Główny Urząd Statystyczny

GUS centralny organ administracji rządowej podległy Prezesowi Rady Ministrów zajmujący się zbieraniem i udostępnianiem informacji statystycznych na temat większości dziedzin życia publicznego i niektórych stron życia prywatnego.Do przekazywania danych obligują odpowiednie przepisy prawa(ustawa o statystyce publicznej oraz ogłaszany corocznie Program Badań Statystycznych).Dane mogą być udostępniane tylko w formie z agregowanej(opracowanej),która uniemożliwia identyfikację pojedynczych respondentów(tajemnica statystyczna).Na czele Urzędu stoi Prezes GUS,który sprawuje swe funkcje w randze ministra i podlega Prezesowi Rady Ministrów.Jest powoływany na 5-letnią kadencję.Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru(art.24.1.ustawy o statystyce publicznej).Prezesowi podlega 16 urzędów statystycznych znajdujących się w miastach wojewódzkich.Prezes GUS prowadzi kilka centralnych rejestrów m.in.Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej(REGON)oraz Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju(TERYT).Ogłasza wyłącznie komunikaty i informacje dotyczące najważniejszych wskaźników charakteryzujących sytuację społeczno-gospodarczą kraju GUS nie prowadzi badań opinii publicznej.Główna siedziba GUS znajduje się przy al.Niepodległości 208 w Warszawie.


Historia

Główny Urząd Statystyczny utworzony został przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego w 1918 r.z inicjatywy Ludwika Krzywickiego.Od 1919 r.jego działalność regulowała ustawa z dnia 21 października 1919 r.o organizacji statystyki administracyjnej.Jest to najstarsza polska instytucja,która nigdy nie zmieniła nazwy.Pierwsza siedziba GUS mieściła w latach 1918–1919 przy ul.Jasnej 10,skąd w styczniu 1920 r.została przeniesiona do Kamienicy Kryńskiego w Al.Jerozolimskich 32.Działalność GUS została zawieszona w czasie drugiej wojny światowej.Urząd został włączony w struktury Wydziału Rolnictwa i Wyżywienia administracji Generalnego Gubernatorstwa,a jego wyposażenie,bibliotekę i archiwum wywieziono z Warszawy do Krakowa(stolicy GG).GUS wznowił pracę w 1945 r.przy ul.Marszałkowskiej 95 skąd przeniósł się na ul.Narbutta 33.W latach 1948–1951 u zbiegu ulic:Wawelskiej i al.Niepodległości w Warszawie wzniesiono nowy gmach GUS w kształcie trój skrzydłowego wiatraka zaprojektowany przez Romualda Gutta przy współpracy m.in.Zbigniewa Wasiutyńskiego.Spisy miały miejsce m.in.w latach 1921,1931,1946,1950,1960,1970,1978,1988 i 1996(spis rolny).W okresie 21 maja–8 czerwca 2002 Główny Urząd Statystyczny przeprowadził równocześnie dwa spisy:Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 r.oraz Powszechny Spis Rolny 2002 r.W wyniku spisów w 2002 r.zweryfikowano w dół liczbę mieszkańców Polski.Kolejny Powszechny Spis Rolny został przeprowadzony w okresie 1 września–31 października 2010.Natomiast w dniach 1 kwietnia–30 czerwca 2011 miał miejsce Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań.W 2011 r.po kontroli przeprowadzonej w GUS przez KPRM,do CBA skierowany został wniosek o zbadanie nieprawidłowości w gospodarowaniu środkami publicznymi w trakcie spisu rolnego w 2010 r.którymi miało być dodatkowe opłacanie prac przy spisie.Według rzecznika GUS zakwestionowane działania były zgodne z prawem m.in.dlatego,że prowadzenie działań spisowych jest zadaniem dodatkowym w stosunku do pozostałych działań GUS.19 listopada 2013 r.funkcjonariusze Centralnego Biura Antykorupcyjnego zatrzymali 18 osób podejrzewanych o korupcję,w tym wiceprezesa GUS,w związku z prowadzonym przez stołeczną prokuraturę apelacyjną śledztwem dotyczącym zamówień na zakup sprzętu i usług teleinformatycznych przez Centrum Projektów Informatycznych b.MSWiA oraz KGP.GUS jest krytykowany za opóźnienia w publikacji raportów,ograniczanie dostępu do danych źródłowych oraz wątpliwą przydatność części z publikowanych raportów.
Prezesi

• od 8 listopada 1918 do 24 października 1929 Józef Buzek
• od 24 października 1929 do 1939 r.Edward Szturm de Sztrem
• 1939-1945 Urząd zlikwidowany przez Niemców
• od 12 marca 1945 do 22 sierpnia 1949 Stefan Szulc
• od 22 sierpnia 1949 do 31 marca 1965 Zygmunt Padowicz
• od 1 kwietnia 1965 do 29 marca 1972 Wincenty Kawalec
• od 18 kwietnia 1972 do 24 sierpnia 1980 Stanisław Kuziński
• od 24 sierpnia 1980 do 4 stycznia 1989 Wiesław Sadowski
• od 5 stycznia 1989 do 15 stycznia 1991 Franciszek Kubiczek
• od 15 stycznia 1991 do 7 lutego 1992 Bohdan Wyżnikiewicz
• od 8 lutego 1992 do 31 października 1995 Józef Oleński
• od 31 października 1995 do 4 stycznia 1996 Roman Sawiński(p.o.)
• od 5 stycznia 1996 do 27 kwietnia 2006 Tadeusz Toczyński
• od 4 maja 2006 do 26 października 2006 Janusz Witkowski(p.o.)
• od 26 października 2006 do 14 lutego 2011 Józef Oleński
• od 15 lutego 2011 do 9 sierpnia 2011 Janusz Witkowski(p.o.)
• od 10 sierpnia 2011 do 31 marca 2016 Janusz Witkowski
• od 8 czerwca 2016 Dominik Rozkrut

Kierownictwo GUS

• Dominik Rozkrut prezes
• Grażyna Marciniak wiceprezes
• Konrad Cuch wiceprezes
• Anna Borowska dyrektor generalna

Budżet,zatrudnienie i wynagrodzenia
Wydatki i dochody Głównego Urzędu Statystycznego są realizowane w części 58 budżetu państwa.W 2015 r.wydatki GUS wyniosły 398,1 mln zł,a dochody 3,3 mln zł.Przeciętne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło 5915 osób,a średnie miesięczne wynagrodzenie brutto 3906 zł.W ustawie budżetowej na 2016 r.wydatki Głównego Urzędu Statystycznego zaplanowano w wysokości 416,2 mln zł,a dochody 2,6 mln zł.