Składają się na niego cztery luźno powiązane części:
- Dziady część II dramat z 1822 roku
- Dziady część IV dramat z 1822 roku
- Dziady część III dramat z 1832 roku
- Dziady część I dramat ogłoszony pośmiertnie w 1860 roku(nieukończony)
Opis utworów
Dziady część II
II część Dziadów,chronologicznie pierwsza,powstawała w latach 1820–1821,w okresie wileńsko-kowieńskim życia Adama Mickiewicza(stąd określenie Dziady Wileńsko-Kowieńskie).Została opublikowana po raz pierwszy w II tomie Poezji.Utwór poprzedza balladowy wiersz Upiór.Akcja toczy się w Dzień Zaduszny(w nocy)w kaplicy gdzie zebrała się grupa ludzi z pobliskiej wioski.Trwa ludowy obrzęd Dziadów,któremu przewodniczy Guślarz.Zebrani wzywają kolejno dusze czyśćcowe chcąc ulżyć im w cierpieniu.Na ich wezwanie przybywają trzy rodzaje duchów:lekkie,ciężkie i pośrednie.Kiedy obrzęd dobiega końca nieoczekiwanie zjawia się jednak kolejny duch,który nie reaguje na wezwania i przekleństwa Guślarza i reszty.Duch ten zmierza w stronę jednej z wieśniaczek i wskazuje na swoje zranione serce.Chłopi wyprowadzają wieśniaczkę,a widmo podąża za nimi.Zjawienie się tajemniczego ducha w pewien sposób tłumaczy wiersz Upiór dołączony do Dziadów przez Mickiewicza.Tytułowy bohater tego utworu postać o nieokreślonym statusie egzystencjalnym nie żyje,ale i nie umarł ostatecznie,jest duchem skazanym za grzech(samobójstwo)na karę corocznego powtarzania swego cierpienia na świecie.Cierpienie to jest związane z nieszczęśliwą miłością i życiem wśród ludzi,którzy go nie rozumieją.
Dziady część IV
Ta część Dziadów,chronologicznie druga,powstała w latach 1821–1822 i została opublikowana w II tomie Poezji.Wraz z częścią II jest nazywana Dziadami Wileńsko-Kowieńskimi.Jest to dramat o tematyce miłosnej,w którym głównym bohaterem jest nieszczęśliwy kochanek Gustaw.Akcja utworu toczy się w dzień zaduszny między godziną dziewiątą wieczorem a północą,natomiast miejscem akcji jest dom księdza,który w przeszłości był nauczycielem głównego bohatera.Osobowość Gustawa została ukształtowana poprzez lekturę Nowej Heloizy Rousseau oraz Cierpień młodego Wertera Goethego.Utwory te uczyniły z niego indywidualistę,a nawet pchnęły go do samobójstwa.Kochanka głównego bohatera,jest określana jako nadludzka dziewica,została bowiem uwznioślona i uświęcona.Jest dla niego przeznaczeniem i darem niemalże nadprzyrodzonym.Jednak od momentu poślubienia jej przez osobę bogatą i utytułowaną,dla Gustawa rozpoczyna się godzina rozpaczy,przepełniona egzaltacją,miłosnym cierpieniem,udręką zazdrości.Cierpienie to zostało wyrażone językiem,jak na owe czasy bardzo nowoczesnym.Ta część jest uważana przez badaczy m.in.za studium psychologiczne.Ksiądz,słuchacz historii Gustawa,jest przez niego postrzegany za uosobienie racjonalizmu,zdrowego rozsądku i konformizmu;potrafi posługiwać się tylko maksymami,powiedzeniami o charakterze popularnych porzekadeł,np.Pan Bóg daje,Pan Bóg bierze,po smutkach wesele.Z kolei nieszczęśliwy kochanek reprezentuje romantyczny spirytualizm.
Dziady część III
Dziady część I
Niektóre inscenizacje Dziadów
- 31 października 1901:Adama Mickiewicza„Dziady”.Sceny dramatyczne,prapremiera dramatu w Teatrze Miejskim w Krakowie(obecnie Teatr im.Juliusza Słowackiego),w opracowaniu tekstu i w inscenizacji Stanisława Wyspiańskiego.W roli Konrada wystąpił Andrzej Mielewski.Wyspiański dokonał licznych skrótów w tekście,rezygnując z niektórych wątków
- 1934 r.Dziady.Poema widowisko w Teatrze Polskim w Warszawie,w reżyserii Leona Schillera.Była to realizacja„Teatru Ogromnego”,koncepcji rozwiniętej z idei Stanisława Wyspiańskiego i Edwarda Gordona Craiga.W roli Gustawa–Konrada wystąpił Józef Węgrzyn.Scenografię zaprojektował Andrzej Pronaszko
- 1961 r.Dziady w Teatrze 13 Rzędów w Opolu,w reżyserii Jerzego Grotowskiego,scenografia Jerzy Gurawski,kostiumy Waldemar Krygier
- 1967 r.Dziady w Teatrze Narodowym,w reżyserii Kazimierza Dejmka i ze scenografią Andrzeja Stopki.Przedstawienie zyskało wymiar polityczny,zaniepokojone jego odbiorem społecznym i antyradziecką wymową władze komunistyczne nakazały zdjęcie spektaklu z afisza.Decyzja spowodowała protesty,które zapoczątkowały wydarzenia Marca 1968 r.Główną rolę w przedstawieniu zagrał Gustaw Holoubek(Gustaw–Konrad),partnerowali mu m.in.Józef Duriasz(Ksiądz Piotr),Zdzisław Mrożewski(Senator),Kazimierz Opaliński(Guślarz),Barbara Rachwalska(Pani Rollison),Stanisław Zaczyk(Adolf),Ignacy Machowski(Doktor)
- 1973 r.Dziady w Starym Teatrze w Krakowie,w reżyserii Konrada Swinarskiego.Odtwórcą roli Konrada był Jerzy Trela.Jednym z zabiegów inscenizacyjnych było połączenie sceny z widownią poprzez budowę specjalnego pomostu.Dzięki zakwestionowaniu tradycyjnego podziału publiczność stała się aktorem,który tak jak pozostali aktorzy brał udział w sztuce.Przedstawienie Swinarskiego wystawiano 269 razy, do roku 1983
- 2011:Dziady w Teatrze im.St.Wyspiańskiego w Katowicach,w reżyserii Krzysztofa Babickiego.Współczesna interpretacja dzieła,będąca próbą znalezienia w nim prawd aktualnych po dziś dzień
- 22 kwietnia 2011:w Teatrze Polskim w Bydgoszczy,w reżyserii Pawła Wodzińskiego
- 1937 r.Dziady w Teatrze Narodowym w Sofii,w reżyserii Leona Schillera
- 1990 r.Dziady w Wileńskim Teatrze Dramatycznym,w reżyserii Jonasa Vaitkusa.W rolę Konrada wcielił się Valentinas Masalskis.Spektakl zawierał wszystkie części dramatu
- 1959 r.Sceny dramatyczne z„Dziadów”spektakl Teatru Telewizji w reżyserii Adama Hanuszkiewicza
- 1981 r.Dziady cz.III spektakl Teatru Telewizji w reżyserii Jana Kulczyńskiego
- 1983 r.Dziady spektakl Teatru Telewizji w reżyserii Konrada Swinarskiego
- 1997 r.Dziady spektakl Teatru Telewizji w reżyserii Jana Englerta
- 2011 r.Dziady spektakl Teatru Telewizji w reżyserii Krzysztofa Babickiego(telewizyjne przeniesienie spektaklu zarejestrowanego na Dużej Scenie Teatru Śląskiego w Katowicach)
Filmowej adaptacji dramatu dokonał w 1989 r.Tadeusz Konwicki.Lawa.Opowieść o„Dziadach”Adama Mickiewicza oprócz treści zawartych w tekście Mickiewicza odwołuje się do XX-wiecznej historii Polski(obrazy męczeństwa narodu z czasów II wojny światowej,pielgrzymka papieża Jana Pawła II,obrazy współczesnej Warszawy).Rola Gustawa–Konrada rozpisana została na dwóch aktorów:Gustawa Holoubka i Artura Żmijewskiego.W ogromnej obsadzie filmu znaleźli się też m.in.Teresa Budzisz-Krzyżanowska,Maja Komorowska,Henryk Bista,Piotr Fronczewski,Grażyna Szapołowska i Jan Nowicki
Dziady w kulturze
Austriacki filozof,pisarz i poeta Siegfried Lipiner na zlecenie polskiego arystokraty hrabiego Karola Lanckorońskiego dokonał przekładu Dziadów na język niemiecki,które ukazały się drukiem w 1887 roku w Lipsku pod tytułem Todtenfeier(Święto zmarłych,Uroczystość żałobna).Kompozytor Gustav Mahler„czekał”na ten tekst.Na karcie tytułowej utworu,który zaczął komponować dał taki właśnie tytuł„Totenfeier”.W zamyśle kompozytora był to poemat symfoniczny.Po śmierci Hansa von Bülowa Mahler zmienił koncepcję dzieła i tak powstała II Symfonia c-moll„Zmartwychwstanie”.„Totenfeier”stało się teraz pierwszą częścią II Symfonii.Mahler oddzielił wyraźnie I część symfonii od pozostałych ogniw,żądając w partyturze„przynajmniej pięciominutowej przerwy”.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz