Ludwik Osiński

Krypt.O...O.L.(ur.24 sierpnia 1775 w Kocku,zm.27 listopada 1838 w Warszawie)polski krytyk literacki,historyk i teoretyk literatury,tłumacz,poeta,dramatopisarz i mówca.Przedstawiciel obozu klasyków,wychowanek pijarów.
Życiorys
Urodził się w Kocku na Podlasiu,jako syn Jana i Barbary z Markowskich;brat Alojzego Osińskiego.Pierwsze nauki pobierał u pijarów w Łomży(według innych mógł być to Radom).Wkrótce potem wstąpił do nowicjatu pijarów i nauczał w ich szkołach.Po kilku dalszych latach wystąpił ze stanu zakonnego pijarów.W roku 1794 jako uczestnik powstania kościuszkowskiego walczył na froncie nadnarwiańskim,służąc w milicji bielsko-podlaskiej A.Karwowskiego.Przez 7 lat(1801-1807),wraz z K.Wolskim,prowadził w Warszawie pensjonat dla młodzieży męskiej,wykładając tam język i literaturę polską.W tym okresie aktywnie uczestniczył w pracach Towarzystwa Przyjaciół Nauk.Był jego członkiem już od roku 1801,a przez 10 lat(1804-1814)piastował w nim funkcję sekretarza.W roku 1805 podróżował do Włoch i Francji w charakterze guwernera Romana Sołtyka.W okresie Księstwa Warszawskiego był urzędnikiem dyrekcji,a następnie Ministerstwa Sprawiedliwości(początkowo sekretarzem generalnym,a następnie pisarzem Sądu Kasacyjnego).Wówczas to wsławił się obroną w sprawie pułkownika Siemianowskiego.W roku 1808 poślubił Rozalię,córkę Wojciecha Bogusławskiego.W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego.Był wielkim mówcą Wielkiego Wschodu Narodowego Polski w latach 1812-1816.Przeciwnik powstania listopadowego,jednak w roku 1831 wziął w nim udział jako prezes powstańczej Rady Municypalnej w Warszawie.W latach 1804-1814 pełnił funkcję sekretarza Towarzystwa Przyjaciół Nauk.10 lipca 1814 objął po nim dyrekcję Teatru Nardowego w Warszawie funkcję tę sprawował do roku 1827 samodzielnie,a następnie do roku 1833(lub tylko do końca roku 1830)razem z Ludwikiem Adamem Dmuszewskim.Był profesorem w Królewskim Uniwersytecie Warszawskim,gdzie wykładał literaturę.
Twórczość
W okresie 1809-1810 był redaktorem miesięcznika Pamiętnik Warszawski,z którym współpracował okazjonalnie już wcześniej(1801-1805).Przetłumaczył na język polski wiele utworów dramatycznych Zygmunt Gloger oceniał,że jego"Horacjuszów,Alzyre,Cyda,Cynne potomni z uwielbieniem poety polskiego odczytywać będą".
Ważniejsze utwory

1. Zbiór zabawek wierszem cz.1-2,Warszawa 1799 r.zawartość cz.1:Utwory liryczne;cz.2:Sielanki;tu m.in.wiersz Dziedzic i poddani oraz satyra Nabożny powierzchownie;kilka wierszy przedr.P.Hertz w:Zbiór poetów polskich XIX w.księga 1,Warszawa 1959 r.
2. Układ edukacji w pensji nowo utworzonej pod dozorem...Warszawa 1801 r.(współautor:K.Wolski)
3. Wiersz o sztuce aktorskiej,ofiarowany aktorce zaczynającej,"Nowy Pamiętnik Warszawski"t.10(1803 r.)s.121-127;wyd.następne
4. O dobroczynności,wygł.na posiedzeniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk 24 maja 1804;"Nowy Pamiętnik Warszawski"t.14(1804 r.)s.369-374;"Gazeta Krakowska"1804 r.nr 49;fragm."Gazeta Warszawska"1804 r.nr 43;wyd.następne:Wiersz o dobroczynności,"Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk"t.4(1807 r.)
5. Andromeda.Drama liryczne w 1 akcie,z muzyką Józefa Elsnera,reprezentowane pierwszy raz na Teatrze Narodowym w Warszawie dnia 14 stycznia 1807 w obecności Napoleona...Warszawa 1808 r.rękopis:Biblioteka Narodowa,sygn.I 6512;Ossolineum,sygn.7850/II
6. Oda na cześć Kopernika,wygł.na posiedzeniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk 10 listopada 1808,"Gazeta Warszawska"1808 r.wyd.następne:Wiersz na pochwałę Kopernika,"Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk"t.8(1812 r.)cz.1,s.56-61;Oda o Koperniku,"Rozmaitości Warszawskie"1830 r.nr 1;Wiersz na cześć Mikołaja Kopernika,Kraków 1873 r.przedr.W.Borowy w:Od Kochanowskiego do Staffa.Antologia...Lwów 1930 r. i wyd.następne;J.Tuwim w:Księga wierszy polskich XIX w.t.1,Warszawa 1954 r.wyd.2 Warszawa 1956 r.P.Hertz jak wyżej poz.1,(tekst Ody...w Wydaniu zbiorowym różni się od tekstu pierwodruku)
7. O życiu i pismach Franciszka Dmochowskiego,czyt.na posiedzeniu Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk 19 stycznia 1809,wyd.w:Wergiliusz:Eneida...Dzieło pośmiertne tłumaczone przez F.K.Dmochowskiego,Warszawa 1809 r.także"Pamiętnik Warszawski"1809 r.nr 3-4;wyd.następne:"Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk"t.8(1812 r.)cz.1,s.120-143;
8. Wiersz na powrót zwycięskiego wojska do stolicy,czyt.na posiedzeniu Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk dn.22 grudnia 1809 r.brak miejsca i roku wydania;"Pamiętnik Warszawski"1810 r.t.1,nr 1;wyd.następne:"Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk"t.8(1812 r.)cz.1,s.123-128;Oda na powrót wojsk do stolicy,"Pszczółka Krakowska"1819 r.nr 14;przedr.W.Bełza w:Ojczyzna w pieśniach poetów polskich,Lwów 1901 r.P.Hertz jak wyżej poz.1
9. Obrona pułkownika Siemianowskiego,Warszawa brak roku wydania;"Pamiętnik Warszawski"1810 r.nr 1;wyd.następne
10. Wykład literatury porównawczej,czytanej w Uniwersytecie Warszawskim,1818-1830;wyd.(oparte na dziele J.F.Laharpe:Lycée ou Cours de littérature,1799-1805)
11. Program kursu literatury porównawczej,powst.1823 r.ogł.J.Bieliński w:Królewski Uniwersytet Warszawski(1816-1831)t.3,Warszawa 1912 r.
12. Pieśń na taniec polski ułożona,a przy otwarciu balu przez Izby Sejmowe i Radę Stanu w dniu 9 czerwca 1825 roku danego wykonana,do muzyki K.Kurpińskiego,brak miejsca wydania(1825 r.)egz.w zbiorze rękopisów Biblioteki PAN Kraków,sygn.2061
13. O używaniu liter j,y,i,"Rozprawy i wnioski o ortografii polskiej przez Deputacją od Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk wyznaczoną",Warszawa 1830 r.wyd.następne
14. Pierwsza reprezentacja,czyli kłopoty zakulisowe,powst.około roku 1833;z rękopisu ogł.E.Szwankowski:Nieznany utwór Ludwika Osińskiego,"Pamiętnik Teatralny"1956 r.zeszyt 4,s.651-662.

Artykuły i drobne utwory Osińskiego znajdują się także w wielu czasopismach:"Astrea"(1822 r.)"Dziennik Wileński"(tu m.in.Wiersz w imionniku Marii Szymanowskiej zapisany,1828 r.s.48),"Gazeta Codzienna"(tu m.in.Nauce i ludzkości poświęcony cały...1833 r.nr 549;Kiedy radość sercem włada...1834 r.nr 825),"Gazeta Krakowska"(tu m.in.Kantata na uroczystość imienin Najjaśn.Imperatora Wszech Rosji Aleksandra I...1814 r.nr 76);Kiedy radość sercem włada...1834 r.nr 1070,"Gazeta Warszawska"(tu m.in.Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk...1808 r.nr 18;Krótki rys życia i zasług J.W.Albertrandego,1808 r.nr 66;recenzja teatr.w rubryce Teatr Narodowy,1809-1810),"Dodatek do Gazety Warszawskiej"(tu m.in.Przyjaciel do kapitana Morawskiego w dzień,gdy ten został ozdobiony Krzyżem Wojskowym,1808 r.nr 2;Pieśń odjazdu,napisana dla wychodzącej z Warszawy Gwardii Cesarsko-Polskiej,1808 r.nr 8;recenzja teatralna w dziale"Teatr",1802-1803),"Kłosy"(tu:Oda do J.U.Niemcewicza,1881 r.t.2,s.344),"Kurier Polski"(1830-1831),"Kurier Warszawski"(tu m.in.Do Redaktora"Kuriera Warszawskiego",1822 r.nr 138),"Nowy Pamiętnik Warszawski"(1801-1805),"Pamiętnik Warszawski"(tu m.in.Wiadomość o życiu i pismach Cypriana Godebskiego,1809 r.nr 4;Poezja,1809 r.nr 6;Język polski,1809 r.nr 6-7;Eneida Wergiliusza.Dzieło pośmiertne przez F.K.Dmochowskiego rec.1809 nr 8-9;Teatr Narodowy,1809 r.nr 2,10;1810 r.nr 2-4;Niektóre anegdoty o teatrach,1809 r.nr 4;Katon.Tragedia w 5 aktach rec.1809 nr 6;Raj utracony rec.1809 nr 6;O życiu Ignacego Potockiego,1809 r.nr 6),"Pszczółka Krakowska"(1819 r.)"Rozmaitości Warszawskie"(tu m.in.O pierwiastkowej dramatyce w Polszcze,1821 r.nr 22,52-54),"Sybilla Nadwiślańska"(tu m.in.O pierwiastkowej dramatyce w Polszcze,1821 r.nr 1,3),"Świat Dramatyczny"(1838 r.nr 6),"Tygodnik Polski i Zagraniczny","Warszawianin"(tu m.in.Ubogi do księżnej Czartoryskiej,1822 r.nr 12;Wiersz do JPanny Józefy Truskolaskiej przy oddaniu jej roli Xymeny w tragedii Cyd,1822 r.nr 14;Do L.C.na imieniny,1822 r.nr 31).Ponadto drobne wiersze,mowy i krytyki literackie Osińskiego wydano.Stąd też kilka wierszy przedrukował P.Hertz,jak wyżej poz.1.
Przekłady

1. Voltaire:Alzyra,czyli Amerykanie.Tragedia w 5 aktach wierszem,wyst.Warszawa 14 grudnia 1800;fragm.(akt I scena 1,akt V sceny 6-7),"Nowy Pamiętnik Warszawski"t.1(1801 r.)s.92-95;przekł.całości poprawiono w roku 1803 rękopis:Biblioteka Narodowa,sygn.III 6153
2. W.Shakespeare:Otello,czyli Murzyn w Wenecji.Tragedia w 5 aktach,wyst.Warszawa 1801 r.niewydana,(według przeróbki J.F.Ducisa)
3. P.Corneille:Cyd.Tragedia w 5 aktach wierszem,wyst.Warszawa 10 maja 1801,fragm.akt I sceny 6-7,akt II scena 2,"Nowy Pamiętnik Warszawski"t.2(1801 r.)s.208-218;akt II scena 7,akt III scena 3,"Tygodnik Polski i Zagraniczny"1818 r.t.1,s.60;całość wyd.następne:Lwów(1885 r.)Brody 1907 r."Arcydzieła Polskich i Obcych Pisarzy"nr 54;Warszawa 1954 r.(razem z przekł.A.Morsztyna i S.Wyspiańskiego);rękopis:Biblioteka Narodowa,sygn.III 6153;rękopisy z Biblioteki Zamoyskich zniszczone;odpis w Bibliotece PAN Kraków,sygn.1287
4. P.L.Belloy:Gabryella de Vergy.Tragedia w 5 aktach prozą,wyst.Warszawa 1802 r.wyd.rękopisy:Biblioteka Zamoyskich,sygn.1035 i Biblioteka Teatrów Warszawskich nr 547 zniszczone
5. P.Corneille:Horacjusze.Tragedia w 4 aktach wierszem,wyst.Warszawa 28 kwietnia 1802(przedstawienie amatorskie);5 grudnia 1802(w Teatrze Narodowym);fragm.akt II scena 3,akt III scena 4,przekleństwo Kamilli z aktu IV,"Dodatek do Gazety Warszawskiej"1802 r.nr 35;akt I scena 1,akt II sceny 1 i 3,akt III scena 4,"Nowy Pamiętnik Warszawski"t.7(1802 r.)s.346-348,350-354,356-358;całość wyd.Warszawa 1802 r.wyd.następne:Lwów(1885 r.)rękopisy:Biblioteka Narodowa,sygn.III 6153(z poprawkami autora);Ossolineum,sygn.11343/I i 11375/I
6. M.J.Chénier:Fénelon,czyli zakonnice w Kambré.Tragedia w 5 aktach wierszem,wyst.Warszawa 4 grudnia 1803,wyd.rękopisy:Biblioteka Narodowa(BOZ,sygn.972);Ossolineum,sygn.12493/I;utwór ten tłumaczył także J.Czyżowski(wyst.Warszawa 7 stycznia 1803,wyd.Warszawa 1803)
7. W.Shakespeare:Król Lear.Tragedia w 5 aktach,powst.1803 r.wyst.Warszawa 5 kwietnia 1805,niewydana,(według przeróbki J.F.Ducisa,który korzystał z kolei z przekł.francuskiego P.A.La Place'a)
8. P.Chiari:Wieśniaczka dowcipna,czyli markiz Tulipano.Opera w 2 aktach,wyst.Warszawa 17 lutego 1804(muzyka:J.Paisiello),fragm.w zbiorze:Śpiewy i arie teatralne i światowe z różnych oper t.1,Warszawa 1816 r.s.50
9. Żony przemienione,czyli szewc.Opera komiczna w 1 akcie,fragmenty(duet)wyst.Warszawa 20 kwietnia 1804;całość wyst.13 kwietnia 1810(muzyka:M.A.Portogallo);fragmenty ogł.L.A.Dmuszewski,A.F.Żółkowski w:Dykcjonarzyk teatralny z dodatkiem pieśni z najnowszych oper,Poznań 1808 r.s.71-72
10. P.N.Ovidius:Kłótnia Ajaksa i Ulissesa o broń Achillesową,wygł.na posiedzeniu Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk 1804 r.fragm."Gazeta Warszawska"1804 r.nr 94;"Gazeta Krakowska"1804 r.nr 98-99;całość wyd."Nowy Pamiętnik Warszawski"t.16(1804 r.)s.350-362;wyd.następne:"Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk"t.4(1807 r.)s.201-215;(pt.Mowa Ajaksa i Ulissesa o zbroję Achillesa);fragm.Metamorfoz
11. Ch.A.G.Pigault-Lebrun:Rywale samych siebie.Komedia w 1 akcie,wyst.Warszawa 28 kwietnia 1805,niewydana
12. J.N.Bouilly:Intryga w oknach.Opera w 1 akcie,wyst.Warszawa 1 marca 1807(muzyka:N.Isouard);fragmenty ogł.L.A.Dmuszewski,A.F.Żółkowski jak wyżej poz.9,s.67-69
13. P.Corneille:Cynna,czyli łaskawość Augusta.Tragedia w 5 aktach wierszem,wyst.Warszawa 8 kwietnia 1808,fragm.(akt II scena 1),"Pamiętnik Warszawski"1809 r.t.2,s.1-12;całość wyd.osobne Lwów(1885 r.)rękopis:Biblioteka Narodowa,sygn.III 6153;rękopis Biblioteki Zamoyskich,sygn.778 zniszczony
14. J.B.Treilhard,L.J.Faure:Powody kodeksu przestępstw i kar,Warszawa 1811 r.druk nieukończony,odbito tylko kilka arkuszy
15. J.B.Treilhard,L.J.Faure:Powody do kodeksu postępowania francuskiego.Z francuskiego tłumaczył...Warszawa(1811 r.)wzmianka u Estreihera III,1876
16. Horacjusze i Kuracjusze.Opera heroiczna w 3 aktach,tłumaczona wierszem,wyst.Warszawa 22 października 1812,niewydana;treść zaczerpnięta z tragedii Corneille'a:Horacjusze(porównaj poz.5)
17. Pan Wilhelm.Komedia z francuskiego,wyst.Warszawa 29 października 1814,niewydana
18. P.A.de Beaumarchais:Wesele Figara,wyst.Warszawa 1814 r.niewydana
19. Molière:Skąpiec.Komedia w 5 aktach,wyst.(prawdopodobnie)11 listopada 1815,niewydana
20. Dziadek,czyli dwa wieki.Opera z francuskiego,wyst.Warszawa 13 października 1816,niewydana
21. J.Racine:Ifigenia,fragm.(akt IV scena 6),"Pamiętnik Warszawski"t.17(1820 r.)s.245-249
22. F.Schiller:Prolog z Dziewicy Orleańskiej,"Pamiętnik Warszawski"t.18(1820 r.)s.213-226
23. Q.F.Horatius:Pieśni;pieśń 30 z księgi III,"Astrea"1822 r.t.2,s.229;pieśń 22 z księgi I oraz pieśń 14 z księgi II
24. Ch.G.Étienne:Janek i Stefanek.Komedioopera z francuskiego.Z muzyką J.Nicolo(N.Isouard),wyst.Warszawa 1822 r.rękopis w posiadaniu rodziny zaginął,(także przekł.W.Bogusławski,wyst.Warszawa 11 grudnia 1817)
25. Turek we Włoszech.Opera z muzyką G.Rossiniego,wyst.Warszawa 14 marca 1824,rękopis jak wyżej
26. Sroka złodziej.Opera z muzyką G.Rossiniego,wyst.Warszawa 22 lutego 1825,rękopis jak wyżej poz.24
27. L.Lhérie(pseud."Brunswick"),H.Barthélemy:Spis wojskowy.Komedia w 1 akcie,niewydana
28. F.Romani:Napój miłosny.Opera w 2 aktach z muzyką G.Donizettiego,niewydana.

Wydania zbiorowe

1. Dzieła t.1-4,wyd.F.S.Dmochowski,Warszawa 1861-1862,(wyd.niezupełne i niekrytyczne,nakładem wdowy);zawartość t.1:Przekłady poz.1,3-6,10,13;Ważniejsze utwory poz.3-4,6;Poezje oryginalne i tłumaczone;wiersz:Do F.Morawskiego i błędnie przypisywany Osińskiemu wiersz J.U.Niemcewicza:Ostatni człowiek;Wiersze ulotne t.2:Ważniejsze utwory poz.10:Wstęp do wykładu literatury porównawczej;Epopeja;Poezja heroikomiczna;Poezja dramatyczna t.3:Ważniejsze utwory poz.10,c.d.Poezja dramatyczna;Poezja liryczna;Poezja dydaktyczna;Poezja pasterska;Satyra;Listy;Bajki t.4:Ważniejsze utwory poz.10,c.d.Wymowa Mowy pochwalne i obrony sądowe:Mowa na uczczenie pamiątki ks.Józefa Poniatowskiego;Przemowa na pogrzebie F.K.Łozińskiego;Ważniejsze utwory poz.7,9,13;Obrona kpt.Bogdanowicza i Budziszewskiego;Obrona por.Sobolewskiego i Turowskiego;Krytyki i sprawozdania literackie.

Listy

1. Do S.B.Lindego z roku 1805,rękopis:Biblioteka Narodowa,sygn.7112
2. Do H.Rzewuskiego z roku 1809,rękopis:Ossolineum,sygn.5997/II
3. Do F.Wężyka 2 listy z lat 1816-1817,rękopis:Ossolineum,sygn.12319/III;list z 3 stycznia 1817 ogł.Z.Goliński:Papiery Franciszka Wężyka w rękopisach Ossolińskich,"Ze skarbca kultury"1953 r.zeszyt 1
4. Do B.Kudlicza z 9 sierpnia 1817 i J.Elsnera z 14 lipca 1821;od A.Felińskiego z 8/20 sierpnia 1814 i 24 marca 1817;ogł.E.Szwankowski:Z korespondencji L.Osińskiego,"Pamiętnik Teatralny"1962 r.zeszyt 1,(porównaj poz.15)
5. Do S.K.Potockiego z 14 kwietnia 1818 i do W.Szweykowskiego z: 18 września 1818,1 i 24 września 1821;ogł.J.Bieliński:Królewski Uniwersytet Warszawski t.3,Warszawa 1912 r.s.467 i następne,(porównaj poz.17)
6. Do Komisji Wyznań i Oświaty z roku 1818,do S.Staszica z roku 1821;ogł.T.Wierzbowski w:Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego t.2,Warszawa 1904 r.
7. Do brata,Alojzego Osińskiego,4 listy z lat 1818-1819,ogł.S.Vrtel(Wierczyński):Korespondencja ks.Alojzego Osińskiego,"Pamiętnik Literacki"rocznik 10(1911 r.) i odb.
8. Do nieznanego adresata i odpowiedź K.Brodzińskiemu,rękopis:Biblioteka Narodowa,sygn.2674(porównaj poz.20)
9. Do administratora gmachu teatralnego 3 listy z lat 1821-1827,ogł.K.Wierzbicka w:Źródła do historii teatru warszawskiego cz.2,Wrocław 1955 r.(tu także szereg dokumentów dot.działalności teatralnej Osińskiego)
10. Do K.Koźmiana 7 listów z lat 1831-1832 i bez daty,rękopis:Biblioteka PAN Kraków,sygn.2031 t.1,3;list z 18 października 1832 ogł.Z.Jabłoński:Listy o Adamie Mickiewiczu,"Rocznik Biblioteczny PAN w Krakowie"rocznik 1,1955 r.(Wrocław 1957 r.)
11. Do J.Lelewela,rękopis:Biblioteka Jagiellońska,sygn.4435
12. Od J.Albertrandiego z roku 1804,rękopis:Biblioteka Jagiellońska,sygn.6233 III
13. Od K.Wolskiego z roku 1809,ogł.A.Kraushar:Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t.3,Kraków 1902 r.s.231
14. Od H.Kołłątaja bez daty(brulion),rękopis:Biblioteka PAN Kraków,sygn.1054
15. Od A.Felińskiego z roku 1814,ogł.E.Iwanowski(Heleniusz):Wspomnienia lat minionych t.1,Kraków 1876 r.s.170(porównaj poz.4)
16. Od W.Bogusławskiego 3 listy z lat:1815(2 z Poznania),1823(1 z Kalisza);streszczenie i fragmenty ogł.S.Dąbrowski,"Echo Kaliskie Ilustrowane"1936 r.nr 308-310;przedr.S.Kaszyński:Dzieje sceny kaliskiej,Łódź 1962 r.(aneks)
17. Od S.K.Potockiego 2 listy z roku 1818,od W.Szweykowskiego z roku 1821,od S.Grabowskiego z roku 1821,od Komisji Rządowej z 13 listopada 1821(nominacja na profesora zwyczajnego);ogł.J.Bieliński jak wyżej poz.5
18. Od J.U.Niemcewicza z roku 1822,rękopis:Biblioteka Jagiellońska,sygn.6233 III
19. Od W.Bogusławskiego 2 listy i fragmenty z roku 1823,z Płocka i Poznania;ogł.S.Dąbrowski:Z dziejów teatru płockiego,"Życie Mazowsza"1935 r.nr 12;fragm.listu z Poznania przedr."Echo Kaliskie"1936 r.nr 308-310
20. Od K.Brodzińskiego z 29 lipca 1823 i 13 stycznia 1831,z rękopisów:Biblioteka Narodowa,sygn.2674;Biblioteka Jagiellońska,sygn.6233,ogł.J.Korpała w zbiorze:Miscellanea literackie z l.1800-1850,Wrocław 1963 r."Archiwum Literackie"nr 7,(porównaj poz.8).