Etymologia nazwy
Dawne nazwy:Vriest,Vriezst(1263 r.)Vryst(1342 r.)Langenfort(1404 r.)Lange Vore(1480 r.)Langen Furth(1778 r.)Langefurt(1780 r.)Lange Fuhre(1822 r.)Danzig Langfuhr(1906 r.)Lęgfor(1923 r.)w niektórych źródłach Langfur.Nazwa"Wrzeszcz"pochodzi od dawniejszych nazw Wrest i Wrzost,która z kolei oznacza wrzos(niegdyś na tych terenach istniał las z wrzosowiskiem).Z dokumentu księcia Świętopełka wystawionego w dniu Św.Katarzyny 25 listopada 1263 wynika,że dawna nazwa brzmiała Vriezst.W 1404 r.osadę nazwano Langfuhr w tym czasie Krzyżacy mieli w niej swoje folwarki.Langfuhr w języku niemieckim oznacza„długi przejazd”(tu:„długi podjazd”,co miało odnosić się do faktu,że położenie Wrzeszcza wyznaczało skrzyżowanie ówczesnych ciągów komunikacyjnych).Według innych źródeł nazwa ta znaczyła„długi bród” i odnosiła się do konieczności przeprawy przez potoki:Królewski,Strzyży i Jaśkowej Doliny w drodze z Gdańska do Oliwy.Niemiecka nazwa osady,a następnie dzielnicy używana była do 1945 r.Kaszubi nadal używają nazwy Lengforda.
Historia
Po raz pierwszy osada została wspomniana z dokumencie księcia Świętopełka w dniu św.Katarzyny 25 listopada 1263 r.W XIII wieku była własnością kościoła św.Katarzyny.W 1345 r.Wrzeszcz został przejęty przez Zakon Krzyżacki(komturia gdańska).Od 1404 r.wieś na prawie chełmińskim.Na początku XV wieku w osadzie Krzyżacy mieli swoje folwarki.Od XV do XVIII wieku własność patrycjuszowska.W 1772 r.został włączony do Królestwa Prus,od 1807 r.wieś w obrębie Wolnego Miasta Gdańska.W 1809 r.liczył zaledwie 908 mieszkańców.Od XVII wieku we Wrzeszczu mieli własny cmentarz Żydzi.Wrzeszcz został administracyjnie przyłączony do miasta 17 marca 1814.Do lat 70.XIX w.Wrzeszcz miał charakter letniskowy(w 1837 r.założono jeden z pierwszych w Europie miejski Park Jaśkowej Doliny,istniały tu liczne dwory i podmiejskie posiadłości),bardziej intensywna zabudowa istniała przy głównym trakcie łączącym Gdańsk z Oliwą(Hauptstraße,obecna al.Grunwaldzka i dalej Pelonken,ul.Polanki).Działały tu pojedyncze folwarki i zakłady przemysłowe(cegielnia,gorzelnie,browary,piekarnia)oraz młyny,kuźnice i fabryki popiołu,wykorzystujące wody wrzeszczańskich potoków.W 1864 r.regularnie zaczął jeździć z Gdańska do Sopotu omnibus konny.W 1870 r.powstała tu linia kolejowa z dworcem Gdańsk Wrzeszcz,w 1873 r.zbudowano linię tramwaju konnego i otwarto browar w Kuźniczkach.W 1896 r.zbudowano linię tramwaju elektrycznego łączącego Wrzeszcz z Gdańskiem.Gwałtowny rozwój dzielnicy nastąpił na przełomie XIX i XX w.Od 1893 r.rozpoczęto doprowadzanie sieci wodno-kanalizacyjnej do wszystkich budynków.W okresie 1899–1914 częściowo zeletryfikowano dzielnicę prądem z miejskiej elektrowni na Ołowiance,w 1904 r.podłączono do sieci gazowej.W latach 1913–17 poprowadzono po nasypie linię kolejową i zbudowano wiadukty nad obecnymi al.Hallera,ul.Miszewskiego-Wyspiańskiego i Wajdeloty.6 października 1899 poświęcono kościół ewangelicki przy ul.Sobótki 20(Am Johannisberg),w styczniu 1911 r.ukończono budowę świątyni katolickiej przy ul.ks.Zator-Przytockiego(Schwarzer Weg).W 1904 r.założono Królewską Wyższą Szkołę Techniczną(Königliche Technische Hochschule zu Danzig),istniejącą do dziś jako Politechnika Gdańska,najstarsza w granicach współczesnej Polski.W 1905 r.dzielnica liczyła 24 tys.mieszkańców,a już w 1934 r.było ich ponad 55 tys.Od 1910 r.funkcjonowało tu pierwsze lotnisko(lotnisko Gdańsk-Wrzeszcz)na terenie Gdańska oraz pierwsze w granicach współczesnych Polski.W latach 1911-1913 w związku ze sprawowaniem dowództwa nad 1 Regimentem w miejscowej Brygadzie Huzarów Śmierci w dzielnicy mieszkał pruski następca tronu Wilhelm.W 1916 r.otwarto ewangelicki kościół przy ul.Mickiewicza(Bärenweg),w 1917 r.w dawnym Zakładzie dla Niewidomych im.Wilhelma i Augusty zakład dla ociemniałych żołnierzy przy ul.Do Studzienki(Heiligenbrunnerweg).We Wrzeszczu w 1927 r.urodził się i mieszkał niemiecki pisarz,laureat literackiej Nagrody Nobla Günter Grass.W okresie międzywojennym we Wrzeszczu znajdowało się jedno z największych skupisk Polaków w Gdańsku,w tym polska dzielnica określana jako Polenhof.Istniały polskie parafie katolickie(1925 r.parafia św.Stanisława),działał polski klub sportowy KKS Gedania.Po II wojnie światowej do 1948 r.Wielka Brytania utrzymywała konsulat,mieszczący się w dawnej willi Patschkego przy ul.Uphagena 23.W 1945 r.ponownie otwarto konsulat generalny ZSRR w Gdańsku.Został umieszczony w budynku przy ul.Matki Polki 10(któremu później zmieniono adres na ul.Batorego 15),gdzie mieści się do dziś.W 1962 r.władze Niemieckiej Republiki Demokratycznej powołały w Gdańsku konsulat generalny,mieszczący się przy al.Zwycięstwa 23(w zbudowanym przed 1933 r.budynku b.Klubu Żeglarskiego;arch.Albert Carsten).Po upadku NRD w 1990 r.budynek stał się siedzibą konsulatu generalnego RFN.
Transport i komunikacja
Kolej
Tramwaje
Sieć tramwajowa w Gdańsku-Wrzeszczu składa się z dwóch ramion(al.Grunwaldzka i al.Hallera),które rozchodzą się przy Operze Bałtyckiej,oraz dwóch odnóg(w stronę pętli Zaspa ulicą Mickiewicza i w stronę centrum przez Jana z Kolna ulicą Kliniczną).
Linie tramwajowe jadące przez Wrzeszcz
- 2 Oliwa/Jelitkowo Łostowice Świętokrzyska(przez Dolny Wrzeszcz)
- 3 Brzeźno Stogi(przez Dolny Wrzeszcz)
- 5 Strzyża Nowy Port Oliwska(przez Górny i Dolny Wrzeszcz)
- 6 Jelitkowo Łostowice(przez Górny Wrzeszcz)
- 8 Jelitkowo Stogi(przez Dolny Wrzeszcz)
- 9 Strzyża Przeróbka(przez Górny Wrzeszcz)
- 11 Chełm Witosa Zaspa(przez Górny Wrzeszcz)
- 12 Siedlce Oliwa(przez Górny Wrzeszcz)
Przy ulicy Wita Stwosza znajduje się zajezdnia tramwajowa Wrzeszcz.Z formalnoprawnego punktu widzenia zajezdnia znajduje się w granicach dzielnicy Strzyża.
Autobusy
Plac przed dworcem jest wykorzystywany przez jedną z największych pętli autobusowych w Gdańsku.
Na przystanku Wrzeszcz PKP rozpoczynają i/lub kończą bieg autobusy linii:
| Linia | Kierunek | Przez | Linia | Kierunek | Przez | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 110 | Port Lotniczy | Klukowo,Matarnię | 142 | Targ Sienny(Śródmieście) | Piecki-Migowo,Siedlce | |
| 115 | Targ Sienny(Śródmieście) | Suchanino | 149 | Krynicka(Przymorze Wielkie) | ul.Polanki(Oliwa) | |
| 116 | Matemblewo | Brętowo | 157 | Bysewo | Matarnię | |
| 124 | Zaspa Szpital | ul.Chrobrego(Wrzeszcz Dolny) | 164 | Jasień Pólnicy | Ujeścisko | |
| 129 | Migowo Bulońska | Jaśkową Dolinę | 262 | Jaworzniaków(Kowale) | Piecki-Migowo | |
| 136 | Niedźwiednik | Słowackiego | 264 | Jasień Pólnicy | Emaus,Zabornię |
- 199 Suchanino Beethovena Sobieskiego Wrzeszcz PKP Grunwaldzka Kołobrzeska Dąbrowszczaków Jagiellońska Droszyńskiego Oliwa PKP
- 315 Targ Rakowy Beethovena Sobieskiego Wrzeszcz PKP Grunwaldzka Kołobrzeska Dąbrowszczaków Jagiellońska Droszyńskiego Oliwa PKP
- 122 Port Lotniczy Słowackiego Al.Grunwaldzka Sopot Kamienny Potok
- 127 Jasieńska Bulońska Jaśkowa Dolina Grunwaldzka Kościuszki Legionów Zaspa SKM Jana Pawła II Czarny Dwór Obrońców Wybrzeża Droszyńskiego Oliwa PKP
- 227 Jelitkowo pętla tramwajowa Pomorska Chłopska Kościuszki Słowackiego Potokowa Nowolipie Witosa Chełm Cienista
- N1 Jaworzniaków Zakoniczyn Orunia Górna Podmiejska Dworzec Główny Zwycięstwa Legionów Rzeczypospolitej Oliwa Spacerowa Kielnieńska Barniewicka Osowa PKP
- N2 Nowy Port Hallera-Baza SKM Wrzeszcz PKP Jaśkowa Dolina Rakoczego Bulońska Łostowicka al.Havla Łostowice Świętokrzyska
- N3 Wrzeszcz PKP Słowackiego Port Lotniczy Budowlanych Nowatorów Kiełpino Górne Kartuska Trasa W-Z Kartuska Nowe Ogrody Dworzec Główny
- N4 Rębowo Ujeścisko Witosa Zaroślak Dworzec Główny Grunwaldzka Wita Stwosza Oliwa Piastowska Pomorska-Kapliczna
- N13 Olimpijska Kampinoska Witosa Armii Krajowej Dworzec Główny Grunwaldzka Wita Stwosza Bażyńskiego Kołobrzeska Dąbrowszczaków Obrońców Wybrzeża Żabianka SKM
- Browar we Wrzeszczu przy ul.Kilińskiego 6-7 oraz Staw Browarny
- Nowa Synagoga z 1927 roku
- Kościół pw.św.Stanisława BM
- Kolegiata Gdańska
- Cerkiew prawosławna pw.św.Mikołaja,ul.Romualda Traugutta 45
- Dwór Studzienka
- Park Kuźniczki
- Politechnika Gdańska
- Ulica Wajdeloty
- Stadion przy ul.Kościuszki 49
- Czołg przy al.Zwycięstwa w Gdańsku
- Garnizon w Gdańsku Wrzeszczu
- Indiańska Wioska
- Zespół Szkół Muzycznych w Gdańsku-Wrzeszczu
- Szkoła Muzyczna I st.im.Grażyny Bacewicz w Gdańsku-Wrzeszczu
- Szkoła Muzyczna II st.im.Fryderyka Chopina w Gdańsku-Wrzeszczu
- Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa w Gdańsku-Wrzeszczu
- Manhattan
- Galeria Bałtycka
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz