| Geografia |
Miasto położone jest nad rzeką Iną przy drogach krajowych nr 10 oraz nr 20,w odległości 46 km od granicy państwa,36 km od Szczecina,35 km od międzynarodowego portu lotniczego w Goleniowie,180 km od Berlina i 120 km od Terminalu Promowego Świnoujście.Leży na pograniczu dwóch krain geograficznych:Niziny Szczecińskiej i Pojezierza Pomorskiego,co ma duży wpływ na zróżnicowanie typów krajobrazu w najbliższej okolicy.Przez zachodnią część miasta przebiega 15 południk długości geograficznej wschodniej.Do 1945 roku miasto administracyjnie należało do prowincji Pomorze,w rejencji szczecińskiej.W latach 1946–1998 do województwa szczecińskiego.Stargard tworzą następujące dzielnice:Centrum,Stare Miasto,Burzykowo,Giżynek,Kluczewo,Mokrzyca,Mroczeń,Osetno,Przedmieście Barnimowskie,Przedmieście Poznańskie,Przedmieście Szczecińskie,Pszczelnik,Zarzecze,Źródelnia.Osiedla mieszkalne Stargardu:Osiedle Pyrzyckie,Osiedle Letnie,Osiedle Hallera,Osiedle Zachód,Osiedle Chopina,Osiedle Tysiąclecia,Osiedle Kopernika,Osiedle Lotnisko.Okoliczne wsie:Grabowo,Grzędzice,Lipnik,Lubowo,Klępino,Kunowo,Skalin,Strachocin,Strzyżno,Święte,Witkowo,Żarowo,Morzyczyn,Motaniec.
Struktura użytkowania gruntów
Rodzaj użytku
|
powierzchnia[ha] | Udział w pow.miasta[%] |
|---|---|---|
| Użytki rolne;w tym: | 1412 | 29,4 |
| grunty orne | 1289 | 26,8 |
| sady | 37 | 0,8 |
| łąki | 59 | 1,2 |
| pastwiska | 27 | 0,6 |
| lasy i grunty leśne | 62 | 1,3 |
| pozostałe grunty i nieużytki | 3336 | 69,4 |
Geomorfologia
Obecna rzeźba powierzchni Stargardu Szczecińskiego powstała w wyniku
działalności lądolodu skandynawskiego,który uformował tzw.linię moren czołowych.Na obszarze Stargardu Szczecińskiego i jego okolic znajduje duże,ponad
dwutysięczne skupisko pagórków drumlinowych,zw.stargardzkimi polami
drumlinowymi.Wśród rzeźby terenu możemy także wyróżnić moreny denne
faliste(we wschodniej części miasta),torfowiska(w okolicach Iny),oraz długie stoki(zarówno po wschodniej jak i zachodniej stronie
miasta).Miasto położone jest w całości na terenie mezoregionu Równina Pyrzycko-Stargardzka,oraz na terenie mikroregionów:Równinna Kluczewska,Równina Klępińska,Drumliny Grzędzickie oraz w Dolinach Iny i Małej Iny.
Gleby
Na terenie miasta dominują gleby brunatne wyługowane i właściwe,gleby pseudobielicowe,a także różnorodne utwory hydrogeniczne.W południowo-zachodniej części Stargardu Szczecińskiego,na obszarze dawnego zastoiska wodnego z okresu plejstocenu występują czarne ziemie.Na obszarach akumulacyjnej działalności lodowców z piasków zwałowych i
naglinowych moreny dennej przeważają gleby brunatne,zaś w dolinach
rzecznych mady.Klasy bonitacyjne na terenie miasta zawierają się w przedziale od II do IV(żytnio-ziemniaczane i pszenno-buraczane).Ze względu na wysoką jakość gleb na Równinie Pyrzycko-Stargardzkiej uprawiana jest pszenica i buraki cukrowe.
Sieć hydrologiczna
| Rzeka | Długość rzeki[%] |
|---|---|
| Ina | 5,8% |
| Mała Ina | 2,9% |
| Młynówka | 100% |
| Kanał Młyński | 100% |
| Krąpiel | 1,4% |
| Kanał Ulgi | 100% |
Obszar miasta charakteryzuje się umiarkowanie wilgotnym klimatem,ze średnią roczną temperaturą powietrza na poziomie 9,01°C(temperatura lata w lipcu wynosi minimalnie 17,9°C,zaś zimy w styczniu −1,3°C).Średnia liczba opadów na miesiąc wynosi 46 mm,a liczba dni deszczowych w roku 1801.Średnia liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 40.Długość okresu wegetacyjnego wynosi 220 dni,a jego początek przypada na 31 marca.Różnica w położeniu,odległości od zbiorników wodnych i kierunku wiatrów,mają wpływ na różnicę w sytuacji meteorologicznej Stargardu i Szczecina.Miasto jest jednym z miast o największej średniej temperaturze rocznej.W lipcu 2010 r.zanotowano 12 dni z temperaturą 30-35°C,natomiast 1 dzień(12.07)z temperaturą wynoszącą 36°C.
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Czer | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Rocznie |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Śr.temperatura[°C] |
–0,46
|
0,35
|
3,28
|
8,36
|
13,79
|
16,69
|
19,09
|
19,03
|
14,24
|
9,68
|
3,61
|
0,41
|
9,01
|
| Opady[mm] |
38
|
29
|
32
|
38
|
51
|
62
|
71
|
60
|
52
|
43
|
47
|
46
|
569
|
Demografia
Dane z 31 grudnia 2006:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 70453 | 100 | 36561 | 51,9 | 33892 | 48,1 |
| gęstość zaludnienia(mieszk./km²) | 1464,7 | 760,1 | 704,6 | |||
Historia
Stargard Szczeciński należy do najstarszych grodów na Pomorzu Zachodnim.Początki jego powstania sięgają VIII–IX wieku,gdy to około 1 km na południe od dzisiejszego centrum rozwinęła się osada Osetno.Jej mieszkańcy przyczynili się do budowy grodu w zakolu rzeki Iny w okolicy obecnie istniejącej Baszty Białogłówki.Gród otoczony został wałami drewniano-ziemnymi,a od wschodu i północy dodatkowo chroniło go koryto rzeki Iny.W następnych stuleciach pomiędzy X a XII wiekiem na południe od umocnionego grodziska powstało otwarte podgrodzie.Rozwojowi osady sprzyjało położenie przy krzyżujących się szlakach handlowych,prowadzących z Santoka do Wolina i ze Szczecina do Kołobrzegu.Przyspieszony rozwój ośrodka grodowego nastąpił po nadaniu magdeburskich praw miejskich w 1243 lub 1253 roku.W okresie od 1240 do 1248 r.Stargard znajdował się w domenie biskupów kamieńskich, a nadane w 1243 przez bp. Konrada prawa miejskie w 1253 r.potwierdził książę pomorski Barnim I.Kwestia ustalenia daty otrzymania praw miejskich jest tym bardziej trudna,gdyż w wyniku pożaru z 1635 r.spłonęło Archiwum Miejskie,w tym także oryginalny akt lokacyjny.Władze miasta przyjmują za oficjalną wcześniejszą datę.Od 1292 roku Stargard został przeniesiony na prawa lubeckie korzystniejsze dla warstwy kupców i rzemieślników.W mieście zostały osadzone dwa zakony joannitów i augustianów.W bulli papieża Grzegorza IX z dnia 19 marca 1238 roku dotyczącej potwierdzenia nadania posiadłości koło Stargardu na rzecz zakonu joannitów książę Bogusław I nazwany jest księciem Kaszub(duce Cassubie).Do miasta zaczęli przybywać liczni osadnicy z terenu Niemiec i Flandrii,Stargard stał się członkiem związku hanzeatyckiego,wspierającego interesy kupców.Pod koniec XIII wieku wyburzono obramowania starego grodziska i przystąpiono do budowy murów kamienno ceglanych,obejmujących zarówno teren dawnego grodu,jak i rozbudowanego podgrodzia.Ina stała się ważną drogą komunikacyjną,którą barkami płynęło zboże i inne towary z ziemi pyrzyckiej i stargardzkiej do krajów zachodnich i nadbałtyckich.Podczas wojny trzydziestoletniej miasto zostało zdziesiątkowane z powodu głodu,chorób i pożarów,wskutek czego liczba ludności spadła o około 90%.Na mocy Traktatu Westfalskiego Stargard od 1648 roku dostał się pod panowanie Brandenburgii,a w 9 lat później przez miasto przejeżdżał hetman Stefan Czarniecki na czele konnicy,w pogoni za wycofującą się armią szwedzką.W okresie od 1668 do 1720 Stargard był stolicą Pomorza Tylnego.Druga połowa XVII i XVIII wieku to okres powolnej odbudowy zniszczonego grodu.W połowie XIX wieku nastąpił przełom gospodarczy.Stargard w 1846 roku uzyskał połączenie kolejowe ze Szczecinem i Berlinem,a nieco później z Poznaniem i Koszalinem.W 1905 r.miasto liczyło 26907 mieszkańców,w ogromnej większości Niemców.Oddzielny rozdział w historii stanowi okres II wojny światowej.Cała produkcja przemysłowa została ukierunkowana na potrzeby wojny.W mieście już od 1939 roku powstał duży obóz jeniecki,tzw.Stalag II D.5 marca 1945 r.Stargard został zajęty przez żołnierzy I Frontu Białoruskiego.Miasto doznało bardzo ciężkich zniszczeń(72%),a jego zabytkowa część(Stare Miasto)spłonęła całkowicie.Stargard został przekazany Polsce.Nowa administracja dokonała wysiedlenia dotychczasowych mieszkańców miasta do Niemiec,zastępując ich Polakami m.in.z Kresów Wschodnich,a także ukraińskimi przesiedleńcami(w ramach akcji„Wisła”).Mimo ogromnej skali zniszczeń udało się zreorganizować gospodarkę miasta i dokonać jego częściowej odbudowy.Już 1 września 1945 otwarto tu pierwsze po wojnie na Pomorzu liceum ogólnokształcące.Uruchomiono liczne zakłady przemysłowe.Na początku lat 90.XX wieku Stargard jak i inne miasta przeżył kryzys gospodarczy związany ze zmianą ustroju.W 2003 r.rozpoczął działanie Stargardzki Park Przemysłowy.
Historia nazwy
Na przestrzeni prawie dziewięciuset lat nazwa miasta zmieniała się
wielokrotnie.Nazwa Stargard ma niewątpliwie pochodzenie słowiańskie i
stanowi charakterystyczną dla języka pomorskiego postać nazwy„stary
gród”,występującej w różnych formach na całej Słowiańszczyźnie.Część gard
jest bardzo stara nie doszło tu do metatezy(przestawki) i pozostała
niezmieniona,w pozostałych językach słowiańskich zaszła metateza i
dlatego po polsku jest gród,po czesku hrad,po rosyjsku город(translit.gorod).Nazwa jest zrostem przymiotnika stary i apelatywu grod(pol.gród)Inne wytłumaczenie nazwy miasta prezentuje Stampa. Uważa on,że Stargard pochodzi od duńskiej zbitki starn(gwiazda) i gate(brama)tłumaczonej jako Gwiezdna Brama.Jego tezę mogą popierać średniowieczne monety i pieczęcie Stargardu.Trzynastowieczne brakteaty
na awersie zdobione były jedno wieżową bramą z trzema sześcioramiennymi
gwiazdami,na późniejszych monetach znajdowała się trzy wieżowa brama z
sześcioramienną gwiazdą w przepuście.Pierwsza zachowana do dziś pieczęć Stargardu,pochodząca z XIV wieku,także przedstawia motyw znany ze wcześniejszych brakteatów.Po raz pierwszy wzmianka o nazwie miasta pojawiła się w 1124,kiedy to kronikarz Ebbo,opisujący misję św.Ottona z Bambergu wspomniał jego pobyt w grodzie Castro Zitarigroda.Kolejny zapis pochodzi z 1140,kiedy to Castro Stargrod wymieniony był w bulli papieża Innocentego II,jako gród mający należeć od tej pory do biskupstwa w Wolinie.W późniejszym czasie spotykamy wiele form podobnie brzmiących:
- Stargard(1186,1283,1229,1248,1550,1633,1654,1780,1817,1918,1923,1951)
- Stergard(1187 r.)
- Starogard(1188,1240)
- Starigart(1217 r.)
- Ztaregard(1220 r.)
- Staregarde(1234 r.)
- Staregrod(1238 r.)
- Stargardt(1248,1618,na mapie Lubinusa)
- Stargardia(1328 r.)
- Nova Stargardia
- Starigrodum
- Starigradum
- Neu Stargarde(1459 r.)
- Nigen Stargardt
- Neu-Stargard an der Ihna(1724 r.)
- Stargardt auf der Ihna(1605 r.)
- Stargard auf der Ina(1683 r.)
- Neustargard(niem.Nowy Stargard,1837 r.)
- Pommersch Stargart(niem.Pomorski Stargart,1890 r.)
- Przed 1945 r.niemiecka nazwa brzmiała Stargard in Pommern(Stargard na Pomorzu)lub Stargard an der Ihna(Stargard nad Iną)
Symbole miasta
- Herb w obecnej formie uchwalony przez Radę Miejską w 1913 roku,choć stary herb był w użyciu aż do zakończenia II wojny światowej.Tarcza herbowa jest podzielona na dwa pola.Na lewym polu znajduje się gryf pomorski,nawiązujący do łączności z Księstwem Pomorskim i Pomorzem,na lewym zaś błękitna wstęga symbolizująca rzekę Inę,która przepływa przez miasto.Herb jest najważniejszym elementem wizualnym tożsamości historycznej miasta,który stanowi o ciągłości tradycji jego mieszkańców.W związku z obowiązującym Systemem Identyfikacji Wizualnej Miasta Stargard Szczeciński herb wykorzystywany jest tylko przez Urząd Miejski w korespondencji urzędowej,natomiast logo pełni funkcję promocyjną
- Flaga o stosunku wysokości do długości 2/5,składa się z poziomych pasów w układzie równoległym.Dwa pasy skrajne w kolorze błękitnym,dwa pasy wewnętrzne w kolorze czerwonym,pas środkowy w kolorze białym.Z lewej strony flagi umieszczony jest herb o wysokości nie większej niż 7/10 szerokości płata.Projekt flagi wykonał stargardzki artysta-plastyk Piotr Kosmal.Przed wojną Stargard posługiwał się czerwono-białą flagą z dwutarczowym herbem
- Baner stanowi prostokąt o stosunku wysokości do długości 5/2 i składa się z pionowych pasów w układzie równoległym.Dwa pasy skrajne w kolorze błękitnym,dwa pasy wewnętrzne w kolorze czerwonym,pas środkowy w kolorze białym.Pośrodku górnej połowy banera umieszczony jest herb Miasta Stargardu Szczecińskiego
- Logo jest spójnym symbolem z ogólnymi założeniami strategii marki.Podstawowe cechy to„szczęście” i „bezpieczeństwo”.Konstruując logo,świadomie nawiązano nie tylko do sloganu promocyjnego,ale również do gwiazdy historycznego symbolu miasta,używanego od XIII wieku na miejskich pieczęciach i monetach.Przeprowadzone badania wśród mieszkańców wykazały,że spośród kilku koncepcji znaku,poniższa forma najsilniej komunikuje podstawowe cechy marki miasta
- Nazwa marki i slogan promocyjny ma za zadanie wyróżniania się od innych.W przypadku Stargardu Szczecińskiego pojawił się istotny problem techniczny z określeniem„Szczeciński”.Przeprowadzone badania marketingowe wykazały dużą atrakcyjność historycznej(skróconej)nazwy miasta dla potencjalnych turystów z Polski,jak i ciekawe jej skojarzenia wśród cudzoziemców,związane z angielskim znaczeniem wyrazu„star”,czyli gwiazdą.W wyniku konsultacji z firmami doradczymi i po przeprowadzeniu dyskusji społecznej,zdecydowano się promować markę za pomocą nazwy„Stargard”,w której wyróżniono cząstkę„Star”,wzmacniając wymowę sloganu.Szukając właściwego sloganu,który komunikowałby szczególne walory miasta,jak i pozytywnie nastrajał potencjalnych nowych mieszkańców,wybrano hasło„Stargard.Pod szczęśliwą gwiazdą”.Slogan ten najpełniej oddaje obecną sytuację miasta.Komunikuje bezpieczeństwo i spokój.Ponadto,odwołuje się do cząstki„Star”,która nie tylko dla cudzoziemców,ale i coraz szerszej grupy Polaków oznacza gwiazdę.Nawiązuje również do hasła promującego atrakcje turystyczne Stargardu,które brzmi:„Stargard.Gwiazdozbiór Gotyku”
- Hejnał został ustanowiony w 2000 roku,skomponowany na trąbkę przez Waldemara Cieśloka.Jest on codziennie o godzinie 12:00 odtwarzany z fasady frontowej ratusza
- Patronem miasta został ustanowiony 2003 roku(w 760 rocznicę nadania praw miejskich)święty Jan Chrzciciel
- Święto miasta obchodzone jest 24 czerwca w rocznicę nadania Stargardowi w 1243 roku praw miejskich.W mieście obchodzony jest także 5 marca w rocznicę zdobycia Stargardu przez wojska radzieckie(1945 r.)
Architektura
Rozwój urbanistyczny
Najstarszym trwałym elementem struktury przestrzennej Stargardu jest
grodzisko w Osetnie,położone około 1,5 km na południowy zachód od
późniejszego miasta,wśród podmokłych łąk szerokiej w tym miejscu doliny
Iny.Duży gród o średnicy 200–300 m,dziś prawie nieczytelny w terenie,stanowił miejsce schronienia dla mieszkańców pobliskich nieobronnych osad w Strachocinie,Ulikowie i Stargardzie.Najpóźniej w połowie X wieku gród został opuszczony wskutek utworzenia nowego ośrodka na terenie dzisiejszego miasta być może wówczas powstała nazwa Zitarigroda(Stargard,stary gród),która pojawiła się w źródłach po raz pierwszy w roku 1124.Drugi stargardzki gród wzniesiono na przełomie IX i X wieku
na sztucznie wyrównanym terenie,otoczonym od wschodu i północy
skręcającą tu dawniej Iną,w pobliżu przeprawy przez rzekę oraz
istniejącej tu od początku IX wieku nieobronnej osady.Najstarsze umocnienie grodu stanowi wał ziemno-drewniany,zastąpiony w
X–XII wieku konstrukcją skrzyniową wypełnioną głazami.Gród funkcjonował
od 1295 roku,gdy książę przekazał jego obszar miastu.Pozostałością
grodu jest dziś wzniesienie w sąsiedztwie baszty Białogłówki przy
północno-wschodnim narożu Starego Miasta.Położona między grodem i Małą Iną
osada przejęła rolę podgrodzia.Wzdłuż moszczonych drewnem ulic stały
drewniane chaty,a całość terenu otoczona była wałem z palisadą.Pod
koniec XII wieku na wzgórzu po zachodniej stronie Małej Iny osiedlili się joannici.Wokół domu zakonnego powstała wkrótce osada,rozwijająca się w kierunku
wschodnim,ku położonemu bezpośrednio nad rzeką placowi targowemu.Nie
zabudowany jeszcze teren pomiędzy osadą i targowiskiem zajął wkrótce klasztor
oo.Augustianów.W ten sposób w północnej części późniejszego Starego
Miasta powstał rozciągnięty w poprzek Iny zespół osadniczy,którego osią
była wiążąca wszystkie człony,biegnąca z zachodu na wschód,droga
handlowa ze Szczecina do Chociwla i dalej przez Białogard nad brzeg Bałtyku.Przypływ ludności,jaki nastąpił po nadaniu Stargardowi praw miejskich,pociągnął za sobą dalsze powiększenie zabudowanego obszaru.Warunki
fizjograficzne dopuszczały rozwój terytorialny jedynie w kierunku
południowym od istniejącego już zespołu osad.Ostateczne granice miasta
musiały być ustalone do końca XIII wieku,kiedy przystąpiono do wznoszenia murów obronnych.Średniowieczny Stargard otoczony był od południowego wschodu,wschodu i
częściowo północy głównym korytem Iny,a ku zachodowi wspinał się na
wydłużone wzgórze górujące nad doliną.Różnica poziomów między punktem
położonym najwyżej(Rondel,obok kościoła św.Jana)a miejscem najniższym(brama Młyńska)wynosi
ok.20 m.Przez obszar objęty murami przepływa Mała Ina,dzieląc go na
dwie nierówne części.Do 1945 roku w planie Starego Miasta widoczne były
ślady osadnictwa przedlokacyjnego w postaci ciągu obecnych ulic Bolesława Chrobrego i Gdańskiej wraz z szeregiem poprzecznych uliczek oraz bardziej regularna siatka bloków zabudowy wytyczonych po 1253 roku.Już w XIV wieku poza zasięgiem obwarowań powstały dwa przedmieścia zwane Wik(niem.Wiek) i Kępa(niem.Werder).W XV wieku istniały także dwa mniejsze przedmieścia wschodnie,przy drodze do Chociwla
i zachodnie św.Jobsta,które nazwę wzięło od kaplicy i szpitala
położonego w tym rejonie.Mieszkańcy przedmieść posiadali własny
samorząd,w przypadku Kępy utrzymany aż do początku XIX wieku,a ich głównym zajęciem było rolnictwo i ogrodnictwo.Wśród zabudowy
przedmieść obok domów mieszkalnych znajdowały się liczne budynki
gospodarcze.Każda z tych osad posiadała własna kaplicę:Wik i Kępa
kaplicę św.Gertrudy,przedmieście wschodnie kaplicę św.Jakuba.Przed
bramą Pyrzycką zgrupowane były szpitale i związane z nimi kaplice trzech
instytucji dobroczynnych:św.Ducha,św.Jerzego oraz przytułku dla
ubogich.Kształt przestrzenny,jaki uzyskało miasto do końca XV wieku,przetrwał bez większych zmian do pierwszej połowy XIX wieku.W 1625 roku rejestr podatkowy wykazywał 780 domów w obrębie murów,105
na kępie i 75 na Wiku.Przez wiele stuleci nie ulegała również zmianom
sieć dróg:szlak ze Szczecina prowadził do miasta przez bramę Świętojańską,a opuszczał je bramą Wałową,rozgałęziając się następnie w kierunku Chociwla i Suchania.Drogi do Pyrzyc i Skalina biegły od bramy Pyrzyckiej.Dopiero w 1845 roku przebito w murach przejazd w kierunku Suchania(tzw.Nowa Brama).Budowa linii kolejowej wraz z dworcem w odległości
około 1 km na zachód od Starego Miasta spowodował szybki rozwój
przedmieścia Jobsta.Powstało tam wiele domów mieszkalnych,a głównie Jobststrasse(obecnie ulice Stefana Czarnieckiego i marsz.Józefa Piłsudskiego)wzniesiono też kilka budynków urzędowych,wodociągową wieżę ciśnień i niewielki neogotycki kościół(obecnie cerkiew pw.śś.Piotra i Pawła).Na północ od Starego Miasta
skupiły się zakłady przemysłowe,poprowadzono tam bocznice kolejowe i
zlokalizowano stację Stargardzkiej Kolei Wąskotorowej.Na wschód od Kępy powoli wzrastało nowe przedmieście przy szosie do Suchania.W okresie międzywojennym nastąpił dalszy rozwój przestrzenny miasta w
kierunku zachodnim.Za torami kolejowymi przy drodze do Szczecina w
wyniku planowanych działań urbanistycznych zbudowano tzw.osiedle
miejskie,złożone z domów dwu- i wielorodzinnych w otoczeniu zieleni,z
podstawowymi obiektami usługowymi i socjalnymi.Szybki wzrost liczby mieszkańców po drugiej wojnie światowej postawił
przed polskimi urbanistami zadanie wydatnego zwiększenia zasobów
mieszkaniowych.Po wyczerpaniu możliwości remontów i adaptacji
istniejących budynków sięgnięto po rozwiązanie rozpowszechnione w owym
czasie w całym kraju wznoszenie zespołów typowych bloków mieszkalnych.Zabudowa tego typu powstała przy dzisiejszych ulicach:Wyszyńskiego,Piłsudskiego oraz zbudowano kilka dużych osiedli m.in.os.Zachód,os.Pyrzyckie,os.Letnie.Zagospodarowanie Starego Miasta stanowiło odrębny problem urbanistyczny i konserwatorski.Niemal całkowicie zniszczenie budynków mieszkalnych,z zachowanymi w różnym stanie monumentalnymi zabytkami architektury gotyckiej,przemawiało za przyjęciem zasady odbudowy wybranych,najcenniejszych
obiektów,a nie rekonstrukcji całego zespołu.Przygotowany projekt
przewidywał zachowanie historycznej siatki ulic oraz rekonstrukcję i
wyeksponowanie budowli zabytkowych.Nowe budynki o ograniczonej liczbie
kondygnacji i spadzistych dachach dostosowane były do skali miasta.Zgodnie z powyższymi założeniami zrealizowano tylko wznoszoną w
pierwszym etapie zabudowę w zachodniej części Starówki.Na wyglądzie
wschodnich kwartałów Starego Miasta odcisnęły piętno tendencje do
powiększania gęstości zaludnienia i zbudowano 5 dziesięciopiętrowych wieżowców z tzw.wielkiej płyty.Efektem jest poważne zniekształcenie sylwetki miasta i zatarcie przebiegu niektórych dawnych ulic.
Zabytki
Stare Miasto
Na terenie Starego Miasta
w jego okolicy znajdują się 22 zabytki.Zespół ten ma wielką wartość
zarówno z uwagi na wysoką rangę artystyczną poszczególnych obiektów,jak
i wobec faktu,że na obszarze Starego Miasta zachowały się w niewiele
zmienionym stanie prawie wszystkie architektoniczne dominanty z
najświetniejszego okresu jego dziejów.Panującym tu stylem jest późny gotyk w mniejszej części barok.Przeważającym materiałem budowlanym jest duża średniowieczna cegła,nadająca najczęściej nietynkowanym elewacjom charakterystyczną,ciemnoczerwoną barwę.17 września 2010 roku stargardzkie zabytki Starego Miasta:Kolegiata Najświętszej Marii Panny Królowej Świata oraz system fortyfikacji miejskich z basztami i bramami rozporządzeniem Prezydenta RP zostały uznane za pomnik historii.Pomimo znacznych zniszczeń wojennych,w mieście jest wiele zabytków.- kościoły:
- kolegiata pw.NMP Królowej Świata jeden z najcenniejszych zabytków Pomorza Zachodniego.Pochodzi z XIII wieku,zbudowany w stylu gotyckim przez Heinricha Brunsberga,najwyżej sklepiony kościół w Polsce(32,5 m).Wpisana do ewidencji zabytków UNESCO
- Kościół św.Jana pochodzi z XV wieku,kościół ten posiada jedną z najwyższych wież na Pomorzu Zachodnim(99 m),posiada jedyne na Pomorzu sklepienie kryształowe,znajduje się w nim największy na Pomorzu i jeden z największych w Polsce średniowiecznych dzwonów(3,5 t)
- Ratusz największy wśród średniowiecznych na Pomorzu Zachodnim,zbudowany w XIII wieku,przebudowany w XV w.
- System obwarowań miejskich pochodzący z II poł.XIII wieku,stanowiły najpotężniejszy system obronny na Pomorzu:
- Brama Pyrzycka brama miejska uznawana za najpiękniejszą na Pomorzu,zbudowana pod koniec XIII wieku
- Brama Wałowa jedyna brama na Pomorzu,która stylowo łączy gotyk z renesansem,na bramie znajduje się jedyny na Pomorzu wykusz latrynowy,została zbudowana pod koniec XIII wieku
- Brama Młyńska jedyna w Polsce i jedna z dwóch na świecie brama położona nad korytem rzeki,wzniesiona w połowie XV wieku
- Brama Świętojańska,obecnie neogotycki tunel z końca XIX wieku,który miał stanowić podstawę dla monumentalnego pomnika Bismarcka
- Baszta Morze Czerwone najokazalsza i największa baszta miejska w Polsce(34 m),zbudowana około 1500 roku
- Baszta Tkaczy,zwana także Lodową,wzniesiona w połowie XV wieku.Jej wysokość to 31 m
- Baszta Jeńców zbudowana na przełomie XV i XVI w.Wysokość:13 m
- Baszta Białogłówka pochodzi z początku XV wieku
- Basteje przy Baszcie Tkaczy,przy Prochowni i przy Baszcie Jeńców jedyne tego typu budynki na Pomorzu,zbudowane w XVI wieku
- Arsenał stanowi unikat na Pomorzu,ponieważ w żadnym z miast nie zachowała się budowla o podobnym przeznaczeniu
Pozostałe obiekty
- Krzyż pokutny powstały w 1542 roku,największy krzyż pokutny w Polsce
- Wieża ciśnień największy wodozbiór w Polsce(67 m)
- Czerwone Koszary największy kompleks koszarowy na Pomorzu
- Kościół św.Krzyża wzniesiony w XV wieku,położony w Kluczewie
- Najstarszym obszarem zieleni wysokiej jest Park Chrobrego
Na terenie miasta znajduje się kilkanaście pomników,obelisków,kamieni i tablic pamiątkowych.Najliczniej reprezentowane są pomniki powojenne,zachowało się też kilka monumentów z okresu międzywojennego(głównie na Cmentarzu Jeńców Wojennych).Najstarszym pomnikiem jest Krzyż Pokutny.Pochodzi z 1542,wykonany został przez Hansa Billeke,jako zadośćuczynienie za zabójstwo w tym miejscu swojego krewnego Wawrzyńca Madera.
Gospodarka i przemysł
Historia
Na rozwój przemysłu w Stargardzie w połowie XIX wieku wpływ miała budowa linii kolejowej łączącej Stargard ze Szczecinem i dalej do Berlina(1843-1846)oraz linii do Poznania(1848 r.)Zakłady przemysłowe lokalizowane były na północy i północnym wschodzie
miasta,gdzie miały łatwy dostęp do bocznic kolejowych.Pierwszym ważnym
zakładem była wytwórnia koniaków i likierów kupca F.J.Mampe’go(1835 r.)zaś pierwszym zakładem stworzonym po budowie linii kolejowej
była gazownia(1856 r.)która zaczęła oświetlać miasto lampami.W roku 1858 otworzono Warsztaty Remontowe Urządzeń Kolejowych(późniejsze Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego),przy Garbestraße(dzisiejsza I Brygady).Pierwszą załogę stanowiło 111 osób,tj.prawie 7% ogółu mieszkańców ówczesnego miasta.W rok później kupiec Meisner uruchomił fabrykę papy smołowej i asfaltu,w której w 1869 r.wynaleziono i opatentowano papę bitumiczną.W późniejszym czasie w szybkim tempie otwierano wiele zakładów i przedsiębiorstw oto niektóre z nich:
- Cukrownia Kluczewo(1889 r.)
- Rzeźnia miejska(1897 r.)
- sieć wodno–kanalizacyjna(1897 r.)
- Nowy wielki młyn(1922 r.)
- Warsztaty Naprawcze Sprzętu Rolniczego(przed 1939 r.)
Silnie rozwijająca się gospodarka i potrzeby ludności sprawiły,że od lat 60.XX wieku otwierano zakłady:
- 1961 r.Miejski Zakład Komunikacji wprowadził na trasę 3 linie autobusowe
- 1966 r.Bacutil zakład produkujący paszę dla zwierząt
- 1971 r.Luxpol pierwszy w regionie zakład przemysłu dziewiarskiego
- 1975 r.Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej zaopatrujące mieszkańców w ciepłą wodę i ogrzewanie
Sytuacja obecna
Obecnie Stargard stanowi regionalny ośrodek równoważenia rozwoju z wyraźną przewagą przemysłu lekkiego.Jest silnym ośrodkiem gospodarczym i przemysłowym,w którym ważny udział ma przemysł spożywczy(cukrowniczy,mleczarski,cukierniczy) i maszynowy(produkcja taboru kolejowego,produkcja maszyn
przeładunkowych,produkcja elementów napędowych maszyn).Na terenie Stargardu utworzono podstrefę Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej,o łącznej powierzchni 208,4 ha.Władze Stargardu w 2003 r.otworzyły przy drodze krajowej nr 10 na pow.150 ha Stargardzki Park Przemysłowy.Natomiast na terenie byłego Lotniska Kluczewo utworzono drugi park przemysłowy Park Przemysłowy Nowoczesnych Technologii,na terenie którego funkcjonują obecnie(2010 r.)dwie fabryki,a
rozpoczęcie budowy trzeciej należącej do koncernu Tognum zapowiedziano
na rok 2013.31 lipca 2006 Koncern Bridgestone podpisał z miastem umowę na budowę fabryki opon na terenie byłego radzieckiego lotniska w Kluczewie,która rozpoczęła się wiosną 2007 r.zakład ruszył w styczniu 2009 r. i jest to największa inwestycja tego typu na Pomorzu Zachodnim,której wartość wynosi 200 mln euro(750 miejsc pracy).Tuż obok fabryki Bridgestone w sierpniu 2010 roku działalność rozpoczęła fabryka maszyn przeładunkowych fińskiego koncernu Cargotec.Koszt inwestycji wyniósł 64 mln euro i ma przynieść docelowo 400 miejsc pracy.1 czerwca 2009 podpisano z kolei umowę na inwestycję na terenie
Stargardzkiego Parku Przemysłowego z belgijską firmą Van Heyghen Staal,która zainwestuje ok.70 mln zł,tworząc 100 miejsc pracy.64,93% mieszkańców aktywnych zawodowo jest zatrudnionych w usługach, 33,36% w przemyśle,1,72% w rolnictwieZgodnie z planem rewitalizacji miasta z 2010 roku głównymi pracodawcami Stargardu są:
- spółki miejskie(Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp.z o.o.,Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp.z o.o.,Stargardzkie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp.z o.o.)
- zakłady przemysłu spożywczego(Cukrownia Kluczewo Sp.z o.o.,RARYTAS Sp.z o.o.,STARCO Zakład Mleczarski Sp.z o.o.)
- zakłady przemysłu gumowego(Bridgestone Stargard Sp.z o.o.,Stargum Zakład Przemysłu Gumowego Sp.z o.o.)
- zakłady produkcji środków transportu(„CARGOTEC” Sp.z o.o.;Przedsiębiorstwo Transportu i Maszyn Drogowych TRANS-MASZ S.A.,Zakład Pojazdów Szynowych Sp.z o.o.)
- zakłady przemysłu maszynowego(Z.U.M.-Stargard Sp.z o.o.,Backer OBR Sp.z o.o.Zakład w Stargardzie Szczecińskim,Klippan Safety Sp.z o.o.
- zakłady remontowo-budowlane(Przedsiębiorstwo Napraw Infrastruktury Sp.z o.o.,Przedsiębiorstwo Remontowo–Budowlane Maxbud Sp.z o.o.,Przedsiębiorstwo Robót Mostowych Mostar Sp.z o.o.Stargardzkie Przedsiębiorstwo Budowlane Marbud Sp.z o.o.)
- zakład dziewiarski(Suzan Polska Sp.z o.o.)
- zakład wyrobów szczotkarskich(Stargard Borst Sp.z o.o.)
Handel
Największym skupiskiem usługowym jest ulica Wyszyńskiego i jej otoczenie.W mieście istnieją cztery targowiska:przy ul.Reja(największe 113 stałych miejsc targowych),Płatnerzy,Szczecińskiej i na os.Zachód.Pierwszym otwartym w Stargardzie sklepem wielkopowierzchniowym był w 2001 roku Kaufland,pierwszy sklep tej sieci w Polsce.Obecnie na terenie miasta działa 17
super- i hipermarketów spożywczych i przemysłowych,6 supermarketów
elektronicznych oraz 4 supermarkety z materiałami budowlanymi i
dekoracyjnymi.Największe centra handlowe położone są w śródmieściu:CH 2000,CH Rondo,CH Zodiak,CH Metro.Najstarszym domem handlowym
jest Milenium zbudowane w 1966 w tysięczną rocznicę chrztu Polski.Największym obiektem handlowym w mieście jest otwarta w marcu 2012 roku Galeria Starówka wraz ze szczytowymi kamienicami,wybudowanymi na przedwojennych fundamentach.Od XII wieku do początku XX wieku centrum handlu było Stare Miasto.Na terenie miasta znajdowało się kilka targów,najważniejszy był Rynek Staromiejski(Markt),Rynek Drzewny(Holzmarkt,ob.Łokietka),Rynek Solny(dzisiejsza ul.Grodzka)oraz Rynek Mięsny(plac pomiędzy ratuszem a kościołem Mariackim).Wraz z
rozwojem miasta usługowe centrum przesunęło się na zachód w okolice pl.Wolności i ul.Wyszyńskiego.
Transport i komunikacja
Stargard jest usytuowany w tzw.bramie wjazdowej do zespołu wielkomiejsko-portowego Szczecina.Spełnia funkcję dużego węzła komunikacyjnego.Przecinają się tu ważne drogi kołowe i kolejowe.
Transport drogowy
- droga krajowa nr 10,planowana droga ekspresowa S10(Lubieszyn)Szczecin Stargard Szczeciński Piła Bydgoszcz Toruń Płońsk(Warszawa)
- droga krajowa nr 20 Stargard Szczeciński Chociwel Szczecinek Kościerzyna Gdynia(Gdańsk)
- droga wojewódzka nr 106 Pyrzyce Stargard Szczeciński Maszewo Nowogard Golczewo(Kamień Pomorski)
Transport kolejowy
Pierwsze połączenie kolejowe miasto uzyskało w 1846,kiedy to 1 maja na stację w Stargardzie wjechała lokomotywa ciągnąca pociąg ze Szczecina.4 marca 1846 została wydana koncesja na budowę Kolei Stargardzko-Poznańskiej(wówczas Kolei Starogrodzko-Poznańskiej).Całość linii oddano do użytku 9 sierpnia 1848 roku.Wiosną 1857 rozpoczęto budowę linii Stargard-Koszalin,którą oddano do użytku 1 czerwca 1859.Tym samym powstał pierwszy na Pomorzu węzeł kolejowy(stargardzki węzeł kolejowy).Po budowach dla celów ogólnopaństwowych zaczęto budować linie regionalne(drugorzędne);31 sierpnia 1882 otwarto linię do Kostrzyna,a następnie 1 września 1895 linię do Piły,przez Ulikowo.Dopełnieniem kolei krajowych i regionalnych były koleje wąskotorowe;pierwszy odcinek przez Starą Dąbrowę do Ińska otwarto 14 stycznia 1895,ostatni odcinek oddano do użytku 15 listopada 1910,całość kolei mierzyła blisko 120 km
- Linia kolejowa nr 202 Stargard Szczeciński Koszalin Słupsk Gdańsk
- Linia kolejowa nr 351 Szczecin Stargard Szczeciński Krzyż Wielkopolski Poznań
- Linia kolejowa nr 411 Stargard Szczeciński Pyrzyce Siekierki linia niezelektryfikowana,obecnie nieczynna,częściowo nieprzejezdna
- Linia Stargard Szcz.Wąsk.Łobez Wąsk.Stargard Szczeciński Wąskotorowy Dobra Nowogardzka Łobez linia wąskotorowa,Stargardzka Kolej Wąskotorowa,obecnie nieczynna,częściowo rozebrana
Transport lotniczy
Najbliższy międzynarodowy port lotniczy znajduje się w Goleniowie,35 km od Stargardu.Na terenie miasta znajduje się byłe poradzieckie(Lotnisko Kluczewo),obecnie użytkowane niezgodnie z przeznaczeniem.Budynki po radzieckim
garnizonie wojskowym przekształcone zostały w osiedle mieszkaniowe(Osiedle Lotnisko).
Transport wodny
Przez setki lat rzeka Ina na odcinku od Stargardu w górę aż do ujścia w Inoujściu była żeglowna.W latach 60.XX wielu na zlecenie Okręgowego Zarządu Wodnego w
Szczecinie opracowano projekt przywrócenia ruchu pasażerskiego i
towarowego na Inie.Jednak już w grudniu 1966 pomysł ten zarzucono całkowicie ze względu na
brak zainteresowania podmiotów gospodarczych tym środkiem transportu.Obecnie rzeka wykorzystywana jest jedynie jako szlak kajakowy.Przez
Inę przebiega szlak kajakowy,prowadzi on od Recza przez Stargard i
Goleniów aż do ujścia do Domiąży.Obecnie planuje się zagospodarowanie odcinka Iny do celów turystycznych
wraz z budową przystani kajakowej,stanowisk wodnych,miejsc biwakowych
i ogniskowych
Komunikacja miejska
Za transport komunalny odpowiada powołany w 1961 Miejski Zakład Komunikacji.Obecnie w Stargardzie kursuje 23 linie,w tym jedna nocna.Linie obsługują mieszkańców Stargardu i okolicznych miejscowości:Kobylanka,Żarowo,Witkowo,Strzyżno,Grzędzice,Lipnik,Zieleniewo(Jezioro Miedwie),Klępino,Małkocin,Storkówko,Koszewo,Koszewko i innych.Transportem pasażerów z obszaru powiatów stargardzkiego,choszczeńskiego i pyrzyckiego zajmuje się PKS Stargard.
Turystyka
Szlaki pieszeGłównymi elementami stanowiącymi o rozwoju turystyki są zabytki Starego Miasta oraz przyrodnicze otoczenie miasta(Planty,jezioro Miedwie,rzeka Ina).
Na terenie miasta wytyczono trzy piesze szlaki turystyczne:
- Stargardzki Szlak Staromiejski Stargard Klejnot Pomorza żółty biegnie po okręgu stargardzkich plant oraz przechodzi przez Rynek Staromiejski.Trasa ma długość ok.3 km i można ją zacząć z dowolnego miejsca
- Szlak Anny Jagiellonki niebieski został nazwany dla uczczenia Anny Jagiellonki,która w dniu 2 lutego 1491 wraz z orszakiem wyruszyła ze Stargardu do Szczecina w celu ożenku z Bogusławem X,jego długość to 35,2 km(3 km na terenie miasta)
- Szlak im.Hetmana Stefana Czarnieckiego czerwony nazwa szlaku upamiętnia pobyt wojsk polskich pod dowództwem hetmana,w tej okolicy.Łączna długość to 62,5 km(w granicach miasta 4 km)
Szlaki rowerowe
- Stargard Lubowo Rogowo Żarowo Grzędzice Stargard
- Stargard Lipnik Zieleniewo Grzędzice Stargard
- Stargard Kunowo Giżynek Stargard
- Stargard Klępino Grabowo Kiczarowo Stargard
Punkty widokowe
- Baszta Morze Czerwone(punkt czynny w sezonie letnim w godz.10.00–18.00)
- ul.Morska(granica administracyjna miasta)
- Wieża Kolegiaty Najświętszej Marii Panny Królowej Świata,otwarta 24 czerwca 2006,czynna od poniedziałku do soboty w godz.12-19
Hotele
Od najstarszych wieków Stargard położony był na skrzyżowaniu ważnych
szlaków komunikacyjnych,a więc funkcjonowanie w mieście hoteli czy
zajazdów było niejako koniecznością.Do 1945 roku istniało w Stargardzie kilkadziesiąt tego typu obiektów,w tym:
- Przy Bahnhofstrasse:Hotel Pommerscher Hof pod №10,Kaiser Hof pod №5
- Przy Adolf Hitler Platz:Gasthof Drei Kronen pod №2
- Przy Johannisstrasse:Gasthaus Zum Groβen Kurfürst pod №6
- Przy Rynku Staromiejskim:Hotel Nordischer(Norddeutscher)Hof pod №10
- Przy Große Mühlenstrasse Gasthaus Fischer pod №12,Gasthaus Schliebener pod №15,Gasthaus Kuppermann pod №18
- Przy Barnimstrasse:Hotel Deutsches Haus pod №8a
- Przy Poststrasse:Hotel Prinz von Preuβen pod №4-5
- Przy Jägerstrasse:Gasthof Schwarzer Adler pod №42,Gasthof Schultz pod №45
- Przy Königstrasse:Gasthof Mielke pod №7,Gasthof Paasch pod №38,Gasthof Hubert pod №45
- Przy Heiliggeiststrasse:Gasthof Fellberg pod №20
- Przy Hindenburgstrasse:Gasthof Hindenburghallen pod №3,Gasthof Hellwig №20
- Przy Luisenstrasse:Gasthof Frenz pod №5;Gasthof Braunes Reh pod №8;Gasthof Braunes Roβ pod №11
Piętnasty południk
Stargard jest położony dokładnie 15 stopni na wschód od południka zerowego przebiegającego przez przedmieście Londynu Greenwich.Stanowi to dokładnie 1 godzinę różnicy między astronomicznym czasem londyńskim a środkowoeuropejskim,przyjętym w Polsce i w krajach sąsiednich.Taki umowny przebieg
południków i wynikający z niego podział świata na strefy czasowe
obowiązuje od 1884 roku.Fakt położenia Stargardu na 15 południku długości geograficznej wschodniej upamiętnia kamienny obelisk znajdujący się przy ulicy Szczecińskiej nieopodal Rondo 15.Południk.Obelisk ustawiony został przez Niemców prawdopodobnie w okresie
międzywojennym.W ostatnich latach uległ on dewastacji,ale dzięki
staraniom służb miejskich i członków PTTK,wiosną 1996 roku został odremontowany.Przez Pomorze Zachodnie prowadzi trasa wycieczkowa szlakiem 15 południka.Wiedzie ona od Trzęsacza nad Morzem Bałtyckim przez Stargard do Trzcinnej koło Myśliborza.
Zieleń miejska
Parki
- Park Chrobrego obejmuje tereny od bramy Portowej,aż do bramy Pyrzyckiej,z amfiteatrem i aleją Słowiczą.Park ten stanowi najbardziej atrakcyjny teren do spacerów i wypoczynku.Znajduje się tu neogotycki kościół(ob.cerkiew),oraz wieża ciśnień.Wchodzi w skład plant stargardzkich.Znajdują się tu dwa pomniki przyrody:klon jawor o średnicy 3,03 m oraz buk zwyczajny o średnicy 4,47 m
- Park pomiędzy Szosą Maszewską,a ul.Wiśniową
- Park przy Technikum Rolniczym
- Park Zamkowy d.Volks-Park położony jest na terenach od bramy Portowej do rzeki Iny,w sąsiedztwie najstarszej części miasta,gdzie zlokalizowane było grodzisko.Teren parku jest objęty nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.Jest częścią plant stargardzkich
- Park Piastowski położony jest obok murów miejskich na odcinku od bramy Pyrzyckiej do bastei.Uroku dodaje parkowi ciekawe ukształtowanie terenu oraz obecność rzadko spotykanych okazów flory.Wchodzi w skład plant stargardzkich
- Park Popiela d.Bismarck Pl.stanowi przedłużenie ciągu zieleni,opasującej Stare Miasto poniżej parku Piastowskiego aż do koryta rzeki Iny.Na jego obszarze spotykamy 32 gatunki drzew w wieku od 100 do 200 lat
- Park podworski w Kluczewie
- Park w Burzykowie
- Park Jagielloński d.Blücher Pl.znajduje się po południowej stronie rzeki Iny,w porównaniu do innych parków jest najniżej położony,tj.19–20 m n.p.m.W parku tym niekorzystne zmiany po wybudowaniu„małej obwodnicy”,która wprowadziła hałas spowodowany przez ruch pojazdów.Znaleźć można tu sześć pomników przyrody:trzy wierzby Salix L,z czego największa posiada średnicę 4,16 m oraz trzy dęby szypułkowe
- Park 3 Maja d.Goethe-Park,Park 1 Maja został urządzony na terenie dawnego,starego cmentarza.Park posiada utwardzone alejki,ławki,piaskownice i chętnie wykorzystywany jest jako miejsce rekreacji
- Park Stefana Batorego(pomiędzy ulicami Kościuszki i Spokojną)park został urządzony w latach 1970–1975 na terenie wcześniejszego nowego cmentarza(Neuer Friedhof)z połowy XIX wieku.Przedłużeniem parku za ul.Kościuszki jest cmentarz Komunalny
- Park podworski na Giżynku
- Park Panorama(pomiędzy ulicami Na Grobli i Grunwaldzką)teren został urządzony w latach 1996–2000,kiedy to odtworzono alejki według starych założeń parkowych,oświetlono ciągi piesze,ustawiono ławki,zbudowano plac zabaw dla dzieci oraz park linowy
Pomniki przyrody
Na terenie Stargardu znajduje się 19 pomników przyrody.Najliczniejszą grupę stanowią platany klonolistne występujące w grupie 11 drzew w Parku Popiela.Ponadto jako pomniki przyrody uznane są:klon jawor,klon zwyczajny i topola geldryjska w parku 3.Maja,dąb szypułkowy i wierzba biała z parku Jagiellońskiego oraz grab pospolity(park Zamkowy),topola czarna(ul.Sportowa) i wiąz szypułkowy(ul.Skarbowa).
Cmentarze
- Stary Cmentarz Komunalny przy ul.Kościuszki został założony w 1910 r.przez Niemców i zajmuje powierzchnię ponad 18 ha.Teren jest zadrzewiony.Przy głównej alei rosną orzechy tureckie,zaś po południowej stronie spotykamy się z sosną wejmutką(pinius stronus L.)pochodzące z Ameryki Południowej,ponadto występują tu także buki,dęby,wiązy,lipy,kasztanowce.W pobliżu bramy głównej znajduje się pomnik poświęcony pamięci niemieckich mieszkańców Stargardu
- Nowy Cmentarz Komunalny na Giżynku został otwarty w 2002 r.a jego docelowa powierzchnia ma wynieść ponad 26 ha.Na terenie cmentarza powstał dom pogrzebowy z kaplicą,kolumbarium oraz budynek administracyjny
- Cmentarz Komunalny w Kluczewie
- Cmentarz przykościelny w Kluczewie
- Cmentarz Międzynarodowy Jeńców Wojennych,został stworzony po I wojnie światowej i znajdują się tu prochy żołnierzy polskich,rosyjskich,niemieckich,jugosłowiańskich,włoskich i innych poległych na ziemi stargardzkiej oraz w obozach jenieckich podczas dwóch wojen światowych
- Burzykowo Stary Cmentarz
- Cmentarz Żydowski położony na terenie Bastionu Szubieniczego
- Cmentarz pomiędzy Bramą Wałową cmentarz wojskowy z czasów napoleońskich,znajdował się pomiędzy Bramą Wałową a korytem Iny
- Stary Cmentarz Ewangelicki położony na terenie dzisiejszego parku 3 Maja
- Nowy Cmentarz Ewangelicki położony na terenie dzisiejszego parku Stefana Batorego
Religia
Do 1945 roku najliczniejszą grupą wyznaniową byli ewangelicy(94,8%).Do 1938 r.zamieszkiwała tu dość duża grupa Żydów,stanowiąca ok.2,5% ogółu mieszkańców.Żydzi posiadali dwie synagogi:Stara Synagoga,wzniesiona na początku XIX wieku,położona przy dzisiejszej ul.Mickiewicza oraz Nowa Synagoga zbudowana w 1913,zburzona w 1938,położona była w pobliżu Spichlerza.Posiadali także swój cmentarz na wzgórzu Kalkenberg(teren dzisiejszego Zespołu Szkół Katolickich).Miasto zamieszkiwali także katolicy(2%),dysydenci(0,5%),luteranie(0,1%)oraz nieliczne grupy baptystów,grekokatolików,wyznawców Kościoła niemiecko katolickiego oraz 5 osób o nieokreślonej religii.Obecnie najliczniejszą grupę wyznaniową stanowią katolicy.W Stargardzie znajduje się kolegiata archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.W mieście istnieje 8 parafii,które wchodzą w skład dwóch dekanatów:
- Stargard Wschód:
- Parafia św.Józefa
- Parafia Najświętszej Marii Panny Królowej Świata
- Parafia Chrystusa Króla Wszechświata
- Stargard Zachód:
- Parafia Świętego Ducha
- Parafia Miłosierdzia Bożego
- Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa
- Parafia Świętego Krzyża
- Parafia Przemienienia Pańskiego
Kultura
Do najważniejszych placówek kulturalnych należą Stargardzkie Centrum Kultury,Młodzieżowy Dom Kultury,Stargardzki Dom Kultury Kolejarza,Książnica Stargardzka
i Klub Garnizonowy.W mieście istnieje obecnie jedno kino.15 listopada
2006 otwarto nową salę kinowo-widowiskową,która jest obecnie
najnowocześniejszą salą tego typu w województwie.W latach 80.XX wieku w mieście istniały trzy kina:„Ina”,Kino„Dar”oraz„Panorama”(w XIX-wiecznym
pałacyku w Parku Panorama,ob.budynek w rękach prywatnych).Z powodu
oddania do użytku nowej sali kinowej,kino„Ina”zostało zamknięte.Pierwszym kinem w przedwojennym Stargardzie było kino Capitol,zbudowane
w 1938 roku,przy Bahnhofstraße(ob.ul. Wyszyńskiego),zaprojektowane przez Otto Wernera.Kino składało się z dwóch sal;widowiskowo-kinowej z 756 miejscami i małej kameralnej z 213 miejscami.Największą miejską widownią przystosowaną do imprez artystycznych
jest amfiteatr,położony na stromej skarpie w Parku Chrobrego.Został
on zbudowany w latach 1977–1980 w ramach tzw.czynów społecznych przez mieszkańców miasta.Widownia może pomieścić 2500 osób.W mieście istnieje jedno muzeum z siedzibą przy Rynku Staromiejskim wraz z dwiema filiami w Bastei(eksponowane są tam militaria)oraz w Bramie Pyrzyckiej.Imprezy i konkursy organizowane w Stargardzie o charakterze ponadlokalnym:
- Dni Stargardu(w tym Nocne Kryterium Kolarskie o Puchar Prezydenta Miasta)
- Ogólnopolski Festiwal Młodych Talentów i Piosenki Ekologicznej
- Ogólnopolski Konkurs Piosenki Poetyckiej„O Złote Koło Młyńskie”
- Ogólnopolski Turniej Koszykówki Młodzików o Puchar Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
- Ogólnopolskie Prezentacje Muzyki z Gwiazdą
- Ogólnopolski Festiwal Monodramów„Ewenement”
- Ogólnopolski Rajd na Orientację„TRUDY”
- Długodystansowy Rajd na Orientację„Jesienne Trudy”
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Gospel"Stargard Gospel Days"
- Festyn Motoryzacyjny św.Krzysztofa
- Wybory Miss Miedwia(Jezioro Miedwie)
- Stargardzka Jesień Teatralna
- OldTown(dawniej:Zlot Fanów Fallouta)
- Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Prezydenta Miasta Stargardu Szczecińskiego
- Stargardzkie Wieczory Poetyckie(prowadzone przez Marcina Ł.Makowskiego i Wojciecha Radocha)
- Grupa Taneczna„APLAUZ”
- Chór Cantore Gospel
- Nana(zespół został laureatem„Debiutów”na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 2005 roku)
- Zespół wokalny„Rupaki”
- Ava
- Zespół Tańca Współczesnego„Pasja”
- De Facto
- Teatr„Krzywa Scena”
Ochrona zdrowia
Apteki
Przed 1945 rokiem w Stargardzie działało pięć aptek.Najstarsza z
nich„Rats u.Loewen Apotheke”(Pod Lwem)założona została w 1487,mieściła się w XVI-wiecznej
kamienicy przy Poststrasse №1(u zbiegu dzisiejszych Grodzkiej i
Mieszka I-go).W drugiej aptece„Zum Goldenen Adler”(Pod Złotym Orłem),znajdującej się w pobliżu,przy Rynku Staromiejskim №3(w miejscu
dzisiejszej restauracji„Ratuszowa”)znajdowała się Centralna Apteka
Homeopatyczna.Kolejna apteka to Hornemann-Schwann Apotheke znajdująca się przy
Großer Wall №15 u zbiegu dzisiejszych ulic Bolesława Chrobrego i
Spichrzowej.Jedyną apteką,która przetrwała działania wojenne była Apteka pod
Złotą Gwiazdą(Aphoteke zum Goldenen Stern)późniejsza Cefarm przy
Bahnhofstrasse №23(obecnie Wyszyńskiego).Funkcjonowała od początku XX wieku.Wiosną 1945 uruchomiona została przez polskich osadników jako pierwsza w powiecie i działała do 2006 roku.Obecnie w Stargardzie funkcjonuje 29 aptek,w tym dwa punkty apteczne oraz apteka szpitalna.
Szpitale
W średniowieczu w Stargardzie funkcjonowały 4 ośrodki lecznicze(Szpital św.Ducha,Lazarety:św.Jerzego,św.Jobsta,oraz dla
ubogich),a w 1820 w Bramie Świętojańskiej uruchomiono szpital dla obłąkanych.W latach 70.XIX wieku rozpoczęto budowy nowoczesnych szpitali,w
południowej części miasta(Szpitale Karowa,Wilhelma,Jurgena,dla osób
starszych).W 1878 roku do użytku oddano Szpital Moviusa(obecnie stare
skrzydło Szpitala przy ul.Wojska Polskiego),który swoją budową nawiązuje do budownictwa sanatoryjnego.W 1910
otwarto dwa budynki z czerwonej cegły z przeznaczeniem na biuro i
oddział męski.W 1937 roku istniały jeszcze dwa budynki Mövius Hospital w miejscu obecnego parkingu obok Kościoła św.Ducha.W związku z tym,iż od XIX wieku Stargard pełnił funkcje miasta
szpitalnego dla II Okręgu Wojskowego(teren od Rugii do Lęborka)czasie
wojny funkcję lazaretów ponadto pełniły Gimnazjum Groninga,Dom Bractwa
Strzeleckiego,oraz dzisiejsze Starostwo Powiatowe,Zespół Szkół nr 1
oraz Gimnazjum nr 2.W latach 80.XX wieku,w pobliżu os.Pyrzyckiego rozpoczęto budowę
Szpitala Geriatrycznego,jednak upadek systemu spowodował zatrzymanie
prac budowlanych,a w konsekwencji ich całkowite zarzucenie.Aktualnie w mieście działa Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów
Opieki Zdrowotnej im.Kazimierza Dłuskiego,przy ul.Wojska Polskiego
27,wraz z Ośrodkiem Rehabilitacji przy Staszica.Edukacja
W Stargardzie istnieje 9 szkół podstawowych,8 gimnazjów,15 państwowych szkół ponadgimnazjalnych w tym 6 szkół zawodowych,6 liceów ogólnokształcących,2 szkoły średnie zawodowe,oraz Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im.Witolda Lutosławskiego.Ponadto w mieście funkcjonują szkoły niepubliczne ponadgimnazjalne.Najstarszą szkołą średnią jest I Liceum Ogólnokształcące otwarte we wrześniu 1945 roku,mieszczące się w dawnym Collegium Groeningianum zbudowanym w 1882 r.W 1946 r.otwarto Zespół Szkół nr 1,a 1989 II Liceum Ogólnokształcące.Pierwszą szkołą wyższą w mieście jest otwarta w 2005 roku Stargardzka Szkoła Wyższa Stargardinum.Swój Wydział Przedsiębiorczości posiada Zachodniopomorska Szkoła Biznesu,uruchomiona w 1996 roku,a punkty dydaktyczne Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny(od 2000 roku)oraz Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych(od 2001).Na terenie miasta funkcjonują trzy żłobki(w tym dwa miejskie)oraz 15 przedszkoli(z czego 6 miejskich).
Sport i rekreacja
Najstarszym klubem sportowym w polskim Stargardzie jest Kolejowy Klub Sportowy„Błękitni”,który powstał tuż po przejęciu miasta przez władze polskie,18 maja
1945.Stargardzki klub sportowy był pierwszą organizacją społeczną na Pomorzu Zachodnim.Największym sukcesem zespołu jest zajęcie 15 miejsca w drugiej lidze w sezonie 1981/1982,oraz awans do drugiej ligi w roku 2003.Obecnie piłkarze występują w III lidze bałtyckiej w piłce nożnej.Ludowy Klub Sportowy„Spójnia”,powstał w 1949.Największym sukcesem koszykarzy jest awans w 1994 do Polskiej Ligi Koszykówki,a w trzy lata później zdobycie wicemistrzostwa kraju.Obecnie„Spójnia”gra w I lidze koszykarskiej.Ponadto w Stargardzie istnieje jeszcze kilkanaście klubów sportowych:
- ZKS Kluczevia(piłka nożna,IV liga,grupa zachodniopomorska)
- KS Unia(piłka nożna,A-klasa,grupa zachodniopomorska)
- KS Błękitni Juvenia(piłka nożna,II liga Zachodniopomorska)
- LKS Pomorze Stargard
- Stargardzki Klub Sportów Podwodnych Barakuda
- Ludowy Klub Kolarski Stargard
- Klub Pływacki„NEPTUN”Stargard
- Szkoła Tańca Towarzyskiego Alfa-Astra
- KS Spójnia Stargard Szczeciński
- LKS Feniks Stargard Szczeciński
- Luks Piątka Klub Siatkarski
Media
Pierwszą znaną gazetą stargardzką była Musztra(niem.Die Musterung)informowała o życiu garnizonu oraz samego miasta,ukazywała się w
latach 1771-1772.W 1823 stargardzki księgarz J.Hane rozpoczął
wydawanie Tygodnika Stargardzkiego(niem.Stargarder Wochenblatt),wydawano go do 1860 r.W następnych latach wydawano m.in.Stargarder Zeitung,Stargarder Bote oraz Pommersche Dorfzeitung.Okres świetności przedwojennej prasy stargardzkiej zakończył rok 1935,kiedy to naziści skonsolidowali wszystkie wydawnictwa w jeden tytuł Dziennik Stargardzki(niem.Stargarder Tageblatt).Pierwszą powojenną gazetą wydawaną w Stargardzie były Wieści,ukazywały się one od lipca 1945 do lat 80.XX wieku.W październiku 1945 r.ukazał się pierwszy numer dziennika regionalnego Kurier Szczeciński,a w dwa lata później Głos Szczeciński.W latach 90.XX wieku i na początku XXI wieku ukazywała się Gazeta Stargardzka.W ostatnich latach ukazywały się także:Kurier Stargardzki,7 Dni Stargardu,Fakty Lokalne,Echo Stargardu,Stargardzkie Tu i Teraz,ExPress Stargardzki.Obecnie działa pięć stargardzkich gazet:Dziennik Stargardzki,7 Dni Powiatu Stargardzkiego,7 Dni Ziemi Stargardzkiej(gazeta bezpłatna),Stargardzki Informator Samorządowy(miesięcznik Urzędu Miejskiego)oraz Głos Stargardzki(piątkowy dodatek do Głosu Szczecińskiego).W Stargardzie swoje przedstawicielstwa mają dwie gazety regionalne:Głos Szczeciński oraz Kurier Szczeciński.W mieście działają dwie sieci telewizji kablowej.Pierwsza telewizja kablowa w Stargardzie powstała w 1993 w
pomieszczeniach Spółdzielni Mieszkaniowej.Operatorem telewizji kablowej
jest Vectra oraz Telewizja Kablowa sieci Multimedia.Lokalnym kanałem telewizyjnym jest szczecińska Telewizja TV7 oraz TVP Szczecin.W Stargardzie swoją terenową redakcję posiada Polskie Radio Szczecin.
Polityka i administracja
Siedzibą Prezydenta Stargardu Szczecińskiego jest budynek urzędu miasta przy ul.Czarnieckiego 17.Obecnie prezydentem miasta jest Sławomir Leon Pajor,pełniący trzecią kadencję od 2002 roku.Siedzibą rady miasta jest ratusz miejski przy Rynku Staromiejskim.Jej przewodniczącym jest Wiesław Masłowski(PiS),a wiceprzewodniczącymi są:Henryka Mamrot(SLD),Sebastian Szwajlik(Stargard XXI).Zgodnie z parytetem mieszkańców w radzie miasta zasiada 23 radnych.Prezydenci Stargardu:
- Stanisław Dłubała(1975-1981)
- Kazimierz Nowicki(1981-1989)
- Waldemar Gil(1990-1994)
- Kazimierz Nowicki(1994-2002)
- Sławomir Pajor(od 2002 r.)
Miasta partnerskie
| Miasto | Kraj | Data podpisania umowy |
|---|---|---|
| Elmshorn | Niemcy | 19 czerwca 1993 |
| Saldus | Łotwa | 1993 r. |
| Slagelse | Dania | 1993 r. |
| Stralsund | Niemcy | 19 marca 1992 |
| Wijchen | Holandia | 1992 r. |
Stargard jako garnizon wojskowy
- Jednostki niemieckie stacjonujące do 1945 r.
- 9 Kołobrzeski Regiment Grenadierów„Graf Gneisenau”
- 25 Pułk Grenadierów Pancernych
- 21 Dywizjon Bliskiego Rozpoznania Luftwaffe
- II Dywizjon 400 Pułku Myśliwskiego
- Jednostki wojskowe Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej stacjonujące po 1945 r. Dowództwo 239 Baranowickiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego w Kluczewie
- 159 Gwardyjski Noworosyjski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego w Kluczewie
- 347 Batalion Łączności
- Byłe jednostki Wojska Polskiego stacjonujące po 1945 r.
- w „Czerwonych Koszarach”
- 20 Samodzielny Pułk Czołgów
- 24 Drezdeński Pułk Czołgów Średnich
- 30 Pomorski Pułk Artylerii Mieszanej
- 7 Warszawski Batalion Saperów
- 2 Batalion Rozpoznawczy Szwoleżerów Rokitniańskich
- 17 Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej
- 104 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej
- 36 Pomorski Pułk Artylerii
- Delegatura Wojskowej Służby Wewnętrznej
- w„białych koszarach”
- 43 Pułk Piechoty
- 9 Zaodrzański Pułk Zmechanizowany
- 6 Brygada Kawalerii Pancernej
- Garnizonowy Węzeł Łączności
- w Bielkowie nad Miedwiem:
- 38 Dywizjon Ogniowy OPK
- 3 Oddział Wojsk Obrony Pogranicza
- Jednostki WP obecnie stacjonujące w garnizonie Stargard Szczeciński:
- Brygada Wsparcia Dowodzenia Wielonarodowego Korpusu Północny-Wschód
- 2 Stargardzki Batalion Saperów
- 12 Batalion Medyczny
- 12 Batalion Zaopatrzenia(Bielkowo)
- 12 Kompania Chemiczna
- Placówka Żandarmerii Wojskowej
- Wojskowa Komenda Uzupełnień
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz