poniedziałek, 9 września 2013

Nowogród

Miasto w woj.podlaskim,w powiecie łomżyńskim,nad Narwią,ok.15 km od Łomży.Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Nowogród.Wprawdzie dzisiejszy Nowogród położony jest na wzgórzu,jednak pierwotnie miasto zlokalizowane było u zbiegu rzek Narwi i Pisy,które dziś stanowią szlaki spływów kajakowych,łącząc dorzecze Wisły z Wielkimi Jeziorami Mazurskimi.Prawa miejskie Nowogród uzyskał w 1427.W 1869 je utracił,a następnie wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości,zostały one przywrócone.W okresie przedrozbiorowym miasto było siedzibą kasztelanii i jednym z ważniejszych grodów Mazowsza.Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.W Nowogrodzie mieścił się także sąd bartny.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj.łomżyńskiego.Według danych z 30 czerwca 2012 r.miasto liczyło 2193 mieszkańców.W miejscowości znajduje się kościół,który jest siedzibą parafii Narodzenia NMP.W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej,diecezji łomżyńskiej,dekanatu Łomża św.Brunona.
Z dziejów Nowogrodu
W IX wieku w widłach Pisy i Narwi powstał pierwszy gródek obronny,który istniał aż do XII wieku.Najprawdopodobniej miejsce jego położenia różniło się od współczesnego położenia miasteczka.Ówczesny gród leżał po drugiej stronie rzeki Narwi,po lewej od ujścia Pisy.Świadczą o tym znalezione w tamtym miejscu groty strzał oraz topory bojowe.W XIII wieku na wysokim brzegu Narwi,gdzie obecnie znajduje się skansen,wybudowano nowy gród o umocnieniach drewniano-ziemnych.Za panowania Kazimierza Wielkiego na wzgórzu Ziemowita powstał murowany zamek,jeden z najstarszych w tym regionie.Pierwsze pisemne wzmianki o Nowogrodzie pochodzą z 27 grudnia 1355.Mówią one o nadaniu przez króla Kazimierza Wielkiego ziemi warszawskiej Siemowitowi III.Z 1320 pochodzi pieczęć Nowogrodu,która jest świadectwem istnienia kasztelanii.Na pieczęci widnieje wizerunek trzech murowanych baszt z otwartą bramą i napisem łacińskim„Signum Novogrodensis”.Nowogród prawa miejskie otrzymał dopiero w 1427 od Janusza I Starszego syna Siemowita III.W 1794 podczas insurekcji kościuszkowskiej miasto było jednym punktów polskiej obrony na linii Narwi.W czasie powstania listopadowego w mieście i okolicy doszło do bitwy,w trakcie której oddziały polskie zaatakowały garnizon rosyjski stacjonujący w mieście.W 1937 mieszkało tutaj 260 rolników,60 kupców,15 stolarzy,17 szewców,6 młynarzy,ponadto funkcjonowały 34 sklepy.Po wybuchu 2.wojny światowej miasto było miejscem zaciętych walk,toczonych w ramach kampanii wrześniowej.Do obrony wykorzystane były m.in.schrony bojowe,wybudowane latem 1939 w granicach miasta i na przyległych do niego terenach(odcinek Nowogród-Szablak).W następstwie walk Nowogród doznał bardzo poważnych zniszczeń.W 1978 miejscowość odznaczono za zasługi w wojnie obronnej z 1939 Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy.W Nowogrodzie znajduje się Gimnazjum im.Papieża Jana Pawła II oraz Szkoła Podstawowa,której patronem jest założyciel miejscowego skansenu kurpiowskiego Adam Chętnik.
Obiekty zabytkowe
  • Ciekawym obiektem w Nowogrodzie jest skansen im. Adama Chętnika,prezentujący budownictwo kurpiowskie(najczęściej XIX-wieczne).Skansen ten został założony w 1927 przez etnografa i działacza społecznego Adama Chętnika.Wprawdzie podczas ostatniej wojny wiele zbiorów zostało zniszczonych bądź zagrabionych, jednak Adam Chętnik podjął starania na rzecz odbudowy skansenu i powiększenia ilości znajdujących się w nim eksponatów.Obecnie skansen kurpiowski,mający charakter parku etnograficznego,prezentuje walory architektoniczne ok.3000 obiektów,pochodzących z okolicznych terenów
  • Zabytkowy kościół murowany pw.Narodzenia NMP pochodził pierwotnie z XV w.Na przestrzeni lat był wielokrotnie przebudowywany po pożarach i zniszczeniach wojennych.Po zakończeniu ostatniej wojny,odbudowano go w latach 1946-1956 dzięki staraniom proboszczów:ks.Stanisława Prószyńskiego oraz Stanisława Miklaszewicza.W latach 1980-1982 wykonano polichromie wnętrza kościoła,ufundowano dzwony i odbudowano wieże
  • Obok kościoła znajduje się murowana plebania.Zbudowana została w 1882 dzięki staraniom ówczesnego proboszcza ks.W.Sienkiewicza.Budynek plebanii również znajduje się w rejestrze obiektów zabytkowych.Kilkaset metrów od kościoła znajduje się parafialny cmentarz grzebalny(o pow.2,8 ha)z bramą i 4 nagrobki o znaczeniu historycznym z 1850 r.
  • Do zabytków należy też cmentarz wojenny żołnierzy polskich z 1920 r.Położony jest on w północno-zachodniej części Nowogrodu,w lasku przy ul.Sikorskiego.Teren cmentarza wojennego wyznaczony przez wkopane betonowe słupy
  • Przy ul.Miastkowskiej znajduje się Pomnik Młodym Bohaterom z 1920 roku.Ma formę kopca otoczonego betonowym ogrodzeniem.Na kopcu betonowy pomnik z tablicą zwieńczony krzyżem i figurą orła białego.Na tablicy upamiętniającej widnieją nazwiska 42 żołnierzy.W mogile pochowano także 34 nieznanych żołnierzy polskich.Pomnik powstał w 1923 roku aby upamiętnić bohaterską obronę Nowogrodu i Miastkowa żołnierzy 205 ochotniczego pułku piechoty poległych w walce z radzieckim korpusem kawalerii Gaja

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz