Życiorys
Dzieciństwo
Maria Konopnicka była córką Józefa Wasiłowskiego i Scholastyki z Turskich.Jej rodzice zamieszkali w Suwałkach w 1841 r.W 1849 r.kiedy Maria miała siedem lat,Wasiłowscy przenieśli się do Kalisza i zamieszkali na Warszawskim Przedmieściu,w mieszkaniu na parterze pałacu Puchalskich przy dzisiejszym pl.Jana Kilińskiego 4(wówczas Stawiszyńskim Przedmieściu),naprzeciw fabryki Beniamina Repphana.Matka Marii zmarła w 1854 r. i została pochowana na Cmentarzu Miejskim w Kaliszu.Ojciec Marii był prawnikiem,obrońcą Prokuratorii Generalnej i patronem Trybunału Cywilnego,znawcą i miłośnikiem literatury.Wychowywał córki w tradycji chrześcijańskiej,bez kobiecego wpływu.Atmosfera powagi,żarliwego patriotyzmu i surowych nauk moralnych miała duży wpływ na Marię.W latach 1855–1856 uczyła się z siostrą na pensji u sióstr sakramentek w Warszawie i tam zetknęła się z Elizą Pawłowską,późniejszą Orzeszkową.Przyjaźń ich,scementowana wspólnymi zainteresowaniami literackimi,przetrwała całe życie Marii.Jedyny brat Marii,student politechniki w Liège Jan Wasiłowski,poległ 19 lutego 1863 w powstaniu styczniowym,w bitwie pod Krzywosądzem,w pierwszej bitwie oddziału,w którym służył.
Młodość i początki twórczości
We wrześniu 1862 r.w kaliskiej katedrze św.Mikołaja Biskupa Maria Wasiłowska poślubiła Jarosława Konopnickiego herbu Jastrzębiec,starszego od niej o 12 lat.Po ślubie wyjechała z Kalisza i zamieszkała w Bronowie,a następnie w Gusinie w ówczesnej guberni kaliskiej(dziś województwo łódzkie).Jarosław,jako najstarszy z braci,zarządzał kluczem dóbr rodzinnych,w skład których wchodziły wsie:Konopnica,Bronówek i Bronów.Majątek ten był pokaźny,ale zaniedbany.Konopniccy pod koniec 1863 r. i na początku 1864 r.spędzili czas z pierworodnym synem Tadeuszem w Wiedniu i Dreźnie.W czasie dziesięciu lat małżeństwa Maria urodziła ośmioro dzieci,dwoje z nich zmarło zaraz po urodzeniu.Konopnicka nie mogła jak napisze później w jednym ze swych autobiograficznych wierszy znieść ograniczeń,jakie narzucał jej mąż.Nie chciała być na jego utrzymaniu i nie odpowiadała jej rola gospodyni domowej.Jarosławowi nie podobały się literackie zainteresowania żony,która zadebiutowała i zaczęła pisać,właśnie w czasie ich małżeństwa.W 1872 r.sprzedano majątek w Bronowie i rodzina Konopnickich przeniosła się do dzierżawionego Gusina.Tu powstał poemat W górach,który przychylnie zrecenzował Henryk Sienkiewicz,dzięki czemu poetka uwierzyła w swój talent i postanowiła sama zadbać o dzieci i siebie.W 1876 roku poetka rozstała się z mężem i podjęła decyzję o opuszczeniu Gusina,w 1877 roku przeniosła się z dziećmi do Warszawy,gdzie mieszkała do 1890 r.Wyjazd z dziećmi do Warszawy utrwaliła w wierszu Przed odlotem.Mimo rozstania Konopnicka nie zerwała kontaktów z Jarosławem wysłała mu pieniądze na podróż do Krakowa na jubileusz swej twórczości.Mąż później zbankrutował,zmarł prawdopodobnie w 1902 r.Poetka zaczęła pracę w stolicy jako korepetytorka.W 1878 roku nagle zmarł jej ojciec.W tym też roku zaczęła uczestniczyć w konspiracyjnych i jawnych akcjach społecznych.W 1882 roku odbyła podróż do Austrii i Włoch,w 1884 roku w Czechach poznała J.Vrchlickiego,z którym nawiązała korespondencję.Ludwik Krzywicki nazywał Konopnicką z tamtego okresu„niewiastą mocno kochliwą”,a jej nazwisko łączono z wieloma mężczyznami,m.in.młodszym o 17 lat dziennikarzem Janem Gadomskim,nie ma żadnej pewności,że dla któregoś z nich miała