Konstantego Damrota.
- Równolegle w literaturze podawany jest wywód od słowa strzyc wraz z nazwą miejscową Strzygłów jako nazwę miejsce strzyżenia głów.
- Według innej teorii wywodzi się ją również od warunków fizjograficznych terenu Wzgórz strzegomskich,na których miasto powstało.Wzgórza te dzielą się na trzy pasma:najwyższe pasmo południowe zbudowane z granitu,średnie środkowe ciągnące się na północ od linii Rogoźnica-Goczałków Górny-Jaroszów,oraz najniższe pasmo północne.Od ich ukształtowania miała pochodzić pierwotna nazwa Trzy góry,która w wyniku procesów lingwistycznych miała się zmienić później w Strzegom.
Położenie
Miasto Strzegom położone jest w południowej części województwa dolnośląskiego w powiecie świdnickim nad Strzegomką.Miasto leży na terenie Przedgórza Sudeckiego.Strzegom otaczają Wzgórza Strzegomskie.Nieopodal miasta znajduje się najwyższe wzniesienie tychże wzgórz góra Krzyżowa o wysokości 354 m n.p.m.Historycznie leży na Dolnym Śląsku.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.wałbrzyskiego.
Historia
Dorzecze rzeki Strzegomki upodobali sobie Ślężanie,którzy postanowili tutaj założyć swą osadę.W czasach wojen polsko-czeskich
w latach 1038-1137 gród stał się ważnym ośrodkiem z racji swojego
położenia na szlakach handlowych,jak i pełnienia funkcji obronnych.Obok grodu warownego,pełniącego funkcje obronne,rozwinęła się także
osada miejska zwana Starym Strzegomiem.W 1149 roku biskup wrocławski
konsekrował tu pierwszy kościół.W 1202 roku komes Imbram,kasztelan strzegomski,przekazuje joannitom kościół wraz z
przynależnościami.Dokumentami potwierdzającymi tę darowiznę(akt
dotacyjny z lat 1202-1203,dyplom księcia Henryka Brodatego,oraz 2 dyplomy Cypriana biskupa[wrocławskiego)potwierdzają istnienie i podkreślają rangę
dawnego Strzegomia.Po tym,jak w 1241 r.Tatarzy spalili gród,wdowa po
Henryku Pobożnym,Anna,lokowała tu miasto na prawie niemieckim i ściągnęła kolonistów
aby przyspieszyć odbudowę ośrodka.W 1291 roku miasto znalazło się w
nowo powstałym księstwie świdnicko-jaworskim,którym rządził Bolko I.Z jego polecenia wokół miasta wzniesiono mury obronne w latach
1291-1299.W 1339 roku otwarto pierwszą szkołę w mieście.Wyraźny jest
również rozwój gospodarczy.Od 1346 roku miasto posiadało już 9 cechów
rzemieślniczych:sukiennicy,dostawcy przędzy,krawcy,kuśnierze,rzeźnicy,piekarze,szewcy,powroźnicy i piwowarzy.11 czerwca 1520 roku
Ludwik II nadaje Strzegomowi przywilej używania pieczęci czerwonej co umożliwia sądowi wzywanie świadków.Bezpotomna śmierć Ludwika II Jagiellończyka w 1526 roku spowodowała iż 3,5-tysięczne miasto dostało się pod panowanie Habsburgów.Okres renesansu
to okres prosperity i rozwoju Strzegomia.Tętniący liczący ponad 3000
osób organizm miejski,w którym było 428 podatników,nie ustrzegł się
przed biedotą,pospólstwem i problemami wielkich miast.Coraz częściej
rzemieślnicy uciekali na wieś,a w mieście budowano okazałe budowle dla
bogatych i biednych mieszczan.Zagęszczenie było ogromne,wewnątrz murów
miejskich mieściło się 312 domów.31 grudnia 1626 roku do miasta
dotarła wiadomość o nakazie przezimowania wojsk Wallensteina,jednakże żołd
i koszt utrzymania 10 kompanii wojska przerósł możliwości finansowe
miasta.Rajcy miejscy,wysłali protest do cesarza jednak pozostały one
bezskuteczne.Zaczęły się ciężkie czasy dla miejscowych protestantów,których nagminnie prześladowano.Zabierano im majątki,zamykano
kościoły.W 1629 roku zostali oni pozbawieni praw obywatelskich.Wojska
Wallensteina dokonały mordów i gwałtów na miejscowej ludności a cholera
zdziesiątkowała mieszczan.Zaraza zabrała 625 strzegomian.W wyniku
wojny trzydziestoletniej miasto legło w gruzach,straciło swe
przywileje,zamek uległ ruinie i przeszedł na własność miasta,a z 3
tysięcy mieszkańców zostało zaledwie 400.Rok 1742,który był rokiem 500 lecia nadania praw miejskich miastu,zaznaczył się przejęciem całego Śląska przez Prusy po trzech Wojnach śląskich
z Austrią.Wskutek przywrócenia swobód religijnych jeszcze w tym samym
roku protestanci wznieśli w mieście swoją świątynię.4 czerwca 1745 roku
król pruski Fryderyk II
wygrał pod miastem bitwę z Austriakami,bezskutecznie próbującymi
odzyskać prowincję.W czasie wojen napoleońskich w Strzegomiu
stacjonowali ułani polscy z Legii Polsko-Włoskiej którzy 14 maja 1807 roku pokonali oddział pruski nad Strugą nieopodal Szczawienka(obecnie dzielnica Wałbrzycha).Wiek XIX
to okres wielkiego rozwoju miasta i szybkiego uprzemysłowienia.W 1816
Strzegom zostaje miastem powiatowym.Lata 1870-1914 to najlepszy okres w
historii miasta.Powstają nowe fabryki,ulice,place,budynki,rozwija
się przemysł kamieniarski.Wzrost ekonomiczny wspierany jest przez
infrastrukturę transportową:powstają połączenia kolejowe z Ząbkowicami
Śl.i Legnicą(1856),Bolkowem(1890) i Malczycami(1895).W 1905 r.w
mieście żyło 13.427 osób,niemal wyłącznie Niemców.Dobrą passę przerywa
I wojna światowa
i następujące po niej osłabienie gospodarcze Niemiec.W 1932 roku
miasto przestało być miastem powiatowym i weszło w skład powiatu
świdnickiego,tracąc większość swoich funkcji administracyjnych.13 lutego 1945 r.do Strzegomia wkroczyły wojska radzieckie,dokonując rabunków i gwałtów.Między 9 a 11 marca,po zaciekłych
walkach,Niemcy odbili miasto.W rezultacie 60% jego zabudowy legło w
gruzach.Rosjanie wkroczyli ostatecznie do Strzegomia dopiero 7 maja
1945 r.W czerwcu 1945 r.Strzegom przekazany został administracji
polskiej.Rozpoczął się napływ polskich osadników;w lipcu 1946 r.wysiedlono 7 tys.pozostałych jeszcze przedwojennych mieszkańców miasta
do Niemiec.Jedną z funkcjonujących wówczas wersji nazwy miasta był Strzygłów,spotykany także przed wojną.Po wojnie nastąpiła odbudowa i rozbudowa miasta.Powstało wiele
nowych budynków,szkół,budynków użyteczności publicznej,sklepów,pawilonów handlowych i zakładów przemysłowych.Rozbudowie uległ
przemysł-powstały Zakłady Kamienia Budowanego,Zakłady Materiałów
Ogniotrwałych,Zakłady Mechanizacji Budownictwa Zremb,Zakłady
Roszarnicze Konpar,Zakłady Wyrobów Papierniczych,Dolnośląskie Zakłady
Obuwnicze Dolbut i wiele innych.Wybudowano oczyszczalnię ścieków,wodociągi i kanalizację na terenie miasta.Oddano do użytku przychodnię
zdrowia.Zabytki
- ośrodek historyczny miasta
- bazylika pw.śś.ap.Piotra i Pawła,z XIV w.l.1480-1522,XX w.
- kościół pomocniczy pw.śś.Barbary(d.bożnica),z k.XIV w.1500 r.
- kościół pomocniczy pw.św.Jadwigi,ul.Szarych Szeregów,z XIV w.XVI w.
- kaplica św.Antoniego,z 1520 r.
- klasztor elżbietanek,ul.Obywatelska 3-5,z 1891 r.
- zespół klasztorny karmelitów,ul.Kościuszki,z 1430 r.l.1704-19:
- kościół,obecnie par.pw.Najświętszego Zbawiciela Świata i MB Szkaplerznej
- klasztor,obecnie dom mieszkalny
- komandoria joannitów,ob.plebania,ul.Jana Pawła II(d.pl.Kościelny)10,z 1740 r.
- mury obronne,z połowy XIV w.
- brama Ptasia
- wieża ratuszowa(targowa),z XV/XVI w.1618 r.
- dworzec kolejowy„Grabina”,mur.-szachulcowy,z 1909 r.:budynek dworca z łącznikiem,magazyn spedycji kolejowej(zachowany kompletny zespół dworca kolejowego)
- dom,ul.Paderewskiego(d.Dzierżyńskiego)3,z początku XX w.
- dom,Rynek 1,z k.XIX w.
- piwnice kamienicy,Rynek 11,z połowy XIX w.
- dom,Rynek 39,z 1541 r.połowy XIX w.
- młyn wodny,ul.Kasztelańska(d.Zjednoczenia)12,z 1880 r.
- dom,ul.Kasztelańska(d.Zjednoczenia)18,z 1910 r.
- cmentarz żydowski.
Gospodarka
Strzegom jest ważnym ośrodkiem przemysłu kamieniarskiego.W mieście istnieje kilkadziesiąt firm zajmujących się wyrobami z granitu i bazaltu.Wiele obiektów w Polsce i Europie jest wyłożonych strzegomskim granitem(np.pomnik Bohaterów Westerplatte w Gdańsku,pomnik Powstańców
Śląskich w Katowicach,pomnik na polach Grunwaldu,Pałac Sprawiedliwości
w Hadze).W mieście również obecny jest przemysł maszynowy,spożywczy,papierniczy,odzieżowy.
Transport
Krzyżują się tutaj szlaki:- Droga krajowa nr 5:Wrocław Jelenia Góra
- Droga wojewódzka nr 374:Legnica Jawor Świebodzice Wałbrzych
Te dworce to:
- Strzegom Miasto Jest to dworzec zlokalizowany w centrum Strzegomia.Budynek dworca wybudowany został w 1890 roku.Pierwsza nazwa stacji brzmiała Striegau Stadt.Od 1945 roku nazwa uległa zmianie na Strzegom Miasto.Od 1996 roku stacja nie funkcjonuje a budynek dworca jest zamknięty.Kasy zostały zlikwidowane.Zadaszenie nad peronem istnieje.
- Strzegom Stacja Strzegom zlokalizowana jest na peryferiach miasta.Oddana do użytku została 16 grudnia 1856 roku.Pierwsza nazwa stacji brzmiała Striegau.Od 1945 roku nazwa stacji to Strzegom.Przez stacje przechodzą linie Katowice-Legnica i Malczyce-Marciszów.Budynek dworca został adaptowany do innych celów,kasy zamknięte i zlikwidowane.
- Strzegom Międzyrzecze Jest to jedyna stacja która nie posiada budynku dworca.Jest to i zawsze był posterunek odgałęźny linii.Obecnie stacja ta jest zamknięta i nieczynna,semafory rozebrane.
Kultura
Strzegomskie Centrum Kultury |
Strzegomskie Centrum Kultury prowadzi zajęcia z zakresu tańca,teatru,plastyki,muzyki,modelarstwa,haftu artystycznego,turystyki i
śpiewu.Posiada w swych strukturach salę widowiskową i taneczną.SCK
jest organizatorem wielu imprez kulturalno-rozrywkowych na terenie
miasta.Do największych,cyklicznych imprez w mieście,organizowanych
przez SCK zaliczamy Święto Otwartych Serc,Międzynarodowy Dzień Dziecka,Święto Chleba,Spotkania z piosenką religijną i refleksyjną,Mikołajkowy Show,Festiwal Piosenki Harcerskiej.Centrum jest także
organizatorem imprez zleconych,wystaw, koncertów.Stanowi rolę
animatora życia kulturalnego miasta.Strzegomskie Centrum Kultury
zajmuje się również organizacją i prowadzeniem Międzynarodowego
Festiwalu Folkloru który istnieje już 14 lat i niezmiennie rozbrzmiewa w
sierpniu muzyką i tańcem ludowym.W lutym 1997 roku został on przyjęty
do Międzynarodowej Federacji Festiwalów Folklorystycznych i Sztuki
Ludowej(CIOFF).
Honorowi obywatele Strzegomia
- Walenty Wyrwa
- Stanisław Siwiec
- Stanisław Targosz
- Edward Forski
- Krzysztof Stelmach
- Jan Chmura
Biblioteka
Powstała ona w 1949 roku i do teraz prężnie się rozwija uzupełniając
ofertę kulturalną miasta.Posiada w swych zbiorach prawie 92 tysiące woluminów,w tym także unikatowe wydawnictwa Braci Urbanów z lat 1901-1920 pisane i
wydawane w języku polskim.Biblioteka jest także organizatorem wielu
imprez kulturalnych,kiermaszu książek,konkursów,wystaw i sympozjów.W
bibliotece gościli m.in.Maria Kędzierzyna,Krystyna Pająkowa,Henryk Worcell.
Imprezy sportowe
- THHT Strzegom(WKKW)
- Memoriał im.Edwarda Brzegowego(Judo)
Przedszkola:
- Przedszkole Miejskie nr 2 im.Misia Uszatka
- Przedszkole Miejskie nr 3
- Przedszkole Miejskie nr 4
- Szkoła Podstawowa nr 2 im.Mikołaja Kopernika
- Szkoła Podstawowa nr 3 im.Henryka Sienkiewicza
- Szkoła Podstawowa nr 4 im.Kornela Makuszyńskiego
- Szkoła Podstawowa nr 5(szkoła specjalna)
- Gimnazjum nr 1 im.Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Gimnazjum nr 2 im.Jana Pawła II
- Gimnazjum nr 5(szkoła specjalna)
- Zespół Szkół Ogólnokształcących im.Stefana Żeromskiego
- Zespół Szkół Zawodowych
- Państwowa Szkoła Kamieniarska
- Związek Harcerstwa Polskiego.Szczep Harcerski„Dziś-Jutro-Pojutrze”im.hm.Floriana Marciniaka
Wspólnoty wyznaniowe
- Kościół Rzymskokatolicki:
- Parafia pw.Najświętszego Zbawienia Świata i Matki Boskiej Szkaplerznej,ul.Kościuszki
- Parafia pw.Świętych Apostołów Piotra i Pawła,Bazylika Mniejsza,Pl.Kościelny
- Kościół Zielonoświątkowy w RP:
- Zbór„Salem”,ul.Niepodległości 21 a
- Świadkowie Jehowy
- zbór i Sala Królestwa
Miasta partnerskie
Miasta partnerskie | ||
Miasto | Kraj | Data podpisania umowy |
---|---|---|
Auerbach/Vogtl. | Niemcy | 16 czerwca 1995 |
Torgau | Niemcy | 11 listopada 1997 |
Znojmo | Czechy | 15 sierpnia 1998 |
Pavullo nel Frignano | Włochy | 31 października 2005 |
Sport
- Strzegomski Klub Karate Kyokushinkai
- Klub sportowy AKS Strzegom
- Ośrodek Sportu i Rekreacji
- LKS Stragona Strzegom
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz