Wołczyn

(niem.Konstadt)miasto w województwie opolskim,w powiecie kluczborskim,w gminie miejsko-wiejskiej Wołczyn,której jest siedzibą.Według danych z 31 grudnia 2010 r.miasto miało 6031 mieszkańców.

Położenie

Wołczyn leży na Nizinie Śląskiej.Miasto ma połączenie drogowe i kolejowe z Kluczborkiem(12 km),Wrocławiem,Opolem,Lublińcem,Kępnem,a także z Poznaniem.Przez miasto przebiega droga krajowa nr 42 Kluczbork-Namysłów oraz linia kolejowa Lubliniec-Wrocław.Historycznie Wołczyn należał do Dolnego Śląska,podobnie jak całe księstwo oleśnickie.Obecnie więcej powiązań łączy go z Opolem,z racji przynależności terytorialnej do województwa opolskiego.Według danych z 1 stycznia 2011 r.powierzchnia miasta wynosiła 7,47 km².

Nazwa

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis(pol.Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego)spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Welczyn.Notowane są również w kronikach Wurzbie,Jerałcice.Wraz z lokacją i przybyciem niemieckich kolonistów miejscowości nadano nazwę Kunzestad od imienia zasadźcy miasta Kunzo Wilrycha.W zniekształconej formie(Konstadt)nazwa ta przetrwała do 1945 r.Wałczyn pojawia się w dokumentach miejskich tylko raz w roku 1845 i nie wiadomo właściwie skąd się taka nazwa wzięła.Powrócono do niej dopiero po wojnie,by podkreślić słowiański rodowód miasta.

Legenda o powstaniu miasta

Osada Wołczyn powstała na starym szlaku solnym,który w owym czasie prowadził z Krakowa przez Kluczbork do Wrocławia.Legenda mówi,że jednemu z kupców padł wół,do którego był on bardzo przywiązany.Ów kupiec postanowił,że zostanie w tym miejscu przez jakiś czas,a za posiadane pieniądze założy osadę.Nazwał to miejsce Wołczyn,gdyż wół uczynił,że kupiec osiadł na tej ziemi.Inna legenda mówi,że pewien pasterz wypasał woły niedaleko szlaku solnego.Jeden z wołów wykopał zatkany garniec.Okazało się,że w garncu znajdują się pieniądze,które mógł zgubić któryś z kupców zatrzymujących się na odpoczynek.Za owe pieniądze pasterz założył osadę Wołczyn.

Historia

Przed tysiącem lat rósł na terenie dzisiejszego Wołczyna gęsty las,o którym wspominają kroniki.Pierwszym ludem na tej ziemi byli Wandalowie,którzy w niedługim czasie zostali zastąpieni przez Słowian.Ziemie te były wówczas pod panowaniem Mieszka I księcia Polan.Pierwsza wzmianka w dokumentach o istnieniu osady w miejscu dzisiejszego Wołczyna to akt nadania jej przez księcia Henryka III Śląskiego praw miejskich z dnia 22 stycznia 1261 r.według tych dokumentów miasto miało jednak nazywać się na cześć założyciela Książęca Dolina(Fuerstental).Nazwa jednak się nie przyjęła.Zanim Kunzo dzierżawca ziem zwanych przez Henryka III"wielkim lasem"otrzymał od niego nakaz lokacji osada musiała jednak już od wielu lat funkcjonować jako targowa.Tędy przebiegał szlak handlowy Kraków Kluczbork Wrocław.Wraz z nadaniem praw miasta zyskało 100 włók pola,10 lat wolnych od podatków i nowe prawa targowe.Kunzestad nigdy nie został otoczony murami obronnymi,stąd w herbie drewniana strażnica.Do XVII w.Kunzestad rozwijał się pomyślnie.Ludność utrzymywała się z rolnictwa,rzemiosła i handlu.Najliczniejszy był cech szewski pod koniec XVIII w.skupiał ponad 70 rzemieślników,wszystkich mieszkańców było zaś 800.Płody rolne i rękodzieła zbywane były na 5 corocznych jarmarkach,eksportowano je także do Wielkopolski.Do 1495 r.Wołczyn był miastem książęcym kolejnych dynastii Piastów:brzeskich,świdnickich i opolskich.Następnie aż na 300 lat przeszedł w ręce prywatne magnackiego rodu Posadowskich,potem we władanie królów pruskich Fryderyka II i Fryderyka III.Miasto było kilkakrotnie zaludniane:w XV w.przez osadników husyckich,w XVII w.po wyniszczeniu przez epidemie i pożary w 1432 roku,1581 roku,1588 roku,1627 r.i 1633 r.także przez wygnanych z Polski arian.W XVI w.powstała tu znana w kraju z wysokiego poziomu nauczania szkoła miejska,a w XVIII i w początkach XIX w.mieściło się znane proseminarium dla polskich ewangelików,przeniesione później do Kluczborka.Za panowania królów pruskich miasto otrzymało swój statut i urząd stróża miejskiego.Po trudnych latach gospodarczego załamania i masowej emigracji zarobkowej mieszkańców sytuacja zaczęła się poprawiać po doprowadzeniu kolei żelaznych do Kluczborka.W połowie XIX w.otwarto tu największą wówczas roszarnię lnu.W latach międzywojennych dobudowano oddział roszarni konopi.Powstały też 2 małe browary,gorzelnia,a w 1893 r.fabryka drożdży zalążek dzisiejszej fabryki Lesaffre Bio Corporation(dawniej:Śląskiej Fabryki Drożdży„Polmos”)zaopatrującej w swoje produkty jedną czwartą kraju.W 1904 r.wybudowano gazownię i oświetlono ulice.W 1796 r.Wołczyn liczył 893 mieszkańców,w 1939 r.3899 a w 2001 r.6497.Wołczyn zawsze należał do najmniejszych miast Śląska Opolskiego,zachowało się też w nim bardzo mało świadectw historii.Ze względu na położenie miasteczka na szlaku handlowym w XV w.grasowali w pobliskich lasach rabusie.Przywódcą ich był Hanz Borschwitz,właściciel zamku wołczyńskiego znajdującego się na najwyższym terenie miasta,wokół którego rozciągały się bagna.Zamek był twierdzą trudną do zdobycia,a jego mieszkańcy siali ogólny postrach.Ostatecznie jednak zdobyto go,a jego właściciela wyrokiem księcia spalono na rynku w Oleśnicy.Kalendarium miasta

• 1248–1294 Wołczyn należał do księstwa wrocławskiego
• 1261 –lokacja miasta
• 1294–1312 Wołczyn należał do księstwa głogowskiego
• 1312 miasto w posiadaniu księstwa namysłowskiego
• 1320–1343 miasto było w posiadaniu księstwa oleśnickiego
• 1323–1327 miasto w lennie korony czeskiej
• 1343–1436 rządy nad ziemiami i wsiami należącymi do Wołczyna objął książę Ludwik z Brzegu
• 1436 Wołczyn ponownie był pod panowaniem księstwa oleśnickiego
• 1526 miasto pod panowaniem Habsburgów austriackich
• 1742 Wołczyn w granicach Prus
• 1820 miasto przyłączono do rejencji opolskiej
• 1868 1 października uruchomiono linię kolejową
• 1945 miasto przyłączono do Polski

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• Stare Miasto,wypisane z księgi rejestru
• kościół par.pod wezwaniem św.Barbary,z lat 1770-99,XIX w.
• cmentarz żydowski,najstarsze nagrobki pochodzą z XIX i pocz.XX w.ul.Byczyńska
• park miejski,z poł.XIX w.
• dom,ul.Kluczborska 2,z XIX w.
• domy,ul.Powstańców 12,13,14,z XIX w.

inne zabytki:

• kościół parafialny NMP Niepokalanego Poczęcia,neogotycki z lat 1859–61
• kościół ewangelicki,pierwotnie staroluterański z 1848 r.
• wieża ciśnień,z początku XX w.

Klimat

Gmina Wołczyn znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego łagodnego,zdominowanego przez wpływy klimatu atlantyckiego z okresowymi wpływami klimatu kontynentalnego.Klimat rejonu wołczyńskiego pod względem temperatury powietrza jest korzystny dla gospodarki człowieka.Średnia roczna temperatura powietrza przekracza 9°C.Dla człowieka jednak jeszcze ważniejszym jest rozkład temperatur w poszczególnych porach roku.Otóż teren gminy odznacza się stosunkowo łagodnymi zimami.Najzimniejszym miesiącem jest styczeń.Okresy mrozów nie trwają długo a kilka razy w ciągu zimy następują odwilże.Miesiące letnie nie są zazwyczaj zbyt upalne.Najcieplejszym miesiącem jest lipiec.Szczególnie charakterystyczną cechą klimatu są łagodne i długie jesienie oraz wczesne i pogodne wiosny.W dziedzinie opadów atmosferycznych zaznacza się wyraźnie wpływ Sudetów.Pasmo gór zatrzymuje wiatry południowe natomiast wiatry zachodnie i północno-zachodnie maja łatwy dostęp i przynoszą dosyć bogate opady(ilość opadów rocznych nie przekracza 550 mm).Rozkład opadów w poszczególnych porach roku:w zimie i na początku wiosny skąpe,od maja do lipca duże.

Ukształtowanie powierzchni i gleby

Cofający się lodowiec skandynawski pozostawił na terenie gminy Wołczyn głębokie pokłady piasków,żwirów,kamieni i gliny,na których powstała równina,z niewielkimi wzniesieniami,morenowymi oraz lokalnymi po bagiennymi obniżeniami.Dlatego też rzeźba terenu jest dość urozmaicona.Zróżnicowanie ukształtowania pionowego sięga 50-60 metrów.Wysokość terenu waha się od 140 do 204 m n.p.m.Miasto Wołczyn leży na wysokości 170 m n.p.m.Gleby są średnio urodzajne.Przeważa klasa IV a i IV b.

Wody powierzchniowe i podziemne

Gleba gminy Wołczyn jest uboga w wodę i dlatego ma słabo rozwiniętą sieć rzeczną.Najważniejszym ciekiem jest przepływający przez miasto Wołczyński Strumień,prawy dopływ Stobrawy,rzeki nizinnej o długości 85 km niosącej niewielkie ilości wody,wpadającej z prawej strony do Odry.Przez gminę przepływają także:Stobrawa,Kluczborska Struga i Czarna Woda.Ponadto na terenie gminy Wołczyn znajduje się solanka wołczyńska o temperaturze + 43,5 i składzie:Cl,Na,Ca,Br,Fe i Be.

Ochrona przyrody

Na terenie gminy Wołczyn utworzono dwa rezerwaty przyrody:"Komorzno"obszar leśniczy o powierzchni 3,7 ha w tym 5-letni drzewostan bukowy o cechach buczyny pomorskiej z domieszką dęba,graba,sosny i świerka oraz rezerwat"Krzywiczyny"obszar lasu o powierzchni 19,7 ha,ze 170-letnim drzewostanem sosnowym z domieszką świerka i różnowiekowego dębu.Atrakcyjność tych lasów potwierdza 28 zaewidencjonowanych pomników przyrody.Do najcenniejszych należy zaliczyć:126-letni drzewostan jodłowy z domieszką świerka,modrzewia i sosny,136-letni drzewostan modrzewia z domieszką jodły i sosny,będący powierzchnią badawczo-doświadczalną,136-letni drzewostan jesionowy z domieszką dębu,buka,olchy,wyłączony drzewostan nasienny dębu bezszypułkowego.Ponadto na terenie gminy znajdują się inne zabytki przyrody:aleja dębów szypułkowych na gruntach wsi Gierałcice w wieku 60-270 lat;lipa drobnolistna w Duczowie Wielkim w wieku 170 lat,dąb szypułkowy w wieku 270 lat osobliwość: zrośnięte ze sobą od ponad 150 lat:buk zwyczajny w Komorznie w wieku 320 lat:głaz narzutowy w Wierzbicy Dolnej blok skandynawskiego granitu(przy drodze z Wierzbicy do Włoch).

Kultura

Od 1980 r.przy Wołczyńskim Ośrodku Kultury działa Zespół Pieśni i Tańca„Modrzewiacy”.Przy Wołczyńskim Ośrodku Kultury działają również:warsztaty plastyczne,koło grafiki,sekcja akustyczna,koło poezji śpiewanej,koło fotografii,koło szachowe,nauka gry na keyboardzie,nauka gry na fortepianie,nauka gry na gitarze.Od 1994 roku,co rok w lipcu,miasto Wołczyn jest gospodarzem„Spotkania Młodych”organizowanego przez zakon kapucynów spotkania,przyciągającego ok.1000 młodych ludzi z całej Polski.Program spotkania zawiera koncerty wykonawców muzyki chrześcijańskiej,konferencje,spotkania w grupach oraz warsztaty.

Wspólnoty wyznaniowe

Wołczyn jest miastem o tradycjach protestanckich.
Obecnie na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół Rzymskokatolicki parafia,ul.Kościelna 2
• Kościół Ewangelicko-Augsburski parafia
• Kościół Zielonoświątkowy zbór,ul.Młyńska 14
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy Sala Królestwa,ul.Fabryczna 4)

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Haßloch