Józef Teodorowicz

Józef Teofil Teodorowicz(ur.25 lipca 1864 w Żywaczowie na Pokuciu,zm.4 grudnia 1938 we Lwowie)polski arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego,teolog,polityk,poseł na Sejm Ustawodawczy,a następnie senator I kadencji w II RP.

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w rodzinie szlacheckiej pochodzenia ormiańskiego,osiadłej od wieków w Polsce,jako syn Grzegorza Teodorowicza i Gertrudy z Ohanowiczów.Ukończył gimnazjum w Stanisławowie,po czym rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie w Czerniowcach na Bukowinie.W czasie studiów przeżył kryzys wiary.Po roku porzucił studia świeckie,wstępując do Seminarium Duchownego we Lwowie.

Kapłaństwo

2 stycznia 1887 przyjął święcenia kapłańskie z rąk arcybiskupa ormiańskokatolickiego Izaaka Mikołaja Isakowicza.Był proboszczem w Brzeżanach,a następnie kanonikiem gremialnym we Lwowie.Współpracował z ks.Adamem Stefanem Sapiehą.

Arcybiskupstwo

W 1901 r.po śmierci arcybiskupa Isakowicza,w wieku 37 lat został mianowany arcybiskupem lwowskim obrządku ormiańskiego.

Działalność polityczna i niepodległościowa

Prowadził ożywioną działalność społeczną i polityczną.W okresie 1902–1918 był posłem do Sejmu Krajowego we Lwowie i Izby Panów w Wiedniu,gdzie bronił spraw polskich.W 1905 jako jedyny biskup galicyjski zaangażował się w sprawę strajków szkolnych w Wielkopolsce.Podczas I wojny światowej wraz z arcybiskupem Bilczewskim chronił energicznie obywateli kraju od krzywd ze strony cywilnych i wojskowych okupacyjnych władz rosyjskich.W 1917 na forum wiedeńskiej Izby Panów ogłosił,że celem Polaków jest restytucja integralnej Polski.Od początku listopada 1918 brał aktywny udział w pracach nad organizowaniem państwowości polskiej.

Kazanie sejmowe

10 lutego 1919 wygłosił słynne kazanie w katedrze św.Jana w Warszawie na rozpoczęcie obrad Sejmu Ustawodawczego.Podkreślił w nim konieczność porzucenia spraw partykularnych i osobistych interesów na rzecz pracy dla dobra wspólnego w odradzającej się z zaborczych podziałów Polsce.

Starania o polskość Śląska

W 1920 r.kiedy ważyły się losy Śląska,pojechał wraz z biskupem Sapiehą do Rzymu,aby tam przedstawić sprawę polską papieżowi Benedyktowi XV,a w drodze powrotnej odczytami w Paryżu i Brukseli zwracał uwagę światowej opinii na żądania Polski.

Poseł i senator Rzeczypospolitej

W latach 1919–1922 był posłem niezależnym na Sejm Ustawodawczy i wiceprzewodniczącym klubu poselskiego Związku Ludowo-Narodowego,a w latach 1922–1923 senatorem z ramienia Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego do chwili,gdy na polecenie Piusa XI zrezygnował z mandatu.

Odnowiciel archidiecezji lwowskiej obrządku ormiańskiego

Położył olbrzymie zasługi dla archidiecezji lwowskiej obrządku ormiańskiego.Dbał o powołania kapłańskie,popierał oczyszczanie liturgii ormiańskiej z naleciałości łacińskich,a 30 maja 1937 przy udziale całego Episkopatu Polski i wiernych trzech obrządków uroczyści koronował cudowny obraz Matki Bożej Łaskawej z ormiańskiego kościoła parafialnego w Stanisławowie–najważniejszego sanktuarium maryjnego w archidiecezji ormiańskiej.W latach 1908–1930 olbrzymim wysiłkiem przeprowadził gruntowną renowację katedry ormiańskiej we Lwowie,którą Jan Henryk Rosen ozdobił słynnymi freskami,a Józef Mehoffer–mozaikami.

Śmierć i żałoba narodowa

Zmarł we Lwowie.Po jego śmierci,w uznaniu jego zasług dla Rzeczypospolitej,ogłoszono w całym kraju żałobę narodową.Został pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa,skąd jego zwłoki podczas okupacji sowieckiej w obawie przed profanacją przeniesiono do prywatnego grobowca na Cmentarzu Łyczakowskim.W dniu 7 czerwca 2011 szczątki ks.arcybiskupa Józefa Teodorowicza zostały z powrotem przeniesione do grobu na Cmentarzu Orląt Lwowskich.Uroczystościom powtórnego pochówku przewodniczył ordynariusz wiernych obrządku ormiańskiego w Polsce,kardynał Kazimierz Nycz.

Działalność publicystyczna

• O miłości Ojczyzny,Katolickie Duszpasterstwo Polskie,Jerozolima 1944 r.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski(1924 r.)
• Honorowe obywatelstwo Lwowa(1927 r.)
• Honorowe obywatelstwo Brzeżan(1897 r.)
• Filister honoris causa korporacji akademickiej Obotritia we Lwowie

Współczesna pamięć o arcybiskupie

4 grudnia 2008,w 70.Rocznicę śmierci arcybiskupa Teodorowicza,Senat RP przyjął uchwałę oddającą hołd„heroicznemu patriocie”,„uosabiającemu najlepsze tradycje Rzeczypospolitej”,a Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich przygotowała wystawę„Wielki Zapomniany”.W 2007 r.w archiwum Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich dokonano sensacyjnego odkrycia płyt decelitowych,zawierających nagrania kazań wielkopostnych głoszonych przez arcybiskupa Teodorowicza w marcu i kwietniu 1938 i transmitowanych przez Polskie Radio.Z pomocą specjalistów Fundacji udało się odczytać te nagrania.Zostały one następnie wydane w formie publikacji z płytą CD.