Wojciech Kętrzyński

Wojciech Kętrzyński,Adalbert von Winkler(ur.11 lipca 1838 w Lötzen(obecnie Giżycko),zm.15 stycznia 1918 we Lwowie)polski historyk,wieloletni dyrektor Zakładu Narodowego im.Ossolińskich we Lwowie,ojciec Stanisława Kętrzyńskiego.
Biografia
Urodził się jako Adalbert von Winkler.Jego ojciec pochodził ze szlacheckiej rodziny kaszubskiej herbu Cietrzew,której nazwisko powstało od miejscowości Kętrzyno w powiecie wejherowskim.Dziadkowi dopisano przy nazwisku dodatek Winkler,a ojciec o imieniu Józef używał już tylko nazwiska Winkler.Matka Eleonora z domu Raabe,pochodziła z Nowej Wsi pod Iławą.Po śmierci ojca(1846 r.)który był żandarmem w Giżycku,w latach 1849-1853 przebywał w Poczdamie w szkole dla sierot po byłych wojskowych.W latach 1853–1855 ukończył progimnazjum(w dwa lata pięcioletni kurs)w Lecu(obecnie Giżycko).Następnie od 1855 r.w Gimnazjum w Rastemborku(obecnie Kętrzyn).W 1856 r.otrzymał list od siostry,z którego dowiedział się o polskim pochodzeniu i dawnym nazwisku rodowym Kętrzyński.Spowodowało to jego zainteresowanie polskością i naukę języka polskiego.W 1859 r.zdał egzamin maturalny i 13 października rozpoczął studia historyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Albertyna w Królewcu.
"Wiarę,mowę ukraść mi mogliście,Ale serca z piersi nie wyrwiecie.Serce me zostanie zawsze polskie!"Wojciech Kętrzyński"W ojczystym kraju"
W 1861 r.przeprowadził urzędową zmianę imienia i nazwiska na Wojciech Kętrzyński.W ślad za nim zmieniło je także jego rodzeństwo.W wakacje 1862 roku przebywał u swojej ciotki Jadwigi Krohnke w Warszawie.Później zaangażował się w działalność patriotyczną i miał swój udział w powstaniu styczniowym organizując transport broni.W dniu 11 września 1863 został aresztowany we wsi Jaroty i uwięziony w Górnej Bramie w Olsztynie.Po początkowym uwolnieniu od zarzutów,aresztowano go ponownie 6 października i osadzono w więzieniu Moabit w Berlinie.Jego sprawa była później rozpatrywana w wielkim procesie 135 Polaków w Berlinie.W czasie procesu został mu przedstawiony zarzut zdrady stanu.Ostatecznie od tego zarzutu został uniewinniony,ale 23 grudnia 1864 został skazany na rok więzienia w twierdzy kłodzkiej.W więzieniu przetłumaczył na łacinę swoją dysertację doktorską i poemat Wincentego Pola na niemiecki.Po wyjściu z więzienia w dniu 22 kwietnia 1866 r.udał się do Królewca na uniwersytet.Tam obronił 12 grudnia 1866 r.swoją rozprawę doktorską De bello a Boleslao Magno cum Henrico rege Germaniae gesto a 1002–1005.Potem w różnych miejscach szukał pracy,ponieważ władze pruskie odmawiały mu zatrudnienia na terenach,gdzie mieszkali Polacy.W 1868 roku opublikował w"Gazecie Poznańskiej"pracę"O Mazurach".W latach 1868–1870 znalazł zatrudnienie jako bibliotekarz u J.K.Działyńskiego w Kórniku pod Poznaniem.Od 1869 roku był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.Ostatecznie od 1873 r.zaczął pracować w Zakładzie im.Ossolińskich we Lwowie.Pracę tam podjął 1 czerwca 1870 jako sekretarz naukowy,od 1874 r.kustosz i od 1 listopada 1876 dyrektor.W 1882 roku opublikował dzieło"O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich".W 1894 roku został członkiem Moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego.Zmarł 15 stycznia 1918 r. i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.Część rodziny Wojciecha Kętrzyńskiego osiedliła się w Warszawie,a niektórzy z niej wyemigrowali do Kanady.
Upamiętnienie
Pamięć Wojciecha Kętrzyńskiego uczczono,nadając w 1946 r.mazurskiemu miastu Rastembork nazwę Kętrzyn.Nazwiskiem jego nazwano wiele ulic(w Gdańsku,Olsztynie,Ostródzie,Giżycku,Szczytnie,Braniewie,Nidzicy i Pasymiu),osiedle w Olsztynie,a także jego imię i nazwisko występuje w nazwach szkół oraz innych instytucji.Do najważniejszych z nich należy Ośrodek Badań Naukowych im.Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie,założony w 1963 r.W latach 1969–1994 był patronem Centrum Szkolenia Specjalistów Artylerii i Radiotechniki(przemianowanego w 1992 r.na Centrum Szkolenia Specjalistów Wojsk Rakietowych)w Bemowie Piskim.Wbrew pozorom nazwa Kętrzyn została nadana omyłkowo,gdyż Kętrzyński urodził się w Giżycku i w wyniku zamieszania w papierach,Kętrzyn otrzymał nazwę od nazwiska Kętrzyński,natomiast Giżycko od Gizewiusza.
Dorobek

Wojciech Kętrzyński dał się poznać jako historyk,etnograf,polityk,publicysta i poeta.Wprowadził na grunt nauki polskiej problematykę prusko-mazurską.W pracach swoich opierał się na tysiącach,wcześniej nie publikowanych źródeł.Krytycznie odnosił się do zafałszowań historyków niemieckich.Pozytywnie ocenił prace Maxa Toeppena.Współpracował z Oskarem Kolbergiem,któremu przekazał zbiór pieśni mazurskich,uzupełniając zbiory Gustawa Gizewiusza.Kętrzyński współpracował z Henrykiem Sienkiewiczem,który pisząc"Potop"niewątpliwie korzystał z jego wiedzy.

Ważniejsze opracowania Wojciecha Kętrzyńskiego

• w 1868 r.opublikował w"Dzienniku Poznańskim"artykuł"O Mazurach",który publikowany był też później w 1872 r.w wersji rozszerzonej.Była to jego pierwsza z publikacji przybliżających Mazury Polsce i Polskę Mazurom
• "Szkice Prus Wschodnich"zamieszczone w"Przewodniku Naukowym i Literackim",Lwów 1876 r.
• "Nazwy miejscowe polskie Prus Zachodnich,Wschodnich i Pomorza wraz z ich przezwiskami niemieckimi",Lwów 1879 r.
• "Gazeta polska z początku XVIII wieku(Poczta Królewiecka 1718-1720) w"Przewodniku Naukowym i Literackim",Lwów 1880 r.
• Wiersze Wojciech Kętrzyński pisał po niemiecku w wieku młodzieńczym.Po wydaniu zbioru"Aus dem Liederbuch eines Germanisierten(1854-1862)"w 1883 r.zostały skonfiskowane przez władze pruskie i austriackie.(Znaczenie tych wierszy doceniła Armia Krajowa niektóre z nich kolportowano w czasie II wojny światowej wśród żołnierzy niemieckich.)
• "O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich"Lwów 1882 r.
• "O powołaniu Krzyżaków przez księcia Konrada"w"Kraju"wydawanym w Petersburgu 1903 r.

Źródła opracowane przez W.Kętrzyńskiego

• Około 70 tekstów średniowiecznych dokumentów opublikowanych w tomach 3-6"Pomników dziejowych Polski"
• 128 dokumentów z lat 1105-1399 wydrukowanych w"Kodeksie dyplomatycznym klasztoru tynieckiego"
• Katalog rękopisów"Ossolineum"(trzy tomy siedemset stron druku)