cieplejsze uczucia.Jeden adorator,zdolny filozof i historyk Maksymilian Gumplowicz potraktował odrzucenie wyjątkowo poważnie i zastrzelił się w 1897 r.przed hotelem w Grazu,gdzie mieszkała Konopnicka.Nie ma żadnych informacji,czy Konopnicka przeżyła szczególnie tę śmierć.Na 25-lecie pracy pisarskiej(1903 r.)Konopnicka otrzymała w darze narodowym dworek w Żarnowcu koło Krosna na Pogórzu Karpackim.W 1889 roku poznała Marię Dulębiankę,z którą pozostawała w głębokiej przyjaźni.8 września 1903 Dulębianka wprowadziła się wraz z Konopnicką do dworku w Żarnowcu,gdzie miała swoją pracownię.Razem odbywały stąd podróże do Austrii,Francji,Niemiec,Włoch i Szwajcarii,których klimat służył zdrowiu Konopnickiej.Według badaczy nurtu gender i queer przez dwadzieścia lat artystki były partnerkami życiowymi.
Życie literackie
Maria Konopnicka debiutowała(pod pseudonimem Marko)w 1870 r.w dzienniku„Kaliszanin”wierszem Zimowy poranek;utwór został dobrze przyjęty.Kaliszowi poświęciła trzy utwory poetyckie:dwa zatytułowane Kaliszowi(1888,1907) i Memu miastu(1897 r.)Cykl lirycznych wierszy W górach zamieścił rok później„Tygodnik Ilustrowany”.Bardzo szybko jej twórczość poetycka przepełniona patriotyzmem i szczerym liryzmem,stylizowana„na swojską nutę”zdobyła powszechne uznanie.Pierwszy tomik Poezji wydała w 1881 r.następne ukazały się w latach 1883,1887,1896.W latach 1884–1886 redagowała pismo dla kobiet„Świt”;próbując zradykalizować jego program,wywołała sprzeciw zachowawczej opinii i cenzury.Współpracowała z tygodnikiem dla kobiet„Bluszcz”.Nowele pisała od początku lat osiemdziesiątych XIX wieku aż do śmierci.Zaczęło się od dziennikarskich doświadczeń Konopnickiej,w czasie redagowania przez nią„Świtu”.Początkowo czerpała inspiracje z doświadczeń Prusa,Orzeszkowej,a następnie rozwinęła własne pomysły w dziedzinie małych form.Nowela Dym opublikowana została w roku 1893.Maria Konopnicka zajmowała się także krytyką literacką,którą uprawiała od roku 1881,początkowo na łamach„Kłosów”,„Świtu”,„Gazety Polskiej”,„Kurjera Warszawskiego”,następnie w wielu innych pismach.Do 1890 roku przeważały artykuły recenzyjne o tekstach współczesnych autorów polskich i zagranicznych.Konopnicka jest znana z części swojego dorobku obejmującego prozę i tworzonego dla dzieci.Utwory Konopnickiej dla dzieci ogłaszane od roku 1884,eliminujące natrętny dydaktyzm,rozbudzające wrażliwość odbiorców były nowością w tej dziedzinie pisarstwa.Już jako znana pisarka Konopnicka powróciła do wspomnień z lat dzieciństwa spędzonych w Suwałkach.Poświęciła im dwa utwory:Z cmentarzy i Anusia.Około roku 1890 pojawiły się w poezji Konopnickiej nowe zainteresowania tematyczne,zwłaszcza dziełami kultury europejskiej oraz nowe sposoby nawiązań do tradycji.W 1908 r.w miesięczniku„Przodownica”Konopnicka opublikowała Rotę,wiersz,który stanowił punkt kulminacyjny publicystycznej kampanii poetki przeciwko polityce germanizacyjnej w zaborze pruskim.Utwory Konopnickiej zawierają protest przeciwko niesprawiedliwości społecznej oraz ustrojowi niosącemu ucisk i krzywdę.Nacechowane są patriotyzmem,liryzmem i sentymentalizmem.Konopnicka współpracowała z wydawnictwami,prasą krajową,organizacjami społecznymi trzech zaborów,a także uczestniczyła w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni(1901–1902).Brała udział w walce o prawa kobiet,akcji potępiającej represje władz pruskich,w pomocy na rzecz więźniów politycznych i kryminalnych.
Śmierć
Popiersie nagrobne wykonała Luna Drexlerówna,na cokole wyryto fragment wiersza Konopnickiej Na cmentarzu:
...Proście wy Boga o takie mogiły,Które łez nie chcą,ni skarg,ni żałości,Lecz dają sercom moc czynu,zdrój siły Na dzień przyszłości...
Zniszczone podczas II wojny światowej popiersie Konopnickiej zostało odtworzone w okresie powojennym.
Twórczość
Zbiory nowel
- Cztery nowele(1888 r.)
- Moi znajomi(1890 r.)
- Na drodze(1893 r.)zawierał m.in.nowele Dym,Mendel Gdański,Nasza szkapa
- Nowele(1897 r.)
- Ludzie i rzeczy(1898 r.)zawierał m.in.nowelę Miłosierdzie gminy
- Na normandzkim brzegu
- Śpiewnik dla dzieci
- O Janku Wędrowniczku(1893 r.)
- O krasnoludkach i sierotce Marysi(1896 r.)
- Na jagody(1903 r.)
- Szkolne przygody Pimpusia Sadełko(1905 r.)
- Co słonko widziało
- Dym
- Nasza szkapa
- Z mojej Biblii(1896 r.)
- Linie i dźwięki(1987 r.)
- Italia(1901 r.)
- Drobiazgi z podróżnej teki(1903 r.)
- Śpiewnik historyczny(1904 r.)
- Ludziom i chwilom(1905 r.)
- Nowe pieśni(1905 r.)
- Głosy ciszy(1906 r.)
- Zimowy poranek(1870 r.)
- Kaliszowi(1888 r. i 1907)
- Memu miastu(1897 r.)
- Rota(1908 r.)
- Stefek Burczymucha
- Wolny najmita
- W poranek
- Tęsknota
- Noc
- Kubek
- Jaś nie doczekał
- Pieśń o domu
- Pan Balcer w Brazylii(1910 r.)
- Imagina
- poezje Heinricha Heinego
- Edmondo De Amicis Serce
- Edmond Rostand Cyrano de Bergerac(współprzekład)
Społeczność Suwałk zorganizowała wieczór poświęcony jej twórczości i zapoczątkowano zbiórkę pieniędzy na tablicę pamiątkową.Władze carskie sprzeciwiały się tej inicjatywie.Dopiero w 25-lecie śmierci,8 października 1935 roku,na ścianie domu,w którym urodziła się poetka,umieszczono pamiątkową tablicę.W 2010 r.postawiono poetce kolejny pomnik w centrum Suwałk.W lutym 1957 roku powołano Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu;otwarcie ekspozycji nastąpiło 15 września 1960 roku,po przeprowadzeniu prac remontowych i konserwatorskich.Postawiono również pomniki we Wrześni,Warszawie(w 1966 r.)Kaliszu(1969 r.)Bydgoszczy oraz Gdańsku(1977 r.)Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej na cześć pisarki jeden z kraterów na Wenus został nazwany Konopnicka.W 1960 roku otwarto Szlak pieszy im.Marii Konopnickiej szlak wiedzie przez miejscowości związane z pobytem Marii Konopnickiej na ziemi poddębickiej w latach 1862–1872.23 sierpnia 1973 roku otwarto Muzeum im.Marii Konopnickiej w Suwałkach.Ówczesne władze miejskie przekazały do dyspozycji muzeum trzy pokoje w zabytkowym klasycystycznym,piętrowym budynku przy ul.Tadeusza Kościuszki 81,w którym poetka urodziła się i mieszkała do jesieni 1849 roku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz