Położenie
Miasto leży w środkowej części województwa małopolskiego,w północnej części powiatu wielickiego.Pod względem historycznym znajduje się w zachodniej Małopolsce,na ziemi krakowskiej.Były to także tereny zachodniej Galicji.Niepołomice leżą na wschód od Krakowa.Rynek w Niepołomicach oddalony jest od krakowskiego Rynku Głównego o 21 km(w linii prostej).Miasto leży na na pograniczu Niziny Nadwiślańskiej,Pogórza Wielickiego i Podgórza Bocheńskiego.Większość powierzchni miasta znajduje się na wysokości ok.200 m.n.p.m.Jedynie osiedle Zakościele i południowa część osiedla Zagrody leżą na niewybitnym grzbiecie,zakończonym najwyższym naturalnym wzniesieniem miasta Wężową Górą(212 m.n.p.m.)Na jej szczycie wzniesiono Kopiec Grunwaldzki,którego wierzchołek,położony na wysokości 226 m.n.p.m.stanowi najwyżej położony punkt miasta.W południowo-wschodniej części Niepołomic,na obszarze Puszczy Niepołomickiej,znajdują się niewielkie pagórki Kozie Górki.Rozciągłość południkowa miasta wynosi ok.5,4 km;zaś rozciągłość równoleżnikowa ok.9,7 km.Niepołomice leżą w obrębie aglomeracji krakowskiej oraz Krakowsko-Katowickiego Obszaru Metropolitalnego.Graniczą z miastem Kraków,gminami:Wieliczka i Kłaj oraz wsiami obszaru wiejskiego gminy Niepołomice.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa krakowskiego.
Podział administracyjny
Niepołomice podzielone są na 7 osiedli.Są to:Boryczów,Jazy,Podgrabie,Piaski,Środmieście,Zagrody i Zakościele.W obrębie administracyjnych osiedli znajdują się zwyczajowe jednostki urbanistyczne,nie stanowiące jednak jednostek administracyjnych niższego rzędu.Są to zazwyczaj osiedla mieszkaniowe jak np.Osiedle Robotnicze,czy Osiedle Na Wzgórzu lub dawne osady jak np.Chwalców.
Demografia
Liczba ludności miasta aktualnie(31 marca 2014 r.)wynosi 10904 osoby,natomiast gęstość zaludnienia ok.398 osób/km².W ostatnich latach zauważalny jest stały wzrost liczby mieszkańców.
Klimat
Miasto znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego.Posiada ono korzystne warunki klimatyczne dla sadownictwa i leśnictwa z uwagi na wysoką sumę opadów i wysoką średnią roczną temperaturę powietrza.Średnia temperatura roczna wynosi 8,1°C,średnia temperatura w lipcu 17,3°C,natomiast średnia temperatura w styczniu -2,5°C.Średnia liczba dni bezprzymrozkowych wynosi 169,zaś dni z przymrozkami 196.Wilgotność powietrzna waha się od 70% w maju do 90% w listopadzie i grudniu.Najbardziej deszczowym miesiącem jest lipiec,w którym pada przez średnio 12 dni,a średnia suma opadów wynosi 123,3 mm,zaś najsuchszym luty,w którym występuje około 10 dni deszczowych,zaś średnia suma opadów jest równa 23,7 mm.Średnia roczna ilość opadów to 700–750 mm.
Zarys historyczny
O historycznej przeszłości miasta mówią stare kroniki(Długosz,Bielski,Paprocki),zapiski archiwalne,rachunki dworu królewskiego,dowody wizytacji krakowskich biskupów oraz historyczne zabytki:zamek królewski i kościół.Początki Niepołomic sięgają czasów organizowania się Państwa Polskiego.Za pierwszych Piastów,gdy Kraków został siedzibą panujących książąt,sąsiadująca z nim Puszcza Niepołomicka,stała się ulubionym miejscem polowań.W XIV w.ostatni z Piastów,król Kazimierz Wielki wybudował w Niepołomicach zamek myśliwski nad Wisłą i wystawił gotycki kościół.W okresie Jagiellonów przebudowany zamek niepołomicki,stał się drugą po Wawelu siedzibą królewską i stąd Niepołomice w tym okresie swej historii nazywane są(przez Jana Długosza)drugą po Krakowie stolicą Polski.Bliskość Krakowa i wielkie tradycje narodowe sprawiły,że po przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy,Niepołomice bardziej niż wiele innych miast w Polsce odbiły w życiu swych mieszkańców wszystkie odmiany losów całej Rzeczypospolitej:zabory,powstania,pierwszą wojnę światową,powstanie Polski i okres w Polsce odrodzonej między dwoma wojnami a także walkę z okupantem hitlerowskim.Od lat 20.XX w.do wybuchu II wojny światowej stacjonował w Niepołomicach 2.Dywizjon Pociągów Pancernych(jedna z dwóch jednostek tego typu w Polsce).
Zabytki i atrakcje Niepołomic
Zamek Królewski w Niepołomicach
Główną atrakcją turystyczną Niepołomic jest XIV w.zamek królewski zbudowany przez Kazimierza Wielkiego.Przypuszcza się,że zamek stał już w 1349 r.ponieważ Kazimierz Wielki wydał wówczas datowany z Niepołomic i podpisany przez kilku świadków dokument państwowy.Pierwotna rezydencja królewska różniła się dość znacznie od tej,którą możemy oglądać obecnie.Przez pewien czas w gmachu mieściły się koszary.Po krótkim użytkowaniu zamku przez wojsko,od początku XIX w.zamek służył jako siedziba rozmaitym instytucjom.Z upływem lat popadał w ruinę.Po wojnie brakowało funduszy na renowację.Prace remontowe rozpoczęły się dopiero po przemianach ustrojowych.Trwająca kilkanaście lat restauracja zamku zakończyła się ostatecznie w 2007 r.Dzisiaj zamek jest wizytówką miasta.Znajdują się tu gotyckie i renesansowe piwnice,sale parteru znajdujące się na poziomie zamkowego dziedzińca oraz zajmowane przez Muzeum Niepołomickie sale na pierwszym piętrze.Na zamkowym poddaszu znajdują się pokoje hotelowe oraz Centrum Konferencyjne im.Lecha Wałęsy.Na parterze działa restauracja.
Muzeum Niepołomickie
W zamkowej kaplicy obejrzeć można ekspozycję stanowiącą depozyt kościoła parafialnego w Niepołomicach.Są tam najstarsze dokumenty królewskie i papieskie w tym akt utworzenia parafii z 1350 r.oraz akt erekcyjny i donacyjny kościoła,wystawiony przez Kazimierza Wielkiego.Godna uwagi jest wystawa trofeów myśliwskich prezentująca ptaki i zwierzęta które można spotkać w Puszczy Niepołomickiej.W latach 2007-2010 muzeum gościło ekspozycję pochodzącą z krakowskich Sukiennic.Od kwietnia 2010 r.w Muzeum prezentowany jest zbiór ponad 100 obrazów i rzeźb z Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.
Ogrody Królowej Bony
Kilkanaście lat temu na miejscu dawnego targowiska,po południowej stronie zamku odtworzono renesansowy Ogród Bony.Składa się z sześciu identycznych,prostokątnych kwater poprzedzielanych żwirowymi alejkami.We wnętrzu każdej z nich znajduje się identyczny utworzony z żywopłotu wzór geometryczny.Jego centralnym elementem jest okrąg o średnicy około ośmiu metrów.Przy wejściu do ogrodu od strony ul.Zamkowej znajduje się odlany z brązu pomnik Kazimierza Wielkiego w towarzystwie małego chłopca.
Kościół Parafialny pw.Dziesięciu Tysięcy Męczenników
Kościół parafialny ufundowany przez Kazimierza Wielkiego w 1349 r.konsekrowany w 1358 r.Jest to budowla gotycka z dwoma zakrystiami i kaplicami.Kaplica południowa,utrzymana w stylu renesansowym ufundowana została w 1596 r.przez Jana Branickiego.Znajduje się tam pomnik z ciemnoczerwonego marmuru,a nad nim herby:Gryf i Kotwicz.Po przeciwnej stronie znajduje się kaplica Lubomirskich w stylu barokowym.W gotyckim prezbiterium na ścianie północnej znajduje się polichromia J.Makarewicza z 1916 r.Podobna znajduje się również na ścianie chóru muzycznego.Ściany kaplicy Lubomirskich zdobią obrazy z życia Karola Boromeusza.Znajduje się tam również obraz,przywieziony z Bolonii,przed którym 400 lat temu została uzdrowiona Anna Branicka.W skarbcu kościelnym znajduje się gotycka monstrancja z XV w.Cały kościół zdobiony jest stiukami.Na zewnątrz umiejscowione są liczne tablice,w apsydzie kapliczka z ogrójcem,obok dzwonnica.Bramka w murze kościelnym wykonana w stylu renesansowym przez Santi Gucciego.Archiwum kościelne zawiera wiele starych dokumentów kościelnych i dworu królewskiego.
Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach jest unikatową placówką tego rodzaju w Polsce,a jedyną w jej południowo-wschodnim rejonie.Głównym jego celem jest popularyzacja i dydaktyka astronomii.Od 2004 r.Obserwatorium nosi imię Kazimierza Kordylewskiego krakowskiego astronoma,odkrywcy pyłowych księżyców ziemi.
Małopolskie Centrum Dźwięku i Słowa
Małopolskie Centrum Dźwięku i Słowa to obiekt kulturalny,edukacyjny,rozrywkowy i szkoleniowy.Zaadaptowany został w budynku byłej restauracji„Zamkowa”.W obiekcie mieści się jedyne w Polsce Muzeum Fonografii.W siedmiu salach ekspozycyjnych prezentowana jest historia fonografii.Muzeum zawiera około 150 eksponatów,z których najstarsze mają nawet 130 lat.Integralną częścią ekspozycji jest sala odsłuchowa,w której zgromadzonych jest ok.2000 płyt winylowych.Budynek mieści również salę kina.Centrum dysponuje również czterema salami warsztatowymi oraz salą widowiskową z miejscami dla 220 widzów,wyposażoną w profesjonalne nagłośnienie i oświetlenie oraz sprzęt rejestrujący audio video z pełnym zapleczem technicznym dla artystów i wykonawców.
Kopiec Grunwaldzki
Znajduje się na zachód od rynku,nieco ponad kilometr od centrum miasta.Znajduje się na tzw.Wężowej Górze(212 m.n.p.m.)Najpierw w 1902 r.usypano tam niewielki dwumetrowy kopczyk,który w 1910 r.z okazji 500 rocznicy bitwy pod Grunwaldem,postanowiono powiększyć.Kopiec osiągnął wysokość 14 m.a średnica postawy ma 30 m.Na szczycie znajduje się kamienny krzyż z pamiątkową tablicą.
Izba Regionalna
Znajduje się w sąsiedztwie parku i zamku.Gromadzi i przechowuje eksponaty sztuki ludowej i rękodzieła artystyczne z terenu gminy.Można tam obejrzeć stare meble,piec chlebowy,żarna,stare wydawnictwa i inne eksponaty z dziejów Niepołomic.Mieści się w budynku dawnej stodoły.
Orkiestra dęta z Niepołomic
Niepołomicka Orkiestra Dęta powstała w 1923 r.z inicjatywy mieszkańców Niepołomic.Siedzibę,umundurowanie oraz opiekę nad członkami orkiestry od samego początku sprawowała Ochotnicza Straż Pożarna Niepołomice.W latach 70.opiekę nad orkiestrą przejmuje Dom Kultury i przekształca na Orkiestrę Miejską Lira gwarantując jej utrzymanie oraz nowe umundurowanie.Od 2000 r.Orkiestra ponownie przeszła pod patronat Ochotniczej Straży Pożarnej Niepołomice,jednak utrzymanie,umundurowanie,zakup instrumentów pozostaje w gestii Centrum Kultury,w tym też roku orkiestra zmienia nazwę na Reprezentacyjną Orkiestrę Dętą Miasta i Gminy Niepołomice"Lira".Kapelmistrzem orkiestry Antoni Majerski.Nad sprawnym działaniem orkiestry od wielu lat czuwa prezes orkiestry Stanisław Dąbroś,jak i zarząd w skład którego wchodzi Jacek Czaplak kierownik artystyczny,oraz Agnieszka Karcz zastępca kapelmistrza.Orkiestra aktywnie uczestniczy w życiu środowiska lokalnego stanowiąc oprawę muzyczną uroczystości państwowych,gminnych i kościelnych,uczestniczy w życiu społecznym i kulturalnym miasta,bierze udział w różnego rodzaju konkursach i festiwalach na terenie powiatu i województwa.Ma w repertuarze muzykę poważną,marszową,rozrywkową i dixilendową,pieśni kościelne,chorały i kolędy.Orkiestra przez cały czas swojego istnienia wzbogaca repertuar i doskonali kunszt artystyczny.
Niepołomice posiadają dobrze rozwiniętą komunikację busową(dogodne połączenia z pobliskimi miastami:Krakowem i Wieliczką).Niepołomice posiadają od niedawna połączenie PKS rozkład jazdy jednak ciągle ulega zmianom.Od 28 grudnia 2010 r.mają także dogodne połączenie dzięki MPK Kraków,które uruchomiło tam nowe linie autobusowe nr 211 do Chobot Leśniczówka,221 do pętli Mały Płaszów oraz przyśpieszoną linię nr 301 również do Dworca PKP Kraków Płaszów(obsługuje ją firma Mobilis).Od 16 września 1858 r.do Niepołomic kursował pociąg z Krakowa,jednak w 2005 r.linia kolejowa została całkowicie zlikwidowana.W mieście istniała stacja Niepołomice i przystanek Niepołomice Pasternik.Na terenie miasta znajduje się także nieczynny przystanek Podgrabie Wisła.
Sport w Niepołomicach
- Miejski Klub Sportowy Puszcza Niepołomice
- Basen 10 sierpnia 2006 r.w Niepołomicach otwarto krytą pływalnię,na którą składa się:duży basen(25x12 m),mały basen(8x13 m),zjeżdżalnia,grzybek,jacuzzi,bicze wodne.
- Klub jazdy konnej.W pobliżu zamku w Niepołomicach ma swą siedzibę klub jazdy konnej"Pod Żubrem".
- P.T.G Sokół.Na terenie Niepołomic znajduje się filia PTG(Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego)Sokół Kraków.
- Tenis 4 września 2006 r.do użytku oddano korty tenisowe w pobliżu stadionu MKS Puszczy Niepołomice.W skład obiektu wchodzą 2 korty.
- Kościół rzymskokatolicki
- Parafia Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach
- Parafia Matki Boskiej Różańcowej w Niepołomicach-Jazach
- Świadkowie Jehowy z Salą Królestwa
Miasta partnerskie:
- Enköping(Szwecja)
- Jawor(Polska)
- Monselice(Włochy)
- Palestrina(Włochy)
- Saint-Jean-de-la-Ruelle(Francja)
- Sławuta(Ukraina)
- Sykies(Grecja)
- Szécsény(Węgry)
- Weingarten(Niemcy)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz