Toponimia
Położenie
Położone na wysokości 108 m n.p.m.na południowo-zachodnich stokach Wzgórz Trzebnickich(zw.potocznie Kocimi Górami(z niemieckiego:Katzengebirge),stanowiącymi środkową część Wału Trzebnickiego,łagodnie opadającymi na południe i zachód w pradolinę Odry,a na północy w pradolinę Baryczy.Według danych z 1 stycznia 2010 r.powierzchnia miasta wynosiła 18,54 km².Od 1945 r.miasto należy do województwa z siedzibą we Wrocławiu(z wyjątkiem krótkiego okresu przejściowego w 1945 r.kiedy siedziba znajdowała się w Trzebnicy,a potem w Lignicy(obecnie Legnica),które wielokrotnie zmieniało granice i nazwę na skutek reform podziału administracyjnego kraju(1946 r.1950 r.1957 r.1975 r.1998 r.)
Zabytki
- ośrodek historyczny miasta
- zespół klasztorny karmelitów,z l.1712-24:
- kościół obecnie parafialny pw.św.Karola Boromeusza,barokowy z lat 1712-1724
- klasztor budynek poklasztorny,obecnie plebania
- kościół ewangelicki,obecnie parafia rzym.-kat.pw.św.Wawrzyńca,gotycki z XIV-XV w.przebudowany w latach 1701-11,wystrój wnętrza barokowy,renesansowe i barokowe epitafia mieszczan wołowskich,do 1973 r.ewangelicko-augsburski,od 1998 r.parafia rzymskokatolicka.We wnętrzu unikatowe barokowe organy Adama Horatio Caspariniego z 1716 r.Od 2001 r.miejsce Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej
- figura Matki Boskiej kolumna maryjna w otoczeniu Aniołów,pl.Zamkowy,z 1733 r.przed zamkiem
- cmentarz katolicki,nieczynny,z połowy XVII w.ul.Piłsudskiego,d.Fornalskiej
- kaplica pw.Świętego Krzyża,z 1676 r.XIX/XX w.
- zamek piastowski z pierwszej połowy XIV w.wielokrotnie przebudowywany w:1578 r.XIX w.obecny kształt nadano mu w latach 1923-28 XX w.Na pierwszym piętrze gotycki kamienny portal
- mury miejskie,z XIV-XV w.fragmenty średniowiecznych murów obronnych wraz z pomnikiem"wołowskich byków"
- ratusz,z drugiej poł.XV w.wielokrotnie przebudowywany w:XVII/XVIII w.l.1820-40,odbudowany po zniszczeniach w 1945 r.Na południowej ścianie kamienne średniowieczne znaki cechowe
- pałac,pl.Piłsudskiego 23,z drugiej połowy XVIII w.przebudowany w końcu XIX w.
- dom,obecnie sąd,Rynek 26,z końca XVII w.przebudowany w początkach XX w.
- cmentarz,zamknięty,z 1919 r.
- budynek bramny z fragmentami ogrodzenia,z 1919 r.
- budynek wagi.obok ratusz,zrekonstruowany
- więzienie wybudowane w latach 1891-93 w tzw.systemie pensylwańskim na planie krzyża na miejscu starszego i małego więzienia pomocniczego.Od końca 1944 r.Niemcy przetrzymywali i mordowali w nim jeńców z powstania warszawskiego,od stycznia 1945 r.do początku 1949 r.w rękach radzieckiego NKWD,które więziło tu i także mordowało głównie byłych żołnierzy armii Własowa.W drugiej połowie 1949 r.przejęte przez władze PRL,które w latach 50.oraz 80.XX w.przetrzymywały w nim więźniów politycznych.Najprawdopodobniej to więzienie(ZK Wołów)wspomina Marek Hłasko w opowiadaniu"Sowa,córka piekarza"z 1968 r.
- zespół opactwa oo.cystersów z budynkami poklasztornymi w Lubiążu,znajduje się na terenie gminy Wołów.
|
|
Ziemia wołowska dzieliła historię rejonu Dolnego Śląska,który w VII w.został zasiedlony przez lechickie plemiona słowiańskie(m.in.Trzebowian).Potem znalazł się w obrębie państwa Wielkich Moraw(IX-X w.)a ok.990 został włączony do państwa Mieszka I.
W Polsce piastowskiej
Wołów to jedno z najstarszych miast śląskich,wspomniane w 1157 r.kiedy Władysław II Wygnaniec nakazał budowę zamku drewnianego(na palach)na bagnistych terenach nad rzeką Juszką;obok zamku rozwinęła się osada.Miasto otrzymało prawa miejskie ok.1285 r.prawdopodobnie było lokowane przez jednego z Piastów głogowskich Przemka ścinawskiego(najstarsza zachowana pieczęć z herbem miasta pochodzi z 1473 r.)potem nastąpił napływ osadników niemieckich,przedmieścia gdzie obecnie jest zlokalizowane więzienie długo zamieszkane były głównie przez ludność polską.Polskie nazwiska występowały tam jeszcze w końcu XIX w.(Kasowskiy),a nazwa tych przedmieść Polska Wieś(Polnischdorf)przetrwała aż do lat 30.XX w.Pod koniec XIII w.miasto i okolice zostały zniszczone przez jedno z najsilniejszych na obecnych ziemiach polskich trzęsień ziemi.Na miejscu drewnianego zamku w połowie XIV w.książę oleśnicki Konrad I wzniósł murowany zamek z cegły.
W Królestwie Czech
W 1392 r.Wołów przyłączono do luksemburskiego Królestwa Czech.Miejsce sądów książęcych(hofgericht).W XIV i XV w.uformowały się władze miejskie(rada i burmistrz).Miasto było lokalnym ośrodkiem władzy z własną mennicą do 1492 r.kiedy stało się własnością króla czeskiego Władysława II Jagiellończyka(1456-1516).
W państwie Habsburgów
W 1526 r.wraz z Czechami Wołów wchodzi w skład państwa austriackich Habsburgów.W XVI w.wołowski zamek jest rozbudowany.Miasto nawiedzały zarazy,z których najstraszniejszą była epidemia dżumy z 1585 r.Przy życiu pozostało tylko 375 mieszkańców miasta i przedmieść.W XVI-XVII w.Wołów to znany ośrodek sukiennictwa i handlu,większość mieszkańców staje się ewangelikami.Wojna trzydziestoletnia zrujnowała miasto i region(ludność miasta zmalała o połowę).Od 1523 r.miasto było własnością Piastów legnicko-brzeskich,od 1653 do 1675 stolicą samodzielnego księstwa.Od 1675 r.po śmierci ostatniego śląskiego Piasta,księcia brzesko-legnicko-wołowskiego Jerzego IV Wilhelma,księstwo wołowskie znalazło się pod bezpośrednim zwierzchnictwem Habsburgów.12 maja 1689 r.ogromny pożar zniszczył większość zabudowań,w tym ratusz,kościół i szkołę.W latach 1705-1711 cesarz Józef I Habsburg,zwolennik merkantylizmu,uwolnił chłopów od pańszczyzny w księstwie legnicko-brzesko-wołowskim,mimo sprzeciwu miejscowej arystokracji.Skutkiem było zwiększenie produkcji rolnej i zamożności miasta.Jednak wkrótce Józef I spowodował zapaść ekonomiczną,zmuszając ewangelickich chłopów do emigracji do Transylwanii i wyludniając w ten sposób okolice Wołowa.Józef I nie mógł jednak zmusić ewangelickich mieszczan wołowskich do zmiany wyznania na katolickie,ponieważ wolność wyznania gwarantował im pokój westfalski.Okres kontrreformacji zaznaczył się w Wołowie budową klasztoru i kościoła karmelitów(obecnie św.Karola Boromeusza).
W Królestwie Prus i w Niemczech
W 1742 r.Wołów został przyłączony do Królestwa Prus w wyniku I wojny śląskiej.Od tego czasu stał się miastem garnizonowym wojsk pruskich.Kolejny pożar w 1781 r.spowodował upadek miasta oraz jego stopniową odbudowę,przy czym ze względów bezpieczeństwa wznoszono budynki z cegły,kryte dachówką.Rozebrano również częściowo mury miejskie.Od 1816 r.siedziba powiatu.Otwarcie linii kolejowej Wrocław Berlin i Szczecin 1 sierpnia 1874 r.oraz rozbudowa dróg i infrastruktury miejskiej spowodowało ożywienie ekonomiczne.W wyborach do Reichstagu 5 marca 1933 r.NSDAP otrzymała wyjątkowo wysokie poparcie wynoszące 60,7%.W czasie II wojny światowej w mieście istniała baza zaopatrzeniowa formacji SS.
W Polsce
Zdobyte przez Armię Czerwoną 26 stycznia 1945 r. i przyłączone do Polski.Zabudowa zniszczona w 70%.Po II wojnie światowej zasiedlone w większości przez emigrantów wysiedlonych z dawnych obszarów wschodnich II Rzeczypospolitej(głównie z dawnego województwa wileńskiego i tarnopolskiego),repatriantów(np.z Francji,Związku Radzieckiego)oraz przez ludność łemkowską wysiedloną z Bieszczadów i innych obszarów obecnej Polski południowo-wschodniej(do 1948 osiedlono w d.powiecie wołowskim 2800 osób po zakończeniu Akcji"Wisła").Praktycznie nie było tutaj polskich autochtonów ani też nie ostała się ludność niemiecka(w większości ewakuowana przed zdobyciem miasta przez Armię Czerwoną).Wołów stał się także miejscem osiedlenia zakonu(w założeniu kaplicy św.Józefa przy ul.Poznańskiej)benedyktynek ormiańskich ze Lwowa.Jednakże z powodu braku rodzimych powołań i faktycznego zaniku społeczności ormiańskiej w granicach powojennej Polski zdecydowały się one,w 1961 r.na konwersję na obrządek łaciński.Po wojnie znaczna rozbudowa i modernizacja miasta jako lokalnego ośrodka usługowo-przemysłowego.O dobrej sytuacji współczesnego Wołowa świadczy stale rosnąca liczba mieszkańców(w 1939 r.miasto wraz z Krzywym Wołowem liczyło tylko 7971 mieszkańców).Ponadto w więzieniu ZK Wołów przebywa jednorazowo ok.1400 penitencjariuszy.19 sierpnia 1962 r.w Wołowie miał miejsce napad na bank,największy w historii Polski pod względem wysokości łupu(12531000 zł).W 2005 r.otworzono Ośrodek Sportu i Rekreacji(na miejscu przedwojennego basenu)z ośmiotorowym 50-metrowym otwartym basenem,na którym odbyły się w lipcu 2006 r.pierwsze w Wołowie ogólnopolskie zawody pływackie(Mistrzostwa Polski Juniorów 16-letnich).
Wspólnoty religijne
Większość mieszkańców Wołowa stanowią katolicy siedzibę mają tu dwie parafie rzymskie,św.Wawrzyńca i św.Karola Boromeusza,oraz parafia greckokatolicka.Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów,protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym.W pobliskim Starym Wołowie siedzibę ma także parafia prawosławna oraz Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy.
Gospodarka
Znaczna część ludności znajduje zatrudnienie w dolnobrzeskich zakładach chemicznych PCC Rokita,w zakładzie karnym(ZK Wołów)oraz mniejszych przedsiębiorstwach produkcyjno-usługowych.
Transport
Wołów jest położony przy drodze wojewódzkiej nr 340 ze Ścinawy do Oleśnicy(przez Oborniki Śl. i Trzebnicę).Komunikację autobusową obsługuje miejscowy PKS w Wołowie łącząc miasto z Wrocławiem,Trzebnicą i innymi okolicznymi miastami.W Wołowie w roku 1897 testowano linię tramwajową na późniejszy pożytek Wrocławia.Linię jednak rozebrano na początku XX wieku.
Linie kolejowe
W roku 1874 uruchomiono połączenia kolejowe miasta z Wrocławiem,wraz z wybudowaniem stacji kolejowej Wołów.Po II wojnie światowej Armia Czerwona rozebrała zachodni tor poprzednio dwutorowej trasy kolejowej Wrocław Głogów,wraz z mostami,wywiozła do ZSRR.W rezultacie,po odbudowie i reperacji toru wschodniego,wraz z mostami na Odrze w Brzegu Dolnym i Ścinawie,uruchomiono połączenie zwane"trasą szczecińską"lub"magistralą nadodrzańską",łączące Szczecin z Przemyślem przez Zieloną Górę,Wrocław,Katowice i Kraków.Była to trasa pasażerska(najdłuższa w Polsce linia osobowa)oraz towarowa,szczególnie ważna dla masowego transportu węgla kamiennego z Górnego Śląska do portów w Szczecinie i Świnoujściu.W latach 60.odbudowano tor zachodni wraz z mostami na Odrze,a w latach 70.trasę zelektryfikowano.Większość ruchu pasażerskiego była obsługiwana przez wrocławski Dworzec Świebodzki,który zamknięto w 1992 r.Intensywna eksploatacja linii oraz niewystarczające nakłady na jej utrzymanie spowodowały w latach 90.zamknięcie dla ruchu pasażerskiego toru wschodniego,wraz z mostem na Odrze,na odcinku pomiędzy Księginicami a Wołowem,ze względu na zły stan techniczny.Wcześniej,w 1960 roku,zamknięto lokalną linię kolejową Wołów Lubiąż,która została uruchomiona 15 grudnia 1916 r. i następnie w 1923 r.przedłużona do Malczyc.Po II wojnie światowej,na skutek zniszczenia mostu na Odrze w Lubiążu,udostępniono tylko odcinek Wołów Lubiąż o dł.16 km,z pośrednimi stacjami w Mojęcicach,Krzydlinie Małej i Ratajach.Linię rozebrano w 1970 roku.
Klimat(1979-2013)
Średnie miesięczne ciśnienie atmosferyczne waha się od 1014,4 hPa(IV)do 1018,6 hPa(I),największy zanotowany wzrost ciśnienia 24 hPa,największy spadek 29 hPa.Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3,8 m/s.Najmniejsze średnie zachmurzenie osiąga 48%(VIII),największe 75%(XII),średnie roczne 61%.Średnia roczna temperatura powietrza osiąga +9,0°C.W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń(-0,8°C),najcieplejszy lipiec(+18,8°C).Najwyższą maksymalną temperaturę zanotowano 10 sierpnia 1992 r.(+37,3°C),najniższą temperaturę minimalną 14 stycznia 1987 r.(-28,6°C).Absolutna amplituda temperatury powietrza osiągnęła 65,9°C.W ciągu roku występuje 46 dni gorących,czyli takich,w których maksymalna temperatura przekracza 25°C,z czego 8 to dni upalne z temperaturą powyżej 30°C;czasami zdarzają się w Wołowie dni bardzo upalne,podczas których maksymalna temperatura przekracza 35°C.
Najdłuższe fale upałów nad miastem wystąpiły:
- 6–11 VIII 1992 r.(6 dni)
- 23 VII–2 VIII 1994 r.(11 dni)
- 18–28 VII 2006 r.(11 dni)
- 25–29 VII 2008 r.(5 dni)
- 10–17 VII 2010 r.(8 dni)
| Średnia temperatura i opady dla Wołowa | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
| Rekordowo wysokie temperatury[°C] | 15 | 19 | 22 | 30 | 31 | 35 | 37 | 37 | 30 | 26 | 19 | 15 | 37 |
| Średnie najwyższe temperatury[°C] | 2.1 | 3.5 | 8.3 | 14.5 | 19.9 | 22.5 | 24.6 | 24.4 | 19.4 | 14.0 | 7.4 | 3.4 | 13,7 |
| Średnia dobowa temperatura[°C] | -0.8 | 0.0 | 3.8 | 8.9 | 14.0 | 16.9 | 18.8 | 18.4 | 14.0 | 9.2 | 4.0 | 0.6 | 9,0 |
| Średnie najniższe temperatury[°C] | -4.1 | -3.5 | -0.3 | 3.3 | 7.9 | 11.3 | 13.0 | 12.6 | 9.0 | 4.9 | 0.8 | -2.4 | 4,4 |
| Rekordowo niskie temperatury[°C] | -29 | -25 | -17 | -6 | -3 | 2 | 5 | 5 | 0 | -7 | -15 | -22 | -29 |
| Opady[mm] | 29 | 26 | 33 | 31 | 49 | 60 | 79 | 62 | 43 | 29 | 33 | 33 | 508 |
| Średnia liczba dni z opadami | 9 | 8 | 9 | 7 | 10 | 11 | 12 | 10 | 9 | 7 | 9 | 9 | 112 |
| Źródło:Na podstawie 35-lecia 1979-2013 | |||||||||||||
Wołów jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich.
Miasta partnerskie
- Canteleu Francja
- Buchholz in der Nordheide Niemcy
- Franz Karl Achard odkrywca metody produkcji cukru z buraków,zmarł w Wołowie w 1821 r.
- Ludwika Anhalcka(Louise von Anhalt-Dessau)księżna legnicko-brzesko-wołowska,jedna z najbardziej wpływowych kobiet swojej epoki,regentka księstwa w latach 1672-1680,często rezydowała w Wołowie.
- Emil Adolf von Behring laureat Nagrody Nobla(medycyna)w 1901 r.w 1880 r.pracował jako lekarz wojskowy w Wołowie.
- Johann Heermann poeta i pastor ewangelicki,twórca hymnów,w 1597 r.uczył się w szkole łacińskiej w Wołowie.
- Mirosław Hermaszewski polski kosmonauta.W Wołowie spędził dzieciństwo i młodość;tu ukończył szkołę podstawową i liceum.
- Josef Lenzel ksiądz rzymskokatolicki,wikary w wołowskiej parafii w latach 1915-1916,przeciwnik nazizmu,który za obronę polskich robotników przymusowych został zamęczony w KL Dachau.
- Oskar Müller działacz lewicowy prześladowany przez nazistów.Za pomoc niesioną więźniom obozu koncentracyjnego nazwany"aniołem z Dachau".W latach 1945-1947 minister Pracy i Polityki Społecznej w Hesji(RFN),do 1953 r.poseł do Bundestagu,urodzony w Wołowie w 1896 r.tu ukończył gimnazjum.
- Daniel Czepko von Reigersfeld mistyk i poeta Baroku,zmarł w Wołowie w 1660.
- Jan II Szalony(1435-1504)książę żagańsko-głogowski,ostatni przedstawiciel Piastów głogowsko-żagańskich gałęzi śląskiej linii Piastów wyodrębnionej w poł.XIII wieku.Ostatnie lata życia(ok.1497-1504)spędził pod opieką zięciów w wydzielonym z ich dzierżaw Wołowie,gdzie zmarł 22 września 1504 r.Został pochowany w tutejszym kościele parafialnym.
- Marek Lechki polski reżyser,scenarzysta,producent filmowy,muzyk i kompozytor.Reżyser takich filmów jak"Moje Miasto" i "Erratum".W Wołowie spędził dzieciństwo i młodość.Ukończył tu Liceum Ogólnokształcące.
- Tomasz Bonek dziennikarz ekonomiczny,podróżnik i fotografik,współtwórca i wieloletni redaktor naczelny największego polskiego medium biznesowego,portalu Money.pl.Autor książek"Lubiąż.Mroczne tajemnice opactwa","Przeklęty skarb","Biznes na Facebooku","Biznes w internecie","Internet dla seniora".W Wołowie mieszkał do 19 roku życia,gdzie ukończył Szkołę Podstawową numer 1 im.Powstańców Śląskich,a następnie Liceum Ogólnokształcące im.Mikołaja Kopernika.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz