poniedziałek, 16 marca 2015

Aleksander Fredro

Hrabia herbu Bończa(ur.20 czerwca 1793 w Surochowie,zm.15 lipca 1876 we Lwowie)polski komediopisarz,pamiętnikarz,poeta,wolnomularz,hrabia.Tworzył w epoce romantyzmu.
Życiorys
Urodził się 20 czerwca 1793 w Surochowie niedaleko Jarosławia w bogatej rodzinie szlacheckiej(niegdyś senatorskiej).Do Beńkowej Wiszni rodzice Aleksandra Fredry sprowadzili się w 1797 r.Nauki pobierał w domu rodzinnym,nigdy nie uczęszczał do szkół publicznych.12 stycznia 1806 w pożarze dworu w Beńkowej Wiszni zginęła jego matka Marianna Fredrowa.Ojciec Jacek Fredro przeniósł się wraz z nim do Lwowa. 
Dalsze koleje losu przyszłego pisarza były następujące
  • W 1809 r.(w wieku 16 lat)zaciągnął się do armii Księstwa Warszawskiego,później był w wojsku Napoleona
  • W 1812 r.wziął udział w wyprawie Napoleona na Moskwę(otrzymał wówczas Złoty Krzyż Virtuti Militari)
  • W latach 1813–1814 przebył całą kampanię napoleońską jako oficer ordynansowy w sztabie cesarza
  • W 1814 r.został odznaczony Krzyżem Legii Honorowej
  • W 1815 r.po abdykacji Napoleona,wrócił do domu i gospodarował w rodzinnym majątku Beńkowa Wisznia.Opuszczając Paryż po klęsce Napoleona,Aleksander hr.Fredro napisał:Wyjechaliśmy razem,z odmiennych pobudek:Napoleon na Elbę,ja zasię do Rudek
  • Wstąpił do lubelskiej loży wolnomularskiej
  • W 1818 r.mając 25 lat,napisał pierwszą ważną komedię,„Pan Geldhab”.Sztuka,napisana z dużym humorem i wdziękiem,opowiada o perypetiach młodego szlachcica starającego się o rękę córki tytułowego dorobkiewicza,usiłującego jednocześnie wydać ją za księcia.Sztuka została wystawiona w 1821 r.
  • 8 listopada 1828,po jedenastu latach starań,poślubił w kościele w Korczynie właścicielkę zamku w Odrzykoniu,Zofię de domo hrabinę Jabłonowską,primo voto hrabinę Skarbkową
  • W 1828 r.po śmierci ojca,przejął i pomnożył odziedziczony majątek.Był już wtedy autorem kilkunastu komedii
  • Od 1829 r.był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk
  • 1830 r.udział w pracach Obywatelskiego Komitetu Pomocy dla Powstania,który został utworzony we Lwowie
  • W 1832 r.przechowywał w swoim majątku dwóch powstańców z Wielkopolski,którzy w obawie przed represjami ze strony władz pruskich schronili się w Galicji
  • W 1839 r.otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Lwowa
  • W 1839 r.przerwał działalność literacką pod wpływem ataków krytyki i na kilkanaście lat zaprzestał twórczości,pisząc jedynie w latach 1846-1848 pamiętniki z czasów napoleońskich Trzy po trzy
  • W rewolucyjnym roku 1848 był członkiem lwowskiej Rady Narodowej
  • W latach 1850–1855(z niewielkimi przerwami)przebywał po raz drugi we Francji,gdzie po powstaniu węgierskim znalazł schronienie jego syn,Jan Aleksander Fredro(także komediopisarz,lecz niższego lotu)
  • W 1854 r.wznowił działalność komediopisarską,ale równocześnie podjął decyzję o niepublikowaniu i niewystawianiu swoich dzieł w przypadku żądania odeń jakichkolwiek zmian w ich treści
  • Od 1861 r.był posłem do Sejmu Krajowego,czynił starania o budowę w Galicji pierwszej linii kolejowej,organizował Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności
  • 17 kwietnia 1873 mianowany kawalerem Wielkiego Krzyża Franciszka Józefa
  • Od 1873 r.był członkiem Akademii Umiejętności
  • Zmarł we Lwowie 15 lipca 1876,został pochowany w rodzinnej krypcie kościoła w Rudkach koło Lwowa
  • W latach 70.XX wieku wrocławski znawca i miłośnik twórczości Fredry,profesor Bogdan Zakrzewski,odwiedzając Rudki miał skraść z grobowca poety jeden z palców jego szkieletu;kości te zamurowano w ścianie kościoła św.Maurycego we Wrocławiu
Aleksander Fredro był człowiekiem pełnym wewnętrznych sprzeczności:aktywny i zaangażowany w sprawy publiczne,szukał zarazem samotności i przejawiał skłonność do mizantropii.Ostatnie lata życia,naznaczone chorobami,spędził z dala od świata w ścisłym gronie rodzinnym.Był autorem komedii obyczajowych z życia szlachty,głównie prowincjonalnej.Pisywał również wiersze,poematy,aforyzmy.Debiutował w 1817 r.jednak pozostał obcy problemom romantyzmu.Naraziło go to na ostre ataki ze strony Seweryna Goszczyńskiego i Leszka Dunina-Borkowskiego,w wyniku których zaprzestał publikowania swoich utworów,pisując do szuflady przez ok.18 lat.Wychowany w tradycjach oświecenia,był bliski L.Sterne’owi.W swych komediach Fredro ukazał mistrzostwo w charakterystyce bohaterów,kształtowaniu akcji i giętkości języka.Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne i elementy komiki ludowego teatru,ówcześnie właściwe tylko farsie.Utwory Fredry weszły na stałe do kanonu polskiej literatury i teatru.Jego bajki,jak np.„Małpa w kąpieli”,„Zupa na gwoździu”czy„Paweł i Gaweł”,są lekturami literatury dziecięcej.
Etapy edukacji:
  • Nauka w domu(pod okiem guwernera),która polegała na pamięciowym opanowywaniu wiedzy książkowej.Fredro wspomina ją następująco:„w młodych latach nie okazywałem zdolności do nauki”
  • Szkoła życia nabieranie doświadczenia życiowego.Według Fredry:„odtąd zaczęła się dla mnie szkoła świata,najpraktyczniejsza,najbardziej urozmaicona”
Rodzina
Jesienią 1828 r.ożenił się z Zofią z Jabłonowskich primo voto Skarbkową.Miał z nią syna Jana Aleksandra i córkę Zofię z Fredrów,zamężną hrabinę Szeptycką,która była matką m.in.biskupa Andrzeja Szeptyckiego i generała Stanisława.
Twórczość
  • Gwałtu,co się dzieje!
  • Intryga naprędce(wystawiona 1815 r.)
  • Damy i Huzary
  • Dożywocie(wystawiona 1835 r.)
  • Mąż i żona(wystawiona 1821 r.)
  • Cudzoziemszczyzna
  • Nowy Don Kiszot,czyli sto szaleństw(wodewil)
  • Odludki i poeta
  • Pan Geldhab(wystawiona 1821 r.)
  • Pan Jowialski(wystawiona 1832 r.)
  • Śluby panieńskie,czyli Magnetyzm serca(wyst.1833 r.)
  • Obrona Olsztyna
  • Trzy po trzy
  • Nocleg w Apeninach
  • Wielki człowiek do małych interesów(wystawiona 1877 r.)
  • Wychowanka
  • Paweł i Gaweł
  • Ożenić się nie mogę
  • Zapiski starucha
  • Zemsta(wystawiona 1834 r.)
  • Piczomira królowa Branlomanii
  • Sztuka obłapiania
  • Rewolwer(komedia)
  • Brytan-Bryś
  • Ciotunia
Utwory przypisywane Fredrze
  • Baśń o trzech braciach i królewnie
  • XIII Księga Pana Tadeusza
Upamiętnienie
  • We Wrocławiu znajduje się Pomnik Hrabiego Aleksandra Fredry,wzniesiony pierwotnie we Lwowie
  • We Wrocławiu po 1945 roku ulicę Neue SchweidnitzerStrasse nazwano imieniem Fredry,jednakże w 1953 roku ul.Fredry i ul.Świdnicką połączono w ul.Stalingradzką,a po destalinizacji z 1956 roku cały ciąg został przemianowany na ul.Świdnicką.W 2013 roku imieniem Fredry nazwano ulicę będącą odnogą pl.Uniwersyteckiego
  • Poznańska ulica Aleksandra Fredry położona jest w centrum miasta,będąc równoległą do ulicy Święty Marcin na jej części.Mieszczą się tu m.in.takie poznańskie budowle jak gmach opery,Collegium Maius UMP,Kościół Najświętszego Zbawiciela,przylegają parki oraz bezpośrednia okolica innych ważnych dla miasta budynków również tych położonych przy Świętym Marcinie

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz