Lubiąż

(niem.Leubus)wieś(w latach 1249-1844 miasto)w Polsce położona w województwie dolnośląskim,w powiecie wołowskim,w gminie Wołów,przy przeprawie przez Odrę,54 km od Wrocławia.Miejscowość jest zamieszkana przez 2180 osób(stan na 31.12.2006).W latach 1973-1977 miejscowość była siedzibą gminy Lubiąż.W latach 1945-1998 miejscowość położona była w województwie wrocławskim.

Historia

W 1163 roku nastąpiło tu pierwsze na Śląsku osadzenie zakonu cystersów.Dokonał tego książę śląski Bolesław Wysoki.W 1212 położona 2 km na północ od klasztoru osada Lubiąż uzyskała prawo zbytu produktów klasztornych i ostatecznie w 1249 r.została podniesiona do rangi miasta.Jednocześnie wokół klasztoru rozwinęło się oddzielne osiedle o charakterze wiejskim.Obie miejscowości posiadały odrębność administracyjną i były aż do połączenia w wieku XX znane jako Leubus Städtel(Miasteczko Lubiąż) i Leubus Dorf(Wieś Lubiąż).Miasteczko nigdy nie rozwinęło się w większy ośrodek i w 1844 r.utraciło prawa miejskie,posiadając jedynie 572 mieszkańców.Niekorzystnym dla Lubiąża wydarzeniem było także przejęcie w 1741 r.Śląska przez niechętne katolickim zakonom państwo pruskie.W 1810 zakon zostałsekularyzowany,a w jego murach umieszczono w 1830 r.zakład dla umysłowo chorych.W latach 1902-1910 został on przeniesiony do nowoczesnego kompleksu szpitalnego wybudowanego w północnej części osady,składającego się z kilkunastu gmachów rozmieszczonych w obszernym parku.W 1945 r.miejscowość została zajęta przez wojska radzieckie,a następnie przekazana Polsce.Dotychczasowa ludność Lubiąża została wysiedlona do Niemiec.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• kościół par.pw.św.Walentego,barokowy z l.1734-35 XVIII w.
• zespół opactwa oo.cysterów monumentalne założenie barokowe z l.1649-1739,jedne z największych i najcenniejszych tego typu w Europie;sekularyzowane w 1810 r.,zdewastowane po 1945 r.,wraz z otoczeniem w zakolu Odry i Brzeźnicy:
  • kościół klasztorny bazylika Wniebowzięcia NMP,zbudowana na pozostałościach kościoła romańskiego z XII w.w l.1270-1340,1307-40,1649-1715
  • pałac opatów,z l.1681-99,1734-38 XVII/XVIII w.
  • klasztor,z l.1692-1710
  • kościół pomocniczy pw.św.Jakuba,pobenedyktyński z 1150 r.,ok.1700 r.,
  • budynek bramny,z 1601 r.,1710 r.
  • szpital klasztorny,z pocz.XVIII w.
  • kancelaria klasztorna,z pocz.XVIII w.
  • budynek oficjalistów,z pocz.XVIII w.
  • budynek rzemieślników,z pocz.XVIII w.
  • wozownia,z pocz.XVIII w.
  • browar i piekarnia,z pocz.XVIII w.,XIX w.
  • stodoła,z k.XIX w.
  • budynek gospodarczy,z 1915 r.
  • most,z pocz.XVI w.
  • tereny ogrodów i cmentarzy
• kaplica pw.św.Jana Nepomucena,z 1727 r.XVIII w.
• zespół szpitala dla nerwowo i psychicznie chorych,ul.Mickiewicza 1,z l.1902-15:
  • szesnaście pawilonów szpitalnych
  • budynek administracyjny
  • kuchnia
  • portiernia
  • warsztaty
  • budynek gosp.
  • trzy domy mieszkalne
  • piwnica-lodownia
  • park szpitalny z wodnym zbiornikiem wyrównawczym
  • cmentarz
  • ogrodzenie
• wiatrak„paltrak”,z końca XVIII w.