Ballady i romanse

Zbiór ballad Adama Mickiewicza,wydany w 1822 w Wilnie jako część pierwszego tomu Poezyj Uważany jest za początek rozwoju gatunku ballady w literaturze polskiej oraz za manifest polskiego romantyzmu.Jednocześnie Ballady i romanse pozostają w związku z gatunkami literackimi poprzedniego okresu,zwłaszcza z dumą,dumką i sielanką.
Charakter tomu
Ballady Mickiewicza są silnie osadzone w realiach historycznych i lokalnych.Miejsce akcji jest ściśle określone(Świteź,Płużyny,Ruta i in.)W tę oswojoną rzeczywistość wkracza świat nadprzyrodzony,w codzienność ingerują siły nadprzyrodzone,a to,co znane,okazuje się niebezpieczne i tajemnicze.Ingerencje świata nadziemskiego mogą mieć charakter etyczny to,co nadprzyrodzone,ocenia czyny ludzkie i wprowadza ład moralny,wymusza odpowiedzialność za czyny i wymierza karę za popełnione zło(m.in.ballady Lilije,Rybka,Świtezianka).Taka wizja rzeczywistości,według której w każdym momencie może dojść do przenikania się codzienności ze światem pozazmysłowym,miała charakter polemiczny wobec racjonalnych poglądów oświeceniowych.Szczególnie polemiczny charakter ma ballada Romantyczność,w której oświeceniowemu racjonalizmowi(reprezentowanemu przez postać starca)przeciwstawiony zostaje postulat wiary w poznanie pozaracjonalne i istnienie zjawisk niemożliwych do objęcia przez rozum.Występujące w tomie opisy przyrody służą wprowadzeniu nastroju tajemniczości i grozy.Uzyskiwany jest on poprzez takie elementy pejzażu,jak:dzikość,cisza,szum wiatru,światło księżyca,cmentarz,stara cerkiew itp.Czesław Zgorzelski nazwał Świteź,Świteziankę i Rybkę utworami"rusałczanymi",które"opierają«dziwność»romantyczną fabuły na cudowności przeobrażeń wiążących człowieka z przyrodą".Utwory Ballad i romansów napisane są w różnej tonacji od poważnych po żartobliwe(To lubię,Pani Twardowska).
Przed wierszem Romantyczność Mickiewicz zamieścił fragment dramatu Shakespeara Hamlet:
Methinks,I see...where?In my mind's eyes Wpływ
Chociaż utwory balladowe powstawały w literaturze polskiej już wcześniej,właściwa popularność tego gatunku rozpoczęła się od tomu Ballady i romanse.Ballady stały się we wczesnym romantyzmie gatunkiem służącym polemice z oświeceniową wizją świata i stały się sztandarowym gatunkiem romantyzmu przed listopadowego.Jednak pojawienie się licznych naśladowców ballad mickiewiczowskich,opartych na cudowności,doprowadziło z czasem do skonwencjonalizowania się tego typu literatury.Wykorzystane przez poetę elementy przyrody i pejzażu stały się obrazami stereotypowymi,naśladowcy chętnie epatują motywami sentymentalnymi oraz elementami okropności i grozy,a problematykę ballad(m.in.problem winy i kary)sprowadzają niejednokrotnie do prostego dydaktyzmu.
Zawartość tomu
W zbiorze znajduje się 14 utworów,kolejno:

• Pierwiosnek
• Romantyczność
• Świteź
• Świtezianka
• Rybka
• Powrót taty
• Kurhanek Maryli
• Do przyjaciół
• To lubię
• Rękawiczka
• Pani Twardowska
• Tukaj albo próby przyjaźni
• Lilije
• Dudarz