Gall Anonim

(zm.po 1116)pierwszy kronikarz działający na ziemiach polskich,autor Kroniki polskiej,(łac.)Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum.

Pochodzenie i okres życia

Mediewistyka nie przekazuje wiadomości o panegiryście,który sam o sobie nie pozostawił licznych informacji.Najprawdopodobniej był mnichem benedyktyńskim i pochodził z Wenecji,choć przez stulecia uznawano go za prowansalskiego mnicha.Mnich(Gall)miał być związany z kultem św.Idziego w Saint-Gilles(obecnie miasto we Francji) i klasztorem St.Gilles w Somogyvárze na Węgrzech.Przydomek Gallus został nadany Anonimowi,dzięki luźnej zapisce XVI-wiecznego dziejopisa Marcina Kromera.Żył w czasach Bolesława III Krzywoustego.Do Krakowa w Księstwie Polskim mógł przybyć ok.1089 lub 1109.Kronikę napisał prawdopodobnie na życzenie kanclerza Michała Awdańca w latach 1112-1116.Możliwe,że po śmierci kanclerza Michała prowadził kancelarię książęcą(łac.)capella.Chronica Polonorum(łac.),jest dziełem(panegirykiem)o wybitnym kunszcie literackim.Określana była terminem:"dzieje książąt"(łac.)gesta ducum,czyli historia państwa opisująca losy panujących.Ma charakter moralistyczny.Przedstawia dzieje od początku dynastii Piastów,po czasy współczesne autorowi,doprowadzając je do roku 1114.Złożona z trzech części,jest dziełem literackim(nieukończonym),uzasadniającym prawa dynastii piastowskiej do panowania w Polsce.Kronika miała wytłumaczyć wiele kontrowersyjnych wydarzeń,które obarczały odpowiedzialnością ród panujący i dać pełne wyjaśnienia zgodne z polityką i interesem panującego.

Autorelacja Galla

• Przybył do Polski z Węgier.
• Był pielgrzymem.
• Podkreślał atencję do kultu św.Idziego(na co zwrócili uwagę historycy).
• Nie był Skandynawem wykazał całkowity brak znajomości Europy Północnej.
• Był uczestnikiem spotkania Bolesława Krzywoustego i Kolomana Uczonego na Węgrzech.

Styl pisarski

Na podstawie stylu pisarskiego wiadomo,że:

• Sposób pisania świadczy o wysokiej klasy wykształceniu(co świadczy o mnichu lub osobie wysokiego rodu).
• Biegłość w sztuce pisarskiej świadczy,że nie jest to pierwsze dzieło,jakie napisał.
• Kronika została napisana w sposób nowatorski.Styl taki powstał na północy Francji,stosowany był we Flandrii,Nadrenii,Holandii i Belgii.

Hipotezy o pochodzeniu Galla Anonima

• Anonim był Polakiem.Ta teza upadła,gdyż powstała wskutek nieporozumienia.Gotfryd Lengnich,wydając drukiem Kronikę polską,za autora podał Marcina Gallusa.Nie było nikogo takiego.Wydawca pomylił Anonima z Marcinem Galikiem,o którym mógł przeczytać u Jana Długosza.

• Anonim był zakonnikiem z Prowansji z klasztoru Saint-Giles(tam spoczywały relikwie św.Idziego,tam dary wysyłał Władysław Herman błagając Boga o potomka).Mnich przebywał czas jakiś w filii tego klasztoru w Somogyvàr na Węgrzech(stąd jego znajomość terenów węgierskich).Był też prawdopodobnym autorem Gesta Hungarorum(czyli węgierskiego odpowiednika Kroniki polskiej,powstałej również w tym okresie).Tamto dzieło nie zachowało się nawet w odpisach.Biblioteka klasztoru St.Gilles została zniszczona w 1562 roku,brak więc materiału porównawczego,który mógłby potwierdzić tę teorię(M.Plezia).

• Anonim był węgierskim mnichem.Do Polski przybył najprawdopodobniej z klasztoru św.Idziego w Somogyvárze na Węgrzech około 1110 wraz z wracającym z pielgrzymki Bolesławem III,pokutującym w ten sposób za krzywoprzysięstwo wobec brata Zbigniewa.Wtedy odbyła się też tajna rada z Kolomanem.Jednakże w klasztorze w Somogyvárze ani nigdzie na Węgrzech nie było jeszcze ośrodka literackiego,którego mnisi operowaliby aż tak rozwiniętą łaciną(P.David).

• Był Włochem,członkiem rodu Orseolich(czyli dożów weneckich).Mógł ukrywać się w klasztorze św.Mikołaja na Lido w Wenecji.Później był wychowawcą królewicza Mieszka przebywającego na Węgrzech na wygnaniu.Razem z nim przybył do Polski w 1089(T.Wojciechowski).

• Gall Anonim i Mnich z Lido(autor Historii o translacji św.Mikołaja Wielkiego)to ta sama osoba.Wywodził się z północnowłoskiego lub adriatyckiego kręgu kulturowego.Łączyły go bliskie związki z Dalmacją,a zwłaszcza z Zadarem.

• Anonim był mnichem z Flandrii.W 1081 roku biskup poznański Franko przebywał w klasztorze św.Huberta w Ardenach we Flandrii(związanym z kultem św.Idziego).W 1061 roku mnich tego klasztoru Lambert Młodszy napisał kronikę.Później musiał z klasztoru uciekać(Jerzy Zathey).

• Anonim to wysokiego rodu Francuz,zaginiony w czasie pierwszej wyprawy krzyżowej hrabia Hainaut Baldwin II.

Szeroka dyskusja nad pochodzeniem Galla Anonima została zawarta w Kronice życia naukowego Mediewistyki polskiej.