Rejestr kozacki

Spis Kozaków,których Rzeczpospolita wykorzystywała jako żołnierzy zaciężnych w służbie wojskowej do obrony południowo-wschodnich kresów(ziem ruskich na krańcach Wielkiego Księstwa Litewskiego,które stały się następnie częścią Korony w przededniu unii lubelskiej)przed najazdami Tatarów krymskich.Rejestr został wprowadzony przez Zygmunta II Augusta po unii lubelskiej.Kozacy wpisani do rejestru mieli zagwarantowaną wolność osobistą i otrzymywali żołd ze skarbu państwa,innym natomiast groziło wprzęgnięcie w system feudalno-pańszczyźnianych zależności.Kozacy nie objęci rejestrem domagali się przez wiele lat jego poszerzenia,występowali przeciwko magnaterii kresowej(pochodzenia polskiego lub ruskiego).Rejestr objął pierwotnie 500 Kozaków.Z czasem liczba Kozaków rejestrowych się zwiększała,lecz i tak nie wszyscy chętni mogli być do niego wpisani.Gdy Władysław IV w latach 40.XVII wieku,mając w planach wojnę z Turcją,ogłosił zwiększenie liczby Kozaków rejestrowych z 6000 do 12000,stawiło się aż 24000 Kozaków.Nie w smak było to magnatom,którzy oskarżyli króla o tworzenie stałej armii,po to by zaprowadzić w Rzeczypospolitej monarchię absolutną.W rezultacie większość Kozaków pozostała poza rejestrem,co zemściło się na Rzeczypospolitej podczas powstania Chmielnickiego.Na przykład przed bitwą nad Żółtymi Wodami w kwietniu 1648 r.Kozacy rejestrowi z wojsk pod komendą Stefana Potockiego(syna hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Potockiego),podporządkowani bezpośrednio pułkownikowi Stanisławowi Krzeczowskiemu przeszli na stronę powstańców Kozaków Zaporoskich i przesądzili o klęsce wojsk Rzeczypospolitej.