Józef Czech

Ur.8 czerwca 1806 w Krzemieńcu,zm.10 lutego 1876 polski księgarz,drukarz.Od 1826 r.prowadził drukarnię w Krakowie,w której wydawał dzieła naukowe,literackie i kalendarze m.in."Kalendarz Krakowski".Był dyrektorem Liceum Krzemienieckiego.Jego dziad,Jan,przybył do Polski z Granu(Ostrzyhomia) i ożenił się z siostrą generała Sowińskiego.Po jego śmierci(1810 r.)żona Jana,Apolonia z Mączyńskich powróciła w roku 1811 z dwoma synami:Józefem i Tomaszem(ur.1810 r.)do Krakowa,z którego patrycjatem łączyły ją liczne więzy pokrewieństwa.W następnym roku po powrocie wyszła za mąż za Józefa Mateckiego,również patrycjusza krakowskiego,który po swojej pierwszej żonie,Tekli z Raciborskich Greblowej,odziedziczył jedną z największych ówczesnych księgarni i drukarni krakowskich,istniejącą od 1771 roku.Matecki zmarł w 1819 roku,pozostawiając żonie księgarnię,w której po ukończeniu liceum św.Anny i wydziału filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego od 1820 roku praktykował jego pasierb,Józef.Od 1824 roku pomagał matce w zarządzie,w roku 1826 objął firmę w samodzielne posiadanie.Księgarnia,która pod zarządem Mateckiego zaczęła się chylić do upadku,stała się jedną z poważniejszych firm nakładowych w Polsce.Tu wychodziły pisma najwybitniejszych krakowskich literatów i uczonych,jak J.S.Bandtkiego,Ambrożego Grabowskiego,Józefa Muczkowskiego,Żegoty Paulego oraz wielu innych.Tu drukował Józef Mączyński,brat żony Czecha,swoją Pamiątkę z Krakowa i inne utwory,popularyzujące podania i legendy krakowskie.Jednak najbardziej księgarnia była znana z kalendarza krakowskiego,sięgającego korzeniami XVI wieku.Czech wydał„Kalendarz gospodarsko-astronomiczny na rok Pański 1830…podług układu Franciszka Ksawerego Ryszkowskiego na południk krakowski,opracowany przez A.Z.”,ale dopiero od 1832 roku zaczął pojawiać się stale„Nowy kalendarz astronomiczno-gospodarski i domowy…”itd.W latach 1835-1848 nosił on prócz tego jeszcze tytuł:„Kalendarz Wolnego Miasta Krakowa”.Oprócz zwykłych wiadomości kalendarzowych mieściły się tu popularno-historyczne wiadomości,odnoszące się do przeszłości i zabytków Krakowa,którego Czech był gorącym miłośnikiem.Początkowo drukowano starymi czcionkami,wieku XVIII,ale już w kalendarzu na rok 1841 pojawiły się nowe,gdyż w 1838 roku sprowadził Czech z Niemiec żelazną udoskonaloną prasę drukarską.Księgarnia spełniała poniekąd także funkcje salonu literackiego,gdyż w godzinach południowych chętnie gromadzili się w niej przedstawiciele świata naukowego literackiego Krakowa.Właściciel jej,ożeniony z Marianną Mączyńską,bardzo towarzyski i gościnny,prowadził też dom otwarty,zwłaszcza odkąd dorosły dwie córki,uchodzące za piękności krakowskie.Wielkim ciosem dla Czecha stał się pożar Krakowa w 1850 roku.Księgarnia wtedy prawie doszczętnie spłonęła i już nie wróciła nigdy do dawnej świetności.Drukarnia nie została ponownie otwarta.Wychodził jeszcze wprawdzie kalendarz,ale już w innej drukarni,a ostatecznie w drukarni„Czasu”.W latach 1904-1918 kalendarz wychodził pod redakcją Towarzystwa Miłośników historii i zabytków miasta Krakowa,nosząc stale w tytule nazwisko jego pierwszego wydawcy.Czech,przygnębiony niepowodzeniem,usuwał się coraz bardziej od świata;nieszczęśliwe małżeństwo jednej z córek i śmierć drugiej złamały go ostatecznie.Umarł na atak serca 10 lutego 1876 roku.Spadkobierczynie,żona i córka,zamknęły księgarnię,sprzedając inwentarz za bezcen.Pierwszy szyld,jeszcze Greblowskiej księgarni i odznakę jej jako„uprzywilejowanej J.K.Mości”którą przechowywał Czech z pietyzmem z księgarni,ofiarowały gabinetowi archeologicznemu Uniwersytetu Jagiellońskiego.Bratanica Czecha,Aleksandra,notuje w pamiętniku w roku 1885,że stryj pozostawił rękopiśmienne Wspomnienia,które czytała z ciekawością i rozrzewnieniem,zdaje się jednak,że zginęły po śmierci córki.W Archiwum Narodowym w Krakowie znajduje się jego manuskrypt:Notaty historyczne,dotyczące Krakowa.