piątek, 10 kwietnia 2015

Juliusz Ligoń

Ur.22 lutego 1823 w Prądach,zm.17 listopada 1889 w Królewskiej Hucie polski działacz społeczny Górnego Śląska,śląski poeta ludowy,publicysta,dziadek Stanisława Ligonia.
Rodzina
Juliusz Ligoń urodził się w rodzinie kowala w folwarku księcia Adolfa Hohenlohe-Ingelfingen w Prądach(obecnie gmina Koszęcin).Synami Juliusza byli:poeta Jan Ligoń oraz dziennikarz Adolf Ligoń,a wnukiem pisarz Stanisław Ligoń.
Biografia
Juliusz Ligoń szkołę ukończył w Strzebiniu,lecz później kształcił się samodzielnie i był samoukiem.Pracował jako kowal w ojcowskiej kuźni.Jako osiemnastolatek przeprowadził się za lepiej płatną pracą do Królewskiej Huty(obecnie Chorzów),gdzie został kowalem hutniczym.Tam też działał w abstynenckim Towarzystwie Wstrzemięźliwości,założonym przez propagującego trzeźwość księdza Alojzego Ficka z Piekar.W roku 1848 gdy Śląsk dotknęła klęska głodu,Juliusz Ligoń zorganizował polską pomoc charytatywną dla poszkodowanych.Następnie założył„Komitet pomocy polskiej”oraz„Polskie Konsum”,które można określić jako pierwszą organizację o charakterze spółdzielczym.W roku 1851 został zwolniony z pracy,co zmusiło go do przeniesienia się do huty„Andrzej”w Zawadzkiem,gdzie ze swoją żoną zamieszkał przy ul.Wajdy.Kilka lat później,w roku 1858 założył„Kółko Czytelnicze”,przekształcone następnie w Bibliotekę Ludową.Była to pierwsza polska biblioteka na Górnym Śląsku.Prenumerował i kolportował wszystkie polskie czasopisma,jakie były wówczas wydawane w państwie pruskim Wielkopolanina”,„Przyjaciela Ludu”,„Gwiazdkę Cieszyńską” i „Gazetę Górnośląską”.Tego roku opublikował w„Gwiazdce Cieszyńskiej”(nr 25),swój wiersz,mający charakter listu otwartego pt.„Kilka słów do pisarzy polskich i ludu”.Wierszem tym propagował upowszechnienie czytelnictwa wśród Ślązaków.W roku 1869 został sekretarzem,założonego wraz z działaczami pomorskimi i poznańskimi polskiego„Towarzystwa Pożyczkowego”,umożliwiającego polskim robotnikom uzyskanie niewielkich pożyczek,ale także mające przeciwdziałać germanizacji.W 1870 roku ponownie został zwolniony z pracy w hucie za szerzenie„antyniemieckiej propagandy”.Po utracie pracy powrócił do Królewskiej Huty(obecnie Chorzów).Działał w założonym przez Karola Miarkę w„Kółku Polskim”(zwanym także„Kółkiem Towarzyskim”),kierowanym następnie przez Franciszka Chłapowskiego.Był sekretarzem,bibliotekarzem,a następnie wiceprezesem tego„Kółka”.W kwietniu 1875 roku policja przeprowadziła w jego mieszkaniu brutalna rewizję,konfiskując książki,materiały literackie,papier listowy.W jego obronie wystąpiła prasa polska;m.in.w„Kurierze Poznańskim”(nr 94)opublikowano jego relację z przebiegu rewizji.Relacja została przedrukowana przez wiele gazet,w tym także w niemieckiej„Germanii”,wydawanej w Berlinie.Po procesie prasowym,Juliusza Ligonia skazano jeszcze na sto marek grzywny.W 1877 roku uległ wypadkowi,co stało się wygodnym pretekstem do zwolnienia go z pracy.Przez blisko dziesięć lat procesował się o odszkodowanie z tytułu wypadku z Kasą Bracką(Knappschaftsverein),wygrywając w 1883 roku ten proces,zwłaszcza dzięki wsparciu Franciszka Chłapowskiego.W 1879 roku wraz z braćmi Przyniczyńskimi założył katolicką organizacji zawodowej robotników Towarzystwa Wzajemnej Pomocy w Królewskiej Hucie(obecnie Chorzów)oraz quasi-spółdzielczego polskiego„Konsumu”.Przez całe życie był szykanowany za swoją propolską działalność,nie mógł podjąć stałej pracy zarobkowej,skonfiskowano mu jego biblioteczkę,przeprowadzano często rewizje i nakładano wysokie kary finansowe,przez co żył w wielkiej biedzie razem z żoną i sześciorgiem dzieci.Zmarł po ciężkiej chorobie 17 listopada 1889 roku.Grób Juliusza Ligonia znajduje się w Chorzowie na cmentarzu parafii pw.św.Barbary.Nieopodal miejsca pochówku znajduje się II Liceum Ogólnokształcące w Chorzowie jego imienia.
Działalność publicystyczna
Zajmował się działalnością publicystyczną i pisał artykuły do polskojęzycznej prasy.Jego pierwszy wiersz został opublikowany w„Gwiazdce Cieszyńskiej”19 czerwca 1858 roku.Współpracował również z wieloma innymi pismami jak chełmińskim„Przyjacielem Ludu”,lwowskim„Dzwonkiem”,„Katolikiem”oraz„Gazetą Górnośląską”.W latach 1868–1872 współpracował z czasopismem Zwiastun Górnośląski wydawanym w języku polskim w Piekarach Śląskich.
Twórczość pisarska
Wzorem Józefa Lompy napisał cykl 15 dialogowych gawęd o polskim Śląsku,które zyskały sporą popularność.Opublikowano je pierwotnie w 1878 oraz 1879 r.w„Gazecie Górnośląskiej”,pod tytułem„O dawnych czasach Górnego Śląska,czyli Pogadanki wieczorne pomiędzy nauczycielem,obywatelem i górnikiem”.Ponownie opublikowane zostały w trzech rocznikach„Kalendarza Górnośląskiego”,wydanego przez„Katolika”w Królewskiej Hucie(obecnie Chorzów)w 1883,1884 oraz 1885 roku.Od 1877 roku publikował także sztuki dla amatorskiego teatru ludowego;pomagał w ich wystawianiu na deskach teatru ludowego.Ich przesłanie moralizatorskie sprawiało,że cieszyły się one uznaniem publiczności.W 1874 roku opublikował dialog wierszowany pt.„Walka Smutku z Pociechą w sercu chorego człowieka,czyli Myśli duszy mogące służyć ku pokrzepieniu w każdym utrapieniu”.W 1877 roku ks.Franciszek Przyniczyński opublikował tomik wierszy„Piosenki zabawne”,których autorstwo(lub przynajmniej współautorstwo)przypisywane są Juliuszowi Ligoniowi.W 1919 roku ukazał się drugi tomik wierszy,zatytułowany„Iskra miłości z Górnego Śląska,czyli Odłamek śpiewu historyczno-narodowego”.W zbiorach Archiwum Kurii Diecezjalnej w Katowicach znajduje się przygotowany do druku zbiór 61 wierszy,które nie zostały dotąd opublikowane.Był wszechstronnym pisarzem i oprócz poezji uprawiał również twórczość dramatyczną,pisał opowiadania oraz dialogowane gawędy.Obok Karola Miarki uznaje się go za współtwórcę regionalnego dramatu ludowego na Górnym Śląsku.W utworach łączył elementy oświatowo-dydaktyczne z patriotyzmem i przesłaniem moralnym.Był przeciwnikiem germanizacji oraz zwolennikiem jedności różnych historycznych regionów Polski.
”Kaszubi,Staroprusacy,Mazury i Warszawiacy,Wielkopolanie,Ślązacy wszyscyśmy bracia Polacy”I dalej pod Karpatami też jednym duchem tchną z nami,Na Litwie i Królewiacy wszyscyśmy jedno rodacy.”
Dorobek autora
Sztuki teatralne
  • Los sieroty z 1882 r.publikowana w„Katoliku”
  • Dobry syn z 1882 r.publikowana w„Katoliku”
  • Błogosławieństwo matki
  • Nawrócony
  • Prawda zwycięża
Inne
  • Piosnki zabawne zbiór z 1877 r.
  • Obrona Wiednia,czyli niemieckiego państwa i chrześcijaństwa przez króla polskiego 14 września 1863 poemat z 1883 r.dostępny online na stronach Polskiej Biblioteki Internetowej
  • Iskra miłości z Górnego Śląska pośmiertnie 1919 r.dostępna online PBI
Upamiętnienie
  • W przedwojennym Chorzowie wybudowano szkołę powszechną im.Juliusza Ligonia
  • W Prądach znajduje się pomnik poświęcony Juliuszowi Ligoniowi
  • Od 1963 r.przyznawana jest Śląska Nagroda im.Juliusza Ligonia.Jej fundatorem jest Katolickie Stowarzyszenie"Civitas Christiana"

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz