Sokołów Podlaski

Miasto i gmina we wschodniej Polsce,w województwie mazowieckim,siedziba powiatu sokołowskiego i siedziba władz gminy wiejskiej Sokołów Podlaski.Leży nad rzeką Cetynią.Według danych z 31 grudnia 2010 r.miasto miało 18481 mieszkańców.
Położenie
Położone jest we wschodniej części województwa mazowieckiego,na Południowym Podlasiu,w północno-zachodniej części Wysoczyzny Siedleckiej.
Miasto położone jest w odległości:

• 99 km od Warszawy,62 km od Mińska Mazowieckiego i 17 km od Węgrowa(kierunek zachodni i południowo-zachodni)
• 28 km od Siedlec(kierunek południowy)
• 157 km od Lublina(kierunek południowy)
• 48 km od Siemiatycz w tym 30 km od Drohiczyna(kierunek wschodni)
• 160 km od Białegostoku(kierunek północno-wschodni)
• 98 km od Łomży(kierunek północny)

Według danych z roku 2002 Sokołów Podlaski ma obszar 17,5 km²,w tym:

• użytki rolne:66%
• użytki leśne:0%

Według danych z 1 stycznia 2011 r.powierzchnia miasta wynosiła 17,51 km².Miasto stanowi 1,55% powierzchni powiatu.Sąsiednie gminy:Gmina Sokołów Podlaski,Węgrów,Jabłonna Lacka,Sterdyń,Bielany,Repki,Kosów Lacki,Sabnie.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.
Demografia

Dane z 13 listopada 2005:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	19338	100	10089	52,3	9249	47,7
gęstość zaludnienia(mieszk./km²)	1105		576,5		528,5

Historia

Początki osadnictwa na tych terenach sięgają VI w.n.e. 
Sokołów należy do tej części Podlasia,która ze względu na swe położenie była typową rubieżą osadniczo-kulturową.Na tym terenie trwały walki prowadzone przez wczesnofeudalne państwo polskie i ruskie,zakon krzyżacki,Jaćwingów i Litwę.Dzieje polityczne tych ziem miały więc wpływ na ich rozwój kulturowy i osadniczy.Dla określenia wpływów kulturowych i etnicznych oraz struktury osadnictwa prowadzono badania archeologiczne.Okres wczesnego średniowiecza na tym terenie reprezentują dość liczne stanowiska archeologiczne.Dokładnie odtworzono zarówno fazy zasiedlania jak i konstrukcje obronne i mieszkalne powstających osad.Znaleziono dowody na istnienie na tym terenie osady w VI i VII w.n.e.Ceramika,żelazne okucia,klamry,paciorki,skoble oraz liczne przedmioty z wyposażenia pochówków świadczą o kulturze,obyczajach i obrzędach odprawianych ku czci zmarłych.Przedstawiciele Muzeum Archeologicznego w Warszawie prowadzili badania na terenie Sokołowa(Przeździatka),na dużym cmentarzysku z grobami pod kloszowymi.W Muzeum Archeologicznym znajduje się ładny okaz dwuściennej siekiery krzemiennej kultury ceramiki sznurowej.Wyniki badań potwierdzają,że w miejscu dawnego gródka,początkowo ruskiego,później polskiego w dolinie rzeki Cetynii poprzez stopniowe zasiedlanie powstała osada Sokołów.Położony na szlaku wielkim litewskim gródek otrzymał prawa miejskie w 1424 roku,z rąk Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda.Sokołów,wraz z wsiami Kupientyn i Rogów,został własnością Mikołaja Sepieńskiego z Sepna sekretarza i dworzanina księcia.W roku 1508 nowym właścicielem miasta został Stanisław Kiszka.W rękach rodziny Kiszków Sokołów pozostawał do 1592 roku,kiedy to przeszedł w ręce Radziwiłłów.Czas,kiedy właścicielami miasta byli Kiszkowie i Radziwiłłowie,to okres świetności w dziejach miasta,przerwany przez najazd szwedzki.Podczas„potopu”miasto zostało znacznie zniszczone.Ostatnim właścicielem Sokołowa z rodu Radziwiłłów był książę Bogusław Radziwiłł.W 1668 roku właścicielem miasta został Jan Krasiński,a w 2.poł.XVIII wieku Ignacy Ogiński,marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego.Pod panowaniem rodu Ogińskich w Sokołowie rozwijało się rzemiosło.Michał Kleofas Ogiński sprowadził rzemieślników francuskich,którzy rozpoczęli produkcję chustek jedwabnych,kapeluszy,kobierców,płótna i pasów słuckich.
Po trzecim rozbiorze Polski miasto znalazło się w zaborze austriackim,a po wojnie polsko-austriackiej,w 1809 r.wróciło do Księstwa Warszawskiego
W roku 1833 dobra sokołowskie,wraz z miastem,nabył od Michała Kleofasa Ogińskiego dziedzic okolicznych wsi,Karol Kobyliński,który 10 lat później sprzedał je Elżbiecie z Lorentzów Hirschman.Właścicielka,wraz ze spółką akcjonariuszy,wybudowała cukrownię„Elżbietów”(1845 r.)w Przeździatce.W 1890 r.fabryka zatrudniała już 600 robotników.
W rejonie sokołowskim działało wielu sławnych przywódców powstania styczniowego,między innymi słynny ksiądz Stanisław Brzóska
Został on aresztowany wraz z adiutantem,Franciszkiem Wilczyńskim we wsi Sypytki i skazany przez władze carskie na śmierć przez powieszenie.Wyrok wykonano na rynku w Sokołowie 23 maja 1865.W 1925 roku na miejscu stracenia wzniesiono granitowy pomnik.
W roku 1867 Sokołów przeszedł na własność państwa i został powiatem,a w roku 1887,po wybudowaniu linii kolejowej,miasto stało się ważnym węzłem komunikacyjnym
 W latach 1845–1890 podwoiła się liczba mieszkańców.Stało się to dzięki napływowi imigrantów,głównie Żydów,którzy,będąc w większości rzemieślnikami i kupcami,wnieśli poważny wkład w dalszy rozwój miasta.W tym okresie w Sokołowie,oprócz cukrowni,była też fabryka octu i świec,sześć wiatraków,pięć garbarni,dwie olejarnie i cegielnia.Swoje warsztaty miało tu 200 kuśnierzy,500 szewców i około 200 innych rzemieślników.
W czasie II wojny światowej Sokołów poniósł ciężkie straty
W wyniku działań wojennych drastycznie zmalała liczba ludności.W sierpniu 1941 roku powstało w mieście getto,które istniało do końca września 1942 roku.Znaczną liczbę ludności żydowskiej,która przed wojną stanowiła 60% ludności Sokołowa(6000 z 10000 mieszkańców),wymordowano w getcie,pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Treblince.Działania wojenne zniszczyły 30% budynków mieszkalnych i 70% gmachów urzędowych.
30 września 2007 roku
Na Skwerze Najświętszej Marii Panny,przy sokołowskiej konkatedrze,odsłonięto pomnik,upamiętniający żołnierzy Armii Krajowej i struktur poakowskich Obwodu Sokołów Podlaski,6 Brygady Wileńskiej AK kpt.Młota"oraz cywilnych mieszkańców powiatu sokołowskiego,poległych w walce z komunistycznym zniewoleniem w latach 1944-1953.
Wyzwolenie miasta nastąpiło 8 sierpnia 1944 roku
W latach 1946–51 odbudowano zakłady cukrownię,mleczarnię i spółdzielnię pracy kuśnierskiej.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.Od reformy administracyjnej z 1999 roku Sokołów Podlaski jest ponownie siedzibą powiatu sokołowskiego,w skład którego wchodzi dziewięć gmin(Sokołów Podlaski,Sterdyń,Repki,Bielany,Jabłonna Lacka,Sabnie,Ceranów,Kosów Lacki) i dwa miasta(Sokołów Podlaski i Kosów Lacki).
Zabytki

• kapliczka drewniana z figurą św.Jana Nepomucena z 1802 roku,ul.Siedlecka
• pałac murowany z 1857 roku,proj.Henryk Marconi
• dawna synagoga z 2 poł.XIX w.przebudowana po 1945 roku
• pomnik księdza generała Stanisława Brzóski z 1925 roku ustawiony w miejscu egzekucji ostatnich powstańców styczniowych
• kościół Salezjanów św.Jana Bosco z lat 1935-1939 w stylu modernistycznym,proj.Bruno Zborowski
• Kościół pw.Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny z 1948–1953 wybudowany w stylu neogotyckim wg projektu Aleksandra Boni.We wnętrzu kropielnica z XVI wieku.Kościół powstał w miejscu zniszczonego w 1944 roku kościoła pw.św.Michała z 1806 r.
• klasycystyczna dzwonnica z XIX w.
• Synagoga w Sokołowie Podlaskim,ul.Długa 29
• drewniany dom z poł.XIX w.ul.Długa 55
• drewniany dom z pocz.XIX w.ul.Repkowska 30
• cmentarz rzymsko-katolicki z 1 poł.XIX w.ul.Chopina

Kościoły

• Konkatedra pw.Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny
• Kościół pw.św.Jana Bosco
• Sanktuarium pw.Miłosierdzia Bożego
• Kościół pw.św.Siostry Faustyny

Wspólnoty wyznaniowe

• Parafia św.Jana Bosko w Sokołowie Podlaskim
• Parafia Miłosierdzia Bożego w Sokołowie Podlaskim
• Parafia Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Sokołowie Podlaskim
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy(Sala Królestwa)

Kultura

• SOK-Sokołowski Ośrodek Kultury

Kino„Sokół”(Sala widowiskowa),Formacja tańca towarzyskiego„FTT Contra”,Studio Tańca Nowoczesnego„Black Code Dance Studio”,Koło Teatralne„Dowolnym Sposobem”,Capoeira,Zespół Pieśni i Tańca„Sokołowianie”,Klub literacki„Erato”,Koła plastyczne oraz muzyczne i teatralne.

• Stowarzyszenie Oratorium im.Bł.Filipa Rynaldiego
• Sokołowski Uniwersytet Trzeciego Wieku
• Prywatny Skansen Mariana Pietrzaka
• Zespół bluesowo/jazzowy Radek Blues Band

Wyróżnienia

• Stolica Kulturalna Mazowsza 2004

Gospodarka

• Zakłady przemysłu mięsnego,które powstały tu w latach 70.Obecnie,po prywatyzacji,Zakłady Mięsne"Sokołów"SA stały się jednym z największych przedsiębiorstw tego typu w Europie
• Przedsiębiorstwo STALFA powstało w 1995 roku,produkuje konstrukcje stalowe
• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Sokołowie Podlaskim rozpoczęła działalność w roku 1945,jest producentem przetworów mlecznych
• Na terenie miasta znajdują się placówki sklepów sieci:Topaz,Biedronka,Gama,Tesco,LUX
• Przedsiębiorstwo Usług Inżynieryjno-Komunalnych PUiK zajmujący się m.in.dostarczeniem wody pitnej,prowadzeniem wysypiska śmieci,produkcją energii cieplnej
• Zakłady Maszyn Elektrycznych WAMEL Sp.z o.o.producent silników elektrycznych małej mocy

Edukacja
Przedszkola

• Miejskie Przedszkole nr 2
• Miejskie Przedszkole nr 3
• Miejskie Przedszkole nr 4
• Miejskie Przedszkole nr 5„Kubusia Puchatka”
• Niepubliczne Przedszkole Sióstr Salezjanek

Szkoły podstawowe

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im.Janusza Kusocińskiego
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 im.ks.gen.Stanisława Brzóski

Gimnazja

• Gimnazjum nr 1 im.Pawła Kamińskiego
• Gimnazjum nr 2 im.Mikołaja Kopernika
• Salezjańskie Gimnazjum

Szkoły ponadgimnazjalne

• Zespół szkół nr 1 im.Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
• Zespół szkół nr 2 im.Władysława Stanisława Reymonta
• I Liceum Ogólnokształcące im.Marii Skłodowskiej-Curie
• Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im.Henryka Sienkiewicza

Inne szkoły

• Zespół szkół specjalnych im.Jana Pawła II
• Policealna Szkoła Medyczna
• Policealne Studium Zawodowe:Finanse i Rachunkowość
• Policealne Studium Zawodowe TWP:Technik Ekonomista

Szkoły Językowe

• „Szkoła Języka Angielskiego English Language School”
• English First ośrodek szkoleniowy
• Euroschool
• Szkoła języków obcych„SJO”

Komunikacja

• Przedsiębiorstwo PKS„Sokołów”S.A.
• Linia kolejowa PKP czynna dla ruchu towarowego
• Przewozy Pasażerskie STANMAR

Sport i Rekreacja

• OSiR-Ośrodek Sportu i Rekreacji
• Miejska kryta pływalnia przy ul.Bulwar
• KS Neptun
• Sekcja kolarska„Grzybek”Sokołów Podlaski
• Miejski Klub Koszykarski MKK"OSiR"Sokołów Podlaski
• SL Salos -Stowarzyszenie Lokalne Salezjańskiej Organizacji Sportowej
• Tenis stołowy
• Piłka nożna
• Piłka siatkowa
• Rekreacja
• Klub piłkarski MKS„Podlasie”Sokołów Podlaski
• Podlaskie Towarzystwo Szachowe
• Klub Kyokushin Karate
• Klub Strzelectwa Sportowego„Sokół”
• Klub Tenisa Ziemnego KKS„Bonus”
• Klub MMA FIGHT CLUB
• Klub Krav Maga&Kapap

Osiedla Blokowe

• Os.Syndykat
• Os.Zory starsza i nowsza część
• Os.Miłosna/Spółdzielcza
• Os.Gałczyńskiego/Wyspiańskiego
• Os.Marii Skłodowskiej-Curie
• Os.Eskulap
• Os.przy ul.Wiejskiej
• Os.Cukrownia/Oleksiaka-Wichury
• Bloki os.przy ul.Wolności
• Bloki os.przy ul.Chopina
• Bloki os.przy ulicach Piłsudskiego/Bosco
• Bloki os.przy ulicach Bartoszowa i Wilczyńskiego
• Bloki z ul.Targowej

Media lokalne
Prasa:

• Gazeta Podlasia
• Wieści Sokołowskie
• Gazeta Sokołowska

Portale internetowe:

• nwg.pl
• zyciesokolowa.pl

Telewizja kablowa:

• TV Vectra
• Sokołowska Telewizja Kablowa
• Makro-Sat

Transport
W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• 62 Siemiatycze-Drohiczyn-Sokołów Podlaski-Węgrów-Włocławek-Strzelno
• 63 Węgorzewo-Orzysz-Kolno-Łomża-Sokołów Podlaski-Siedlce-Sławatycze
• 627 Sokołów Podlaski-Ostrów Mazowiecka-Ostrołęka

Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:

• Dubno
• Jēkabpils
• Kotielniki

Osoby związane z miastem

• ks.Stanisław Brzóska(1832-1865)generał i naczelny kapelan powstania styczniowego
• Tymoteusz Łuniewski(1847-1905)ziemianin,wynalazca,racjonalizator,meteorolog,etnograf,archeolog,agronom i społecznik
• Zygmunt Graliński(1897-1940)działacz ruchu ludowego,poseł na Sejm RP,wiceminister spraw zagranicznych w rządzie emigracyjnym,prawnik
• Michał Woźniak(1919-1998)harcmistrz,pierwszy powojenny komendant hufca męskiego ZHP w Sokołowie Podlaskim,wieloletni instruktor Hufca ZHP Sokołów Podlaski
• Mieczysław Bram(1922-1986)aktor teatralny i filmowy
• Zofia Kielan-Jaworowska(ur.1925 r.)profesor paleobiolog PAN.Badacz i odkrywca wielu mezozoicznych ssaków
• Mieczysław Nasiłowski(1929-2004)profesor,kierownik katedry ekonomii SGH
• Maria Łabor-Soroka(ur.1932 r.)prawnik,sędzia zawodowy,notariusz oraz sędzia Trybunału Konstytucyjnego w latach 1986-1993
• Stanisław Chaciński(1936-1990)poeta,prozaik,reportażysta
• ks.Stanisław Falkowski(ur.1938 r.)ksiądz katolicki,działacz opozycji niepodległościowej w czasach PRL odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
• Zdzisław Montkiewicz(ur.1944 r.)prezes zarządu PZU od 2002 do czerwca 2003 r.
• Wiesław Rosocha(ur.1945 r.)grafik
• Stanisław Dąbrowski(ur.1947 r.)Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,Przewodniczący Trybunału Stanu,przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa,poseł na Sejm X kadencji
• Andrzej Anulewicz(ur.1948 r.)polityk,były senator
• Michał Kurc(ur.1949 r.)fotografik
• Wiesław Kuc(ur.1949 r.)polityk,poseł do Parlamentu Europejskiego
• Marek Janiak(ur.1953 r.)architekt,nauczyciel akademicki,artysta multimedialny
• Sławomir Hardej(ur.1956 r.)polityk,samorządowiec,były poseł
• Lech Zakrzewski(ur.1957 r.)"bard Podlasia",muzyk,poeta,kabareciarz,dziennikarz,społecznik
• Marek Sawicki(ur.1958 r.)polityk,inżynier rolnik,poseł,minister rolnictwa i rozwoju wsi w rządzie Donalda Tuska
• Waldemar Kraska(ur.1963 r.)polityk,lekarz chirurg,senator
• Olga Iwaniak(ur.1963 r.)b.dziennikarka TVP,korespondent w Kijowie,b.podsekretarz stanu i doradca premiera Marka Belki
• Paweł Bukrewicz lektor,prezenter Teleexpressu w TVP1
• Rafał Szwed(ur.1973 r.)piłkarz
• Krystyna Dąbrowska(ur.1973 r.)polska szachistka,arcymistrzyni
• Dariusz Banaszek(ur.1973 r.)polski scrabblista
• Tomasz Nowotniak(ur.1977 r.)strongman
• Anna Jesień(ur.1978 r.)z domu Olichwierczuk lekkoatletka,olimpijka,rekordzistka Polski
• Adam Czerkas(ur.1984 r.)piłkarz
• Lidia Sadowa(ur.1985 r.)aktorka
• Daniel Omielańczuk(ur.1982 r.)zawodnik muay thai,sanda i MMA