- Pieniądz papierowy emitowany przez dowolny bank,poświadczający posiadanie przez okaziciela pewnej wartości,np.złota.
- Pieniądz emitowany przez bank centralny,będący prawnym środkiem płatniczym w danym kraju lub obszarze.
Do niedawna banknoty były odróżniane od biletów skarbowych,które są kwitami emitowanymi przez bank centralny i nieposiadającymi żadnego zabezpieczenia w złocie.Obecnie określenia banknot i bilet skarbowy w języku polskim nabrały tego samego znaczenia.Znalazło to odzwierciedlenie w napisach umieszczanych na polskich kwitach:
do roku 1995 widniał na nich napis:
Bilety Narodowego Banku Polskiego są prawnym środkiem płatniczym w Polsce.
Natomiast po denominacji umieszczono na nich sformułowanie:
Banknoty emitowane przez Narodowy Bank Polski są prawnym środkiem płatniczym w Polsce.
Ostatnim banknotem w oryginalnym znaczeniu tego słowa był amerykański dolar.Od roku 1971 jest on również biletem skarbowym.Banknoty są najczęściej wykonane z papieru,powszechne było również produkowanie ich z bawełny.Od niedawna oprócz banknotów z papieru stosuje się również bardzo podobne do nich pieniądze wykonane z tworzyw sztucznych bez udziału celulozy.W przypadku pieniądza metalowego odpowiednikiem banknotu jest bilon.Zgodnie z terminologią bankową i numizmatyczną banknot posiada dwie strony:przednią stronę banknotu(zwaną potocznie awersem),oraz odwrotną stronę banknotu(zwaną potocznie rewersem).Przednia strona banknotu bezwzględnie zawiera informację pisemną o emitencie i nominale banknotu oraz już jako elementy dekoracyjne wizerunek postaci,budynku,rośliny,zwierzęcia lub innego motywu jednoznacznie kojarzącego się z krajem emitenta i jest drukowana takimi technikami druku jak typooffset,staloryt,typografia(strona odwrotna może jej dorównywać lub pozostać niezadrukowana,np.niemieckie banknoty inflacyjne z lat 20.XX w.)oraz zawiera szereg zabezpieczeń.Również wszystkie dodatkowe cechy banknotu zawierane są przede wszystkim na stronie przedniej,np.znaki dla osób niewidomych.Większość banknotów(biletów skarbowych)posiada wydrukowaną nazwę emitenta(banku centralnego lub podobnej instytucji)oraz podpis jej prezesa.Banknoty euro posiadają nazwę emitenta w postaci trzyliterowych skrótów(w pięciu językach)od nazwy:"Europejski Bank Centralny"oraz podpis prezesa tego Banku.
Ekonomia
Banknoty,obok rachunków banków komercyjnych w banku centralnym,są częścią agregatu pieniężnego M0.Wraz z bilonem banknoty zwane są gotówką.Powiększanie agregatu M0(dodruk pieniądza)przez instytucje państwowe jest jedną z głównych przyczyn inflacji.Udział banknotów w wartości gotówki w obiegu w Polsce i państwach strefy euro wynosi 97-98%.Z tego względu produkcja banknotów uznawana jest za działalność o strategicznym znaczeniu dla interesu bezpieczeństwa państwa oraz dla stabilności systemu płatniczego.
Historia
Przed wprowadzeniem banknotów w obrocie funkcjonował pieniądz kruszcowy,czyli monety ze szlachetnych metali.Banknoty pojawiły się jako kwity depozytowe emitowane przez instytucje,u których depozytariusze składali monety.Po okazaniu banknotu jego emitent miał obowiązek wypłacić ekwiwalent w kruszcu.Pierwsze banknoty pojawiły się w Chinach w IX w.n.e.w XIII w.stosowali je także Mongołowie.Najstarszy opis funkcjonowania w Chinach handlu opartego wyłącznie na obrocie banknotami znajduje się w dziele"Osobliwości miast i dziwy podróży 1325-1354",Abu Abdullah Muhammad Ibn Battuta.Pierwsze wzmianki o pieniądzach z papieru dotarły do Europy za pośrednictwem Marco Polo.W Europie pierwsze banknoty pojawiły się w XVII wieku.Okazało się,że banknoty są znacznie wygodniejsze w użyciu od złotych czy srebrnych monet,można ich więc było emitować więcej niż wynikało to z pokrycia w kruszcu.Tak powstały banki emisyjne,które mogły wprowadzać banknoty do obiegu.Z czasem uregulowania prawne w poszczególnych krajach doprowadziły do ograniczenia w prawie emitowania banknotów.Obecnie zwykle tylko bank centralny danego państwa ma prawo emisji banknotów w Polsce jest to Narodowy Bank Polski.Pierwsze polskie banknoty,zwane wtedy biletami skarbowymi,puszczono w obieg 16 sierpnia 1794 r.w Warszawie w czasie insurekcji kościuszkowskiej,w trakcie trwania oblężenia miasta przez wojska rosyjskie za sprawą Rady Najwyższej Narodowej.
Zabezpieczenia banknotów
Banknoty posiadają zabezpieczenia chroniące przed fałszerstwami i tym samym należą do grupy druków zabezpieczonych.
Oto niektóre z nich:
- specjalna,tajna receptura papieru,nadająca specyficzne cechy wytrzymałościowe i optyczne;
- zastępowanie papieru podłożem polimerowym trudnym do zadruku(np.polimerowy banknot rumuński);
- stosowanie mikrodruku(np.banknot 20 USD:nad ramieniem wizerunku Andrew Jacksona umieszczony jest mikrotekst"The United States of America 20 USA 20 USA");
- recto-verso,jest to obraz widoczny w prześwicie,utworzony z dokładnie dopasowanych elementów,znajdujących się po obu stronach banknotu.
-opis od strony awersu:
- folia hot-stamping metaliczna ze wzorem holograficznym:NBP 200;
- wypukłości wynikające z druku stalorytniczego,m.in.trójkąt w lewym dolnym rogu;
- skomplikowana grafika,a mimo to wyraźna,z mocnym nasyceniem barw i połyskiem farby;
- znak wodny przy lewym marginesie,szczególnie widoczny pod światło(powtórzenie rysunku głównego:wizerunek Zygmunta Starego);
- nitka zabezpieczająca w postaci metalowego paska wpuszczonego do wewnątrz papieru z prześwitami tworzącymi napis:200 zł;
- nadruk farbą zmienną optycznie:wieniec laurowy przy prawym marginesie obserwowany na wprost i pod ostrym kątem zmienia barwę;
- przetłoczenie przy dolnym prawym rogu oglądane pod różnym kątem ukazuje w owalu koronę lub liczbę 200(podwójny efekt kątowy);
- rysunek widoczny w świetle UV,m.in.w lewym górnym rogu:200 zł;
- banknoty drukowane są z użyciem kilku technik druku:offset w tej technice drukowane są tła i elementy płaskie,staloryt wypukłe rysunki z wysokim odwzorowaniem detali,niemożliwym do osiągnięcia innymi technikami druku,typografia numerowanie banknotów;
- zabezpieczenie farbą widoczną w podczerwieni(IR):pod wpływem promieniowania podczerwonego widoczna jest tylko połowa rysunku orła.
Techniki druku
Banknoty są produkowane z użyciem kilku technik druku.Poniżej wymieniono kolejność zgodną z chronologią procesu produkcyjnego.
- druk offsetowy:
- druk typograficzny/hot-stamping:
- druk sitowy:
- wklęsłodruk:
- druk typograficzny:
Przegląd polskich banknotów
- Banknoty od 1996(aktualne)
- Banknoty 1944-1996
- Banknoty 1930-1939
- Banknoty 1925-1929
- Banknoty 1940
- Banknoty 1941
Od 1 stycznia 1995 r.banknoty z serii„Władcy polscy”stanowią oficjalny środek płatniczy w Polsce.Emituje je Narodowy Bank Polski.Wszystkie nominały drukuje Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych w oparciu o umowę zawartą pomiędzy NBP a PWPW w 1998 r.
Banknot o nominale 200 zł(jako jedyny posiada zabezpieczenie,jakim jest hologram)
Awers król Zygmunt I Stary
Rewers orzeł z kaplicy zygmuntowskiej na Wawelu
Wymiary 144 mm x 72 mm
Banknot o nominale 100 zł(jako jedyny posiada zabezpieczenie,jakim jest złota folia metaliczna)
Awers król Władysław II Jagiełło
Rewers orzeł w koronie na tarczy rycerskiej,a pod nim dwa krzyżackie miecze
Wymiary 138 mm x 69 mm
Banknot o nominale 50 zł
Awers król Kazimierz III Wielki
Rewers orzeł z pieczęci majestatycznej i insygnia królewskie
Wymiary 132 mm x 66 mm
Banknot o nominale 20 zł
Awers król Bolesław I Chrobry
Rewers denar Bolesława I Chrobrego
Wymiary 126 mm x 63mm
Banknot o nominale 10 zł
Awers książę Mieszko I
Rewers denar Mieszka I
Wymiary 120 mm x 60 mm
Indeks zabezpieczeń
- elementy widoczne w świetle nadfioletowym
- mikrodruk
- elementy wypukłe
- efekt kątowy
- znak wodny
- nitka zabezpieczająca
- efekt recto-verso
- w 2003 r.Rumunia wpuściła do obiegu banknot polimerowy o najwyższym nominale.Było to 1000000 lei.Nominału tego nie ma już w obiegu,na skutek denominacji z 2005 roku(w skali 1:10000)
- z okazji stulecia powstania przeciw Hiszpanom rząd Filipin wyemitował największy banknot na świecie.100000 peso ma wymiar 35,56 cm na 21,59 cm bijąc poprzedni rekord,który należał do 1 kuana chińskiej dynastii Ming,posiadającego rozmiary 22 na 33 cm.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz