Paweł Edmund Strzelecki

Ur.20 lipca 1797 w Głuszynie k.Poznania,zm.6 października 1873 w Londynie polski podróżnik,geolog,geograf,badacz i odkrywca.
Życiorys
Paweł Edmund Strzelecki urodził się w Głuszynie(obecnie część Poznania)w rodzinie zubożałego szlachcica herbu Oksza.Jego ojciec Franciszek Strzelecki pochodził prawdopodobnie ze wsi Strzelce Wielkie,będącej niegdyś własnością Mikołaja Wątróbki Strzeleckiego,leżącej w widłach Wisły i Sanu na Nizinie Sandomierskiej.Studiował geografię i geologię w Heidelbergu i Edynburgu(informacja nie zweryfikowana).Jego matka nazywała się Anna Raczyńska.Od dzieciństwa marzył o podróżach.Zakochał się w Adynie(Aleksandryna Katarzyna Turno),lecz pan Turno odmówił mu ręki swej córki.Na wschodzie kraju przez kilka lat zarządzał wielkimi majątkami księcia Franciszka Sapiehy,zbierając kapitał na swe zamierzone podróże.W latach 1812-1816 zniknął z rodzinnego domu,a odnalazł go przypadkiem w Krakowie jego starszy brat Piotr,wracający z kampanii napoleońskiej.Po śmierci Franciszka Sapiehy w 1829 r.Strzelecki otrzymał wielki majątek,który pozwolił mu na późniejsze wieloletnie podróże po całym świecie.Niektóre źródła podają,że w obawie przed represjami po upadku powstania listopadowego w 1831 r.Strzelecki opuścił Polskę.Nieszczęśliwy finał romansu z Adyną,a zwłaszcza ich nieudana wspólna ucieczka,skłoniły Pawła do wyjazdu z kraju.W 1834 r.wyruszył z Liverpoolu w 9-letnią podróż dookoła Ziemi.
W trakcie tej podróży:

• 1834–1835 prowadził wielotematyczne badania przyrodnicze w Ameryce Północnej(Appalachy,Floryda,Meksyk).Najważniejsze odkrycia z tego okresu to złoża rud miedzi w Kanadzie(nad jeziorem Ontario).W Ameryce Południowej badał natomiast tamtejsze wulkany i złoża surowców mineralnych(Argentyna,Peru,Ekwador)
• 1836 r.prowadził badania geologiczne i obserwacje meteorologiczne w Ameryce Południowej(Brazylia,Urugwaj,Chile)
• w roku 1838 kontynuował badania na Hawajach i wyspach Polinezji
• lata 1839–1843 to okres eksploracji Australii,Nowej Zelandii i Tasmanii

Podczas pobytu w Australii zbadał najwyższe pasmo górskie tego kontynentu Wielkie Góry Wododziałowe,a jego najwyższy szczyt nazwał na cześć przywódcy insurekcji Górą Kościuszki(Mt.Kosciuszko).Po południowo-wschodniej stronie gór odkrył krainę,nazwaną przez siebie Gippsland.Okazało się też,że odkryta przez niego dolina Latrobe obfituje w pokłady węgla brunatnego,ropy naftowej i złota.Strzelecki opracował też szczegółową i pierwszą tak dokładną mapę geologiczną Nowej Południowej Walii i Tasmanii.W 1843 r.(październik)powrócił do Europy,a dwa lata później wydał w Londynie pierwszą naukową książkę o Australii:„Fizyczny opis Nowej Południowej Walii i Ziemi van Diemena”.Był członkiem The Royal Society of London(od 1853 r.)Strzelecki zmarł w 1873 r.w Londynie na raka wątrobowokomórkowego i został pochowany na cmentarzu Kensal Green.W 1997 r.jego prochy sprowadzono do kraju i złożono w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan w podziemiach kościoła św.Wojciecha w Poznaniu.
Upamiętnienie

Jego nazwiskiem nazwano w Australii pasmo górskie,2 szczyty,jezioro,rzekę i miasteczko:

• Góry Strzeleckiego(Strzelecki Ranges)Wiktoria
• Góra Strzeleckiego(Mount Strzelecki)636 m n.p.m.Terytorium Północne
• Góra Strzeleckiego(Strzelecki Peak)756 m n.p.m.Wyspa Flindersa
• Rzeka Strzeleckiego(Strzelecki Creek)190 km dł.Australia Południowa
• Pustynia Strzeleckiego(Strzelecki Desert)na zachód od jeziora Eyre
• Rezerwat Przyrody Strzeleckiego(Strzelecki Regional Reserve)w obszarze Pustyni Strzeleckiego
• miasteczko„Strzelecki”
• w północnej Kanadzie Zatoka Strzeleckiego
• patron 26 Łódzkiej Drużyny Harcerzy, III Szczepu Harcerskiego z Siemianowic oraz szkoły podstawowej nr 53 w Poznaniu w Głuszynie
• pomnik Pawła Edmunda Strzeleckiego w Poznaniu
• w 1997 r.Narodowy Bank Polski wyemitował komplet monet upamiętniający dwusetną rocznicę urodzin Strzeleckiego

W 2002 r.w Perth,stolicy stanu Zachodnia Australia powstała organizacja polonijna Mt.Kosciuszko Inc,której celem jest przybliżenie zarówno postaci P.E.Strzeleckiego,jak i jego osiągnięć w dziedzinie odkryć geograficznych na terenie Australii.Jest też jednym ze sponsorów ogólnoaustralijskiego konkursu pod nazwą National History Challenge.W 2004 r.zorganizowana została wyprawa śladami Strzeleckiego,w której uczestniczyli polscy dziennikarze i podróżnicy Marek Tomalik i Piotr Trybalski.W ciągu 2 miesięcy jej uczestnicy przejechali ponad 15 tys.kilometrów w poszukiwaniu nazw i miejsc związanych z tym słynnym Polakiem.Reportaż z wyprawy został opublikowany w polskiej edycji magazynu National Geographic(marzec 2005 r.)
Odznaczenia i wyróżnienia
Jako zasłużony podróżnik i odkrywca został uhonorowany wysokimi odznaczeniami oraz medalami angielskimi.

• 1846 r.Royal Geographical Society przyznaje mu Gold Founder’s Medal(Złoty Medal Odkrywców)
• 1849 r.uhonorowany jako jeden z pierwszych cywili Orderem Łaźni
• 1860 r.Uniwersytet Oksfordzki przyznaje mu honorowy doktorat prawa cywilnego
• 1869 r.Królowa Wiktoria nadaje mu tytuł Rycerza Komandora Orderu św.Michała i św.Jerzego
• Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